TODAY+TOMORROW

RE: vrouwenquotum of geen vrouwenquotum?

(Alexander Kent)

Naar aanleiding van Raounak Khaddari’s artikel “Elixer: een vrouwelijke burgemeester is bijzonder” ontstond er een diepgaand gesprek op de redactie van Vileine. Raounak Khaddari, Heidi Dorudi en Christelle Munganyende gingen met elkaar in gesprek over de voor- en nadelen van quota.

Heidi
Raounak, met veel interesse heb ik je mening over het vrouwenquotum gelezen. Ik wijk een beetje af van jouw mening dat dit een vorm van discriminatie zou zijn. Het zijn nu voornamelijk mannen die bepalen wie de hogere functies gaan bekleden. Ook bestaat er de bekende vooringenomenheid of bias voor het “masculiene” met krachten als ‘sterk, rationeel, visie, kracht, durf’ en dus tegen het “feminiene”, dat ‘zwak, emotioneel, vooral zorgzaam, behoudend’ zou zijn. Zolang dat nog zo is, is een quotum één van de middelen om deze pertinente bias tegen te gaan. Dat heeft voor mij niets met discriminatie te maken, maar met het bestrijden van een oorzakelijk probleem dat erg hardnekkig blijft bestaan. Ik snap je punt principieel wel, maar hier gaat het dus juist om het tegenwerken van discriminatie die vele malen hardnekkiger en schadelijker is dan een eventuele discriminatie die een quotum zou kunnen veroorzaken.

Raounak
Tof dat je het zo zegt.

Ik begrijp dat een ongelijke verdeling ook (veelal) resulteert in ongelijke kansen. Een quotum trekt wellicht de fysieke ongelijkheid recht, maar daarmee wordt wel de sociale ongelijkheid in stand gehouden. Want waarom functies alleen voor vrouwen? Als er functies werden toebedeeld aan slechts mannen zou het wél discriminatie en fout zijn… (Vind ik.)

Heidi
Voor mij is het juist de realiteit dat er nu al eeuwenlang functies worden toebedeeld aan slechts mannen. De discriminatie zit ‘m vooral in de feitelijk bestaande asymmetrische machtsverdeling. Dit is één van de grote oorzaken van de sociale ongelijkheid, lijkt mij. Binnen deze asymmetrie kan een vrouwenquotum, dat vaak op een maximum van 20-30% ligt — dus bij lange na niet de helft — geen echte discriminatie zijn, omdat zo’n quotum dus nog helemaal niet in staat is deze asymmetrie volledig op te heffen. Het kan die alleen even wat meer uitbalanceren, waarbij de zware kant van de weegschaal nog steeds zal blijven uitslaan naar meer mannen. Er zal dus nog meer moeten gebeuren. Bijvoorbeeld werken aan de beeldvorming en de bestaande mythes. Die moeten worden veranderd. En ook wetgevingen, zoals ouderschapsverlof etc.

Het echte evenwicht wordt dus nog steeds niet helemaal bereikt met een quotum, het komt alleen ietsje meer in de juiste richting. Daarbij komt dat het vooroordeel ook bij vrouwen aanwezig is, niet alleen bij de mannen die het nu voornamelijk voor het zeggen hebben.

Christelle
Te veel mensen geloven in omgekeerde onderdrukking. Omgekeerd racisme en, in dit geval, omgekeerd seksisme bestaan niet. Wat we hier namelijk niet moeten vergeten is dat er geen gelijk speelveld bestaat tussen een onderdrukte en een niet-onderdrukte groep. Zo bestaat er ook geen gelijk speelveld tussen de man en de vrouw. Dit betekent dat vrouwen institutioneel, cultureel en historisch benadeeld zijn ten opzichte van de man. Vrouwen moeten de keuzes die ze maken in hun privéleven continu afstemmen op maatschappelijke verwachtingen en hun carrièredoel. De keuze voor kinderen, de keuze voor geen kinderen of de keuze voor traditioneel “vrouwelijke” of “mannelijke” beroepen: allemaal heeft het invloed op haar kansen binnen een functie en het salaris dat ze daarvoor betaald zal krijgen. Is een vrouwenquotum te vergelijken met een mannenquotum? Nee, simpelweg omdat het mannenquotum al bestaat. We noemen het de echte wereld.

Heidi
Het is inderdaad een misvatting dat omgekeerd racisme en omgekeerd seksisme bestaan. Die misvatting is heel hardnekkig en komt volgens mij ook vaak voort uit de goede bedoeling om zelf niet ‘seksistisch’ te zijn als je vecht tegen discriminatie en ongelijkwaardigheid, door bijvoorbeeld te pleiten voor quota.

Christelle
Het mannenquotum is de realiteit waarin we nu leven. Het is geen officiële, maar wel een inherente voorkeur die we geven aan mannelijke kandidaten voor een leidinggevende functie. Deze voorkeur ontstaat niet zomaar: die wordt van jongs af aan aangeleerd. Jongetjes ondergaan op vroege leeftijd al de machoman-training, met woorden als “ Je springt/loopt/rent/slaat als een meisje.” Emoties tonen is voor hen uit den boze. Meisjes die de leiding nemen in de zandbak, krijgen te horen dat ze “bazig en kattig zijn,” want meisjes moeten te allen tijde lief blijven. Hieruit ontstaat een maatschappelijke dubbele maatstaf: mannen worden geprezen voor assertieve karaktereigenschappen, terwijl vrouwen erop worden afgestraft. Die lijn wordt later doorgetrokken in de directiekamer. Als de man spreekt, spreekt hij luider, spreekt hij meer en wordt er eerder naar hem geluisterd. Hierdoor staat de vrouw dus al 1-0 achter. Een quotum stelt ons in staat om haar op gelijke voet te laten meespelen: 1-1. Als ze daarop een voorsprong creërt, zoals de Italianse burgemeester Virginia Raggi, dan juichen we haar, terecht, extra hard toe. Daarom houd ik niet van het quotum op zich, maar wel van wat het quotum mogelijk maakt.

Heidi
Mee eens. Hoe langer dat gebeurt, hoe meer mensen zullen wennen aan het beeld van vrouwen in (top)functies. Door de gewenning zal de bias ook afzwakken.

Op voorhand al te denken dat door een quotum de kwaliteit het onderspit gaat delven, komt volgens mij echter voort uit hetzelfde vooroordeel. Want wie zegt dat de mannen die tot nu toe die beslissende (top)functies innamen en -nemen, daadwerkelijk kwalitatief het beste waren en zijn? In de geschiedenis is keer op keer bewezen dat er een gebrek aan kwaliteit bestaat onder veel mannen in leidinggevende en regerende functies. Anders zou de wereld er toch echt wel anders uit hebben gezien.

Raounak
Ik geloof niet dat het vrouwenquotum per definitie in verband wordt gebracht met gebrek aan kwaliteit of dat het er een synoniem voor is. Wat ik wel geloof, is dat hiermee de indruk wordt gewekt dat vrouwen zelf niet in staat zijn om plek aan de top te bemachtigen.

We kunnen er beter voor zorgen dat iedereen een gelijke kans krijgt: gelijke salarissen, even veel kans op scholing en doorgroeimogelijkheden. Maar ook even veel dagen ouderschapsverlof en dat mannen net zo vaak de mogelijkheid krijgen om minder te gaan werken als vrouwen. Zo wordt er op elk vlak gelijkheid gecreëerd. Als die basis goed zit, geloof ik oprecht dat vrouwen net zoveel kans hebben om een topfunctie te bemachtigen als mannen. Ook zonder quotum.

Christelle
De indruk dat vrouwen niet in staat zijn op eigen kracht een topfunctie te bemachtigen, is inderdaad problematisch. We moeten echter ook beseffen dat wij gepriviligieerd zijn om zo te denken. De sociaal-maatschappelijke klasse en etnische achtergrond van een vrouw bepalen in grote mate haar kansen op de arbeidsmarkt. Dit betekent dat vrouwen van verschillende achtergronden in verschillende mate achterstaan op de man. Het ongemak dat wij voelen bij die indruk van slechte kwaliteit, is een kleine prijs die we betalen voor gelijkwaardige kansen voor vrouwen die het hard nodig hebben.

Quota zijn bovendien geen eenrichtingsverkeer. Het betekent niet dat vrouwen minder hard hun best hoeven te doen dan voorheen en ook niet dat het de enige manier is waarop we emancipatie kunnen en moeten stimuleren. Ook de salariswig verkleinen, scholingskansen vergroten en doorgroeimogelijkheden stimuleren zijn belangrijke middelen voor emancipatie. In mijn ogen is er echter zowel een kwalitatieve als een kwantitatieve aanpak noodzakelijk. Quota vullen deze laatste noodzaak op effectieve wijze in.

Heidi
Ja, die indruk dat vrouwen zelf niet in staat zijn zo’n functie te krijgen, is er zeker. Het is volgens mij overigens een terechte indruk, omdat het gewoon echt moeilijk is voor vrouwen om dergelijke posities te kunnen bemachtigen. De cruciale vraag is daarom ook: waarom zijn ze niet in staat zo’n plek te bemachtigen? Ligt het aan hun zwakheid of aan een gebrek dat zij per definite hebben door een vrouw te zijn? Ik dacht het niet. Zo’n opvatting is precies dat essentialistische denken dat ervoor gezorgd heeft dat de ongelijkwaardige verdeling überhaupt bestaat. Is het dus niet eerder zo dat die ongelijkwaardigheid te maken heeft met het feit dat voornamelijk mannen in de positie zijn om die functies in te vullen? Het is een feit dat er zonder quota nog helemaal niets substantieels veranderd is aan de situatie. Alleen met goede wil kom je er dus niet. Hoe vaak hebben mannen niet gezegd: “Wij kijken niet naar sekse, maar kiezen de beste persoon”? En daar komt dus weer het vooroordeel om de hoek kijken: de status quo is dat de voorkeur nog altijd uitgaat naar (witte) mannen.

Ik heb in één van mijn artikelen al eerder gewezen naar dit zeer interessante onderzoek. Daaruit blijkt dat de onbewuste vooringenomenheid ervoor zorgt dat de meeste mensen toch de status quo in stand willen houden, in een bedrijf bijvoorbeeld. Die kansen worden gewoon niet gegeven aan vrouwen of niet-witte mensen, omdat de topfuncties dan toch weer verdeeld worden onder witte mannen met als argument dat “die nou eenmaal de beste kandidaat was.” Gezien dit feit is zo’n quotum juist een middel om ervoor te zorgen dat iedereen gelijke kansen krijgt, door die bevooroordeelde blik gewoon te omzeilen. En natuurlijk moet meteen ook de salariskloof aangepakt worden en al die andere dingen die je terecht noemt.

Ook ben ik het met Christelle eens dat het voor vrouwen die door zo’n quotum in een bepaalde functie terecht zijn gekomen nog een heel gevecht zal zijn om zich te handhaven binnen die functie. Vrouwen worden met haviksogen in de gaten gehouden en bij elke (vermeende) fout behoorlijk hard en vaak ook seksistisch bejegend. De bevooroordeelde blik blijft immers nog een hele tijd bestaan.

En dan nog een laatste opmerking over de kwaliteit van het werk. Natuurlijk kan het werk van iemand die vanwege het quotum de positie heeft gekregen achteraf onvoldoende blijken te zijn. Maar dat geldt evengoed voor het ‘mannenquotum’ dat nu standaard is. Dat is in mijn ogen wat gelijkwaardigheid is. Dat je die positie hebt gekregen, betekent nog niet dat je er per definitie in kunt blijven. Iedereen moet zich alsnog bewijzen in het uitoefenen van een functie nadat men aangenomen is. Waar het uiteindelijk om gaat, is het creëren van dezelfde startpositie voor al die mensen die nu benadeeld worden door de status quo. Alles wat daarna komt, hangt af van de persoon zelf en of die de belofte waar kan maken. Dat is altijd al zo geweest, ook voor mannen. Dus wat mij betreft: kom maar op met die quota!

Raounak
Inspirerend om te zien hoe jullie, Heidi en Christelle, erover denken. Ik hoop stiekem ditzelfde stuk over tien jaar nog een keer te kunnen schrijven, om te zien of het vrouwenquotum daadwerkelijk meer heeft bereikt dan het benoemen ervan alleen. Dus over tien jaar nog een keer?

Click to comment

Leave a Reply

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

VERS

We do not believe in the world empowering women.

We believe in women empowering the world!

Journalist, activist, game-changing artist, mind-body scientist, international solidarist?

Join the tribe

Copyright © 2020 Vileine

To Top