Hallo meneer Vuijsje,
We kunnen allemaal weer opgelucht ademhalen. Het racisme in Nederland, dat valt allemaal reuze mee, zo schreef u in het NRC afgelopen weekend. Fijn zeg. Hoeven we ons daar ook geen zorgen meer over te maken. Nee, zo stelt u, het huidige hoog oplaaiende racismedebat is te wijten aan een overgevoeligheid van de minderheden in kwestie, als resultaat van het feit dat hun zelfbeeld hun nieuwe geëmancipeerde status nog niet heeft ingehaald. De emancipatie van gekleurde en bi-culturele Nederlanders is dus, kortom, helemaal af. Niets meer aan doen. Het enige wat nog nodig is, is een collectief abonnement op de Happinez om te werken aan hun eigenwaarde. Want wie minder onzeker is, heeft vanzelf minder lange tenen.
U onderbouwt dit inzicht met twee anekdotes. Eén over de groep bejaarden waar u boze brieven van kreeg toen u ze kleinerend wegzette in een artikel. Nou, kennelijk mocht dat ook al niet. Vervelend zeg. Het andere voorbeeld dat u gebruikt, is de Joodse gemeenschap in Nederland circa 1925. Deze etnische minderheid was volgens u in die periode zo ongeveer halverwege zijn emancipatieproces. Ook hun grootste probleem was volgens u een minderwaardigheidscomplex, dat ervoor zorgde dat ze niet tegen een grapje konden. Want toen de Joden tussen 1930 en 1945 eindelijk een beetje steviger in hun schoenen stonden en met een beetje me-time werkten aan hun gevoel voor humor, ging het ineens een stuk beter met ze?
Meneer Vuisje, het is misschien een heel rare gedachte. Maar het lijkt mij onhandig om te bestuderen in hoeverre Joden terecht of onterecht aanstoot namen aan grapjes, als u dit helemaal lostrekt van antisemitisme of genocide. Ze lijken me namelijk nogal met elkaar samenhangen. Misschien dat u het een en ander een beetje uit de context haalt als u de zaken op deze manier bestudeert?
U doet hetzelfde met het racismedebat in Nederland in uw artikel. U probeert één zijde van het debat te analyseren, los van het onderwerp waartegen wordt geageerd. Zo maakt u een volledig contextloze opsomming van mensen die ageren tegen racisme sinds de jaren ’80, zonder ook maar ergens te erkennen dat dit misschien ook te maken zou kunnen hebben met, ik noem maar wat, racisme. U heeft het over het ‘kritiekloos beamen van denkbeelden’ zoals het bestaan van alledaags racisme in Nederland. De ‘vanzelfsprekendheid’ waarmee ‘de notie van een racistisch Nederland’ naar voren wordt gebracht en door velen wordt beaamd. Volgens mij volgt u een ander racismedebat dan ik, want ik zie vooral mensen net als u ontkennen dat er überhaupt een probleem is. U heeft het over ‘het spook van racisme dat zijn ketens rammelt.’ Racisme is namelijk al lang overleden, maar op de één of andere manier blijven mensen het er maar over hebben. Terwijl het net zo gezellig was.
Pas na deze opsomming en de impliciete conclusie gaat u terugredeneren. U vraagt zich af wat de wederopleving van deze sentimenten toch kan hebben veroorzaakt, als Carrie Bradshaw achter haar computer: “I couldn’t help but wonder….”
Gelukkig laat u ons niet in spanning achter en geeft u zelf al antwoord op de vraag. Komt het door een toename van racistische sentimenten en incidenten? Nee, natuurlijk niet! Die zijn er namelijk helemaal niet.
En dat is nou natuurlijk mooi en handig. Niet alleen mag u vertellen welke etnische minderheden zich aanstellen, u mag ook nog eens bepalen wat wel of niet te kwalificeren valt als een racistisch incident. Dat Nederlandse jongeren met een kleurtje vier keer zo vaak gefouilleerd worden, twee keer zo vaak worden weggestuurd door de politie, en er bij hen vijf keer zo vaak iets in beslag wordt genomen dan het geval is bij witte Nederlandse jongeren, dat ziet u bijvoorbeeld niet als racistische incidenten. De hevige racistische uitingen op social media na het aankaarten van de vraag of Zwarte Piet misschien wat minder karikaturaal of stereotyperend zou mogen, ziet u kennelijk ook niet als racistische incidenten.
U vraagt zich daarna af: “Is er dan een opvlamming van racistische ideeën gaande die de herleving van de racisme-angst kan verklaren?” Zou het? De populariteit van rechts-populistische partijen als de PVV, die nu al tien jaar regelmatig in opspraak komt met discriminerende uitspraken, zou die dan misschien met de opkomst van een brede antiracismebeweging te maken kunnen hebben? Of het antwoord ja of nee is, daar komen we niet achter. Want: “Racistische denkbeelden komen op grote schaal voor onder West-Europese moslims.” Met andere woorden, het maakt helemaal niet uit of wij racistische denkbeelden hebben, want hunnie doen het zelf ook. Is dat ook weer opgelost.
U haalt nog twee andere studies aan om te laten zien dat er helemaal geen probleem is met racisme in Nederland. In 2008 vond bijvoorbeeld 95 procent van de Nederlanders dat je als immigrant volwaardig meetelt. Zolang ze hun plaats kennen en zich niet kritisch uitlaten, natuurlijk. U haalt het rapport van het SCP van 2013 aan en trekt de conclusie uit dat rapport dat Nederlanders met een niet-westerse herkomst in toenemende mate worden geaccepteerd. Het zijn nu minder dan de 40% van de Nederlanders die in 2012 vonden dat er te veel migranten in Nederland wonen, dus technisch gezien zou u dat rapport kunnen interpreteren als vooruitgang. U zou ook aan kunnen halen hoe minder dan 50% van de migranten van mening is dat in
Nederland migranten alle kansen krijgen of dat Nederland een gastvrij land is voor migranten. Of het SCP zelf, dat concludeert dat de sociaal-culturele afstand is toegenomen. Of het PEW Research Centre dat concludeerde dat in 2016 slechts 17% van de Nederlanders etnische diversiteit van de populatie van hun land ervaart als positief. Alleen Polen en Griekenland presteren slechter.
Maar schermen met statistieken en cijfers, dat blijft natuurlijk een leuk spelletje voor u als socioloog. Helemaal omdat de bewijslast voor mensen om racisme aan te kaarten altijd hoger zal liggen dan die van u om racisme te ontkennen. Zelfs een internationaal geroemde professor emiraat wiens methodes van onderzoek buiten kijf staan, nemen we niet op haar woord aan. Laat staan dat we de dagelijkse ervaringen en meningen van zwarte mensen een podium geven. Maar úw persoonlijke mening en anekdotes over discriminatie? Die krijgen twee pagina’s in het weekendkatern van een landelijke krant, inclusief paginabrede illustratie.
Wat fijn dan, dat er geen sprake is van discriminatie is in Nederland. Anders zou ik bijna de neiging hebben om te zeggen dat het plaatsen van uw toondove artikel onderdeel is van het probleem. Gelukkig maar, want iemand die nog nooit racisme heeft meegemaakt en zegt dat het allemaal heus wel meevalt, dát is nou eens een verfrissend geluid.
