“This is what a feminist looks like.” Dat staat op het shirt van Rachel, de hoofdpersoon uit UnREAL, als we haar voor het eerst ontmoeten. Een erg flatteus portret van een feministe is het niet bepaald. Maar misschien is juist dat wel heel feministisch.
Dat shirt van Rachel ziet er namelijk uit alsof het al een tijdje in de was had gemogen. Haar haar is ook al vettig. Ze steekt des te slonziger af tegen de vrouwen om haar heen: als we haar voor het eerst zien, ligt ze op de grond van een limousine tussen glamoureus opgedirkte jonge vrouwen. Die vrouwen zijn deelnemers aan “Everlasting”, een programma dat verdacht veel lijkt op The Bachelor. Rachel is een producer, die “haar” deelnemers instrueert over hoe ze zich het beste kunnen presenteren.
Daarbij doet ze alsof ze de belangen van haar deelnemers behartigt. De waarheid is cynischer. “Producen” blijkt in de serie echter synoniem aan “manipuleren”. Er moet tenslotte een slechterik zijn, een slet, een naïeve maagd, enzovoorts. In de controlekamer plakt opperproducer Quinn deze benamingen rücksichtslos op de bijbehorende foto’s – aan Rachel de taak om te zorgen dat de deelnemers aan het profiel voldoen. Vervolgens wordt een van de deelnemers aangemoedigd om haar enthousiasme voor “prins” Adam duidelijk te maken – wat voer oplevert voor een slutshamende montage.
UnREAL ontleent veel spanning aan de tegenstelling tussen het vermeende feminisme van Rachel en het seksistische resultaat van haar werk. Waar bijvoorbeeld Rebecca uit Crazy Ex-Girlfriend een Bad Feminist is zoals Roxane Gay dat definieerde, iemand die haar best doet maar gevoelig is voor menselijk falen, kan je Rachel ronduit zien als collaborateur. Ze mag dan “girl power!” roepen als er in de controlekamer iets goed gaat, maar het werk dat ze doet houdt hardnekkige seksistische rollenpatronen (“sluts get cut!”) in stand.
Leugens die zelfs feministen geloven
Toch is dat shirt van Rachel niet zomaar in beeld. Marti Noxon (van o.a. Buffy) en Sarah Gertrude Shapiro (die achter de schermen werkte bij The Bachelor) hebben duidelijk een feministische bril op bij het maken van de serie. Zo valt het op dat zij zélf steeds laten zien dat de deelnemers meer zijn dan alleen hun stereotype. De naïeve maagd blijkt een geheim te hebben. De slet heeft heel goed door hoe haar seksualiteit gezien wordt. Elke vrouw heeft een reden om deel te nemen aan het programma, en dat is maar zelden dat ze geloven in het sprookje dat door reality-series wordt gepropageerd.
In een interview met de Hollywood Reporter verwoordde Marti Noxon de doelstelling van de serie: niet om een ideale feminist te tonen, maar om te laten zien hoe moeilijk het is om de vele leugens te navigeren die de maatschappij ons voorschotelt, of dat nu is over seksualiteit of liefde. Leugens waar ook feministes soms voor vallen. “I always joke that I’m a feminist with a boob job. Figure that one out, I’m trying to still.” Zelfs Quinn blijkt in de serie niet ongevoelig voor “the crap that we sell here”, en ook Rachel blijkt ergens nog te geloven in het sprookje.
Als we al carrièrevrouwen zien op televisie is hun probleem vaak de balans tussen werk en privé. Het dilemma van Rachel is vaak aan mannen als Don Draper voorbehouden en zien we niet vaak bij vrouwen op televisie: ze is ontzettend goed in een baan die ze, vóór haar vernederde terugkeer aan het begin van de serie, ooit “Satan’s asshole” noemde. Maar ja: ze heeft geld nodig. En om dat te krijgen is ze bereid om al haar feministische principes in te slikken.
UnREAL verscheen op een zender waarvan je niet direct zo’n cynische, scherpe antiheldenserie zou verwachten: Lifetime. Lifetime is een op vrouwen gerichte zender en – verrassing! – heeft de reputatie om vooral oppervlakkig en trashy te zijn, een tehuis voor aankomende sterretjes en uitgerangeerde B-listers. Het ironisch kijken en afbranden van tv-films van Lifetime, zoals bijvoorbeeld Deadly Spa, is een vermakelijke traditie.
Toch: zoals Laura Goode laatst fijntjes opmerkte in een uitgebreid stuk op Buzzfeed over de zender is Lifetime wel één van de weinige plekken op televisie waar vrouwelijke schrijvers en vrouwelijke regisseurs consequent aan de bak kunnen. “So to dismiss Lifetime’s brand, content, and viewership is to dismiss a media company for and by women worth almost $900 million. It is to dismiss the only channel on television whose top five original films of 2015 were all directed by women, at a time when women still direct only 7% of major films.”
Natuurlijk kunnen vrouwen prima seksistische films regisseren en schrijven. Collaborateurs à la Rachel zijn er voldoende, en veel van de films van Lifetime zijn niet bepaald progressief te noemen. Aan de andere kant: Lifetime zet wel de verhalen en de problemen van vrouwen centraal. De vrouw die naar Lifetime kijkt, ziet regelmatig hoe vrouwen lijden in een seksistische maatschappij.
Daarom is het ook dat UnREAL niet de moeite hoeft te nemen om de kijker te overtuigen dat de ex-man van één van de deelnemers haar misbruikte: Lifetime-kijkers hebben de manipulatieve tactieken al wel vaker gezien. Als er een deelnemer als ze dronken is wordt verkracht, hoeft er niet te worden uitgelegd dat alcohol geen consent is. Als bestuurders bij een pitch Quinn negeren en alleen haar mannelijke partner Chet aanspreken hoeft er niet te worden uitgelegd wat een seksistische onzin dat is.
Heerlijke bacon
Emily Nussbaum vatte de aantrekkingskracht van de serie misschien nog wel het beste samen: “Like a slaughterhouse exposé, “UnREAL” is designed as an audience intervention, forcing viewers to taste the cruelty in their reality-TV bacon. The fact that the show itself also tastes like bacon—at once sweet and salty, greasy and irresistible—is no accident.”
Van mij had het iets minder zout en vettig gemogen: af en toe gaat de serie wel erg ver voor shockwaarde. De kritiek op bestaande reality-televisie was scherper geweest als de makers de verleiding van de overdrijving hadden weten te weerstaan. The Bachelor zou daarbij voldoende inspiratie moeten leveren: in recente seizoenen was er bijvoorbeeld een bachelor die door deelnemers werd afgewezen en een bachelorette die met beide laatste mannen naar bed ging.
Een tweede seizoen spekjes valt vanaf 6 juni te verwachten. In dat seizoen zal onder andere meer worden gedaan met ras. In seizoen één was er ook al een intersectionele component: een zwarte deelnemer werd afgedaan als “geen wifey” (“It’s not my fault America’s racist, people!” roept Quinn) en een zwarte producent – al net zo’n collaborateur als Rachel – spoorde zwarte deelneemsters aan om zich wat “zwarter” te gedragen. Seizoen twee gaat echter iets doen dat de échte Bachelor in 20 (!) seizoenen nog nooit heeft gedaan: een zwarte “bachelor” centraal stellen. Dat belooft wat.
Ook intrigerend? Twee mannen die in het eerste seizoen niet zo goed zijn behandeld door Rachel en Quinn vinden kennelijk soelaas in de Men’s Rights Movement. Sarah Shapiro beloofde in een interview dat het een verkenning zal worden van “the intersection of the men’s rights movement and feminism.” Ik ben in ieder geval benieuwd.
Vooral hoop ik dat de serie niet uit het oog verliest dat het sterkste element de relatie tussen Rachel en Quinn is. Niet voor niets eindigde seizoen één met een liefdesverklaring tussen die twee. Het zijn beiden ambitieuze, manipulatieve bitches – maar ze houden van elkaar. Misschien is dat uiteindelijk wel het feminisme van UnREAL: dat je in een seksistische maatschappij bondgenoten moet zoeken. Zelfs al zijn dat collaborateurs.
