De avonturen van Jip & Janneke: zodra ik zelf kon lezen vond ik ze al lichtelijk kinderachtig, ik hield meer van Pluk van de Petteflet. Maar ik kan niet ontkennen dat ik ze allemaal wel een keer gehoord of gelezen heb. De verhaaltjes hebben weinig om het lijf, maar raken aan de leefwereld van kleuters die in een keurige Vinexwijk wonen, postzegeltuintje en niet-gescheiden ouders incluis. Toen mijn (eveneens zwangere) zusje het dikke Jip & Janneke-boek voor Sinterklaas kreeg van onze ouders, uiteraard vanuit het idee dat dit soort erfgoed meegegeven moet worden aan de kleinkinderen, reageerde mijn man fel: ‘Dat boek komt er bij ons niet in!’. Ik had werkelijk geen flauw idee waar hij het over had. ‘Weet je wel hoe rolbevestigend die verhalen zijn?’
Rolbevestigend
Nee, daar had ik nog nooit over nagedacht. Vandaag zag ik een post op Facebook: een vriendin die haar dochtertje Jip & Janneke aan het voorlezen was en ondertussen slinks allerlei onfeministische zaken veranderde. Meisjes kunnen namelijk meer worden dan moeder of zuster en jongens mogen ook best met poppen spelen. Dus verving ze al voorlezende “zuster” voor “dokter”. Terecht, wat mij betreft. Maar opeens begon ik te twijfelen: is het werk van Annie M.G. Schmidt echt zo achterhaald?
Moeder kookt, papa niet
Laten we het boek er eens bij pakken. Twee kleuters die naast elkaar opgroeien, in doorsnee doorzonwoningen. De vaders werken, de moeders zijn de hele dag thuis om op te passen. Als Jip en Janneke spelen, dan is dat over het algemeen vadertje en moedertje. Waarbij Jip vader is en Janneke moeder. Ze oefent alvast met moederen op haar pop, Poppejans. Als er hard opgetreden moet worden is vader van de partij, moeder troost wanneer Jip of Janneke zich een buil valt. Moeder poetst het huis, vader leest de krant. Moeder kookt, papa niet.
Natuurlijk kunnen we Annie M.G. niet postuum kwalijk nemen dat ze een kinderboek geschreven heeft dat exact het tijdsbeeld weergeeft waarin het geschreven werd. En we hoeven de goede herinneringen die we zelf aan de verhaaltjes hebben niet uit te wissen. Maar ik twijfel wel of ik Jip & Janneke voor het slapengaan zal gaan voorlezen. Wat doen we met jeugdiconen die niet zijn meegegroeid met ons wereldbeeld? In de laatste druk van Jip & Janneke staat een kort redactioneel voorwoord: een aantal verhaaltjes is weggelaten “wegens achterhaald” en een aantal verouderde woorden zijn vervangen, zoals “bleek” en “kolenkelder”. Maar wat écht achterhaald is, is de wereld waarin Jip en Janneke opgroeien – en die verander je niet zomaar.
