TODAY+TOMORROW

Paradigma: Zomergastensplaining met Mark Rutte

Filosoof Heidi Dorudi deconstrueert paradigma’s en termen die de kaders van ons denken bepalen.

De laatste aflevering van Zomergasten werd door de NRC aangekondigd met onder andere deze woorden: “Nederland gaat kennismaken met Mark Rutte […] Volgens de VPRO krijgt Rutte „geen gratis zendtijd om zijn verkiezingsriedel af te draaien”: interviewer Thomas Erdbrink zal hem kritisch ondervragen.” Of ‘Nederland’ kennis zou gaan maken met Rutte betwijfelde ik direct en ook of Erdbrink echt kritisch zou zijn. De ervaring heeft immers anders geleerd.

Terugkijkend kan ik alleen maar constateren dat het voor mij pure tortuur was om naar deze aflevering te kijken. Om de 3 minuten wilde ik het liefst de TV uitzetten en een goed boek gaan lezen. Zoals Seperate and Dominate – Feminism and Racism after the War on Terror van Christine Delphi, of On Palestine van Noam Chomsky en Ilan Pappé. Deze boeken voegen namelijk echte waarde toe, wat je niet kunt zeggen van de laatste Zomergasten. Vanaf de start tot aan het einde kwam er namelijk een parade langs van witte mannen die het eigenlijk zó ontzettend goed en briljant doen … volgens henzelf dan.

Nu zou ik een enorme longread kunnen schrijven over de bijna talloze momenten die al mijn energie opslokten — door dingen die gezegd werden, dingen die niet gezegd werden, vragen die niet gesteld werden en antwoorden die bijgevolg uitbleven —, maar ik beperk me tot een aantal highlights; of zijn dat dan lowlights?

“Blijft Nederland Nederland?”

Over Angela Merkels Duitsland zegt Rutte: “Mijn boodschap [aan Merkel] was: Let op, er is meer aan de hand. Het was niet alleen vorig jaar de spanning over die aantallen, het was ook het hele vraagstuk: Blijft Duitsland Duitsland? Blijft Nederland Nederland?” Daarbij gaat het hem vooral om de ‘vluchtelingen’ die volgens hem de aanranders in Keulen waren. Daarom wil Rutte naar eigen zeggen twee dingen: dat het aantal vluchtelingen dat ‘van buiten komt’ omlaag gaat en dat ‘Nederland Nederland blijft, om de opkomst van partijen als de AfD tegen te gaan’.

Kritische ondervraging? Nee, Erdbrink stelt hier geen enkele vraag over. Noch corrigeert hij Rutte met het feit dat het gros van de verdachten maar uit twee landen kwam: Algerije en Marokko. En ik? Ik denk dan maar de niet gestelde vraag: “Als u tegen beter weten in nog steeds in deze bewoordingen spreekt, meneer Rutte, wat is hier dan nog het verschil tussen uw VVD en een partij als de AfD die u zogenaamd tegen wilt werken? Ik kan dit verschil namelijk niet zien. En betekent dit dat ‘Nederland alleen maar Nederland kan blijven’ als de onvervreemdbare mensenrechten van mensen die noodgedwongen op de vlucht zijn, verraden en vervreemd worden? Wat voor een Nederland is dit?”

“Een erg lompe manier om macht te vergaren”

Ik bijt mezelf door tot het derde fragment uit House of Cards (BBC, 1990). Het laat zien hoe je op ‘een erg lompe manier macht kunt vergaren’, aldus Rutte. Nadat ik een brute moordscène heb gezien, waarin een witte oude man in pak een witte jonge vrouw van het dak afgooit, roept Rutte als een klein kind uit: “Dit is mooi!” Erdbrink blijft even stil en dus legt zijn gast met een ineens serieuze stem uit dat hij deze moord nodig heeft ‘als introductie op hoe je op een nette manier macht kunt vergaren’. Aha. Okay. Hoe dan? Maar dat hoor ik niet, want het gaat een hele tijd alleen maar over de verschillen tussen de Engelse en de Amerikaanse serie.

Vraag het nou, Erdbrink, vraag dan hoe je ‘op een nette manier’ macht kunt vergaren! Maar nee, er komt een schalks: “Droomt u nog weleens van Rita Verdonk?” en een zich verkneukelende Rutte-lach knalt op mijn trommelvliezen. Dus maken we een excursie naar 10 jaar geleden toen Verdonk door de VVD ingezet werd als lijsttrekker — ondanks Rutte’s nipte overwinning — en tot overmaat van ramp ook nog de verkiezingen won. Erdbrink wil weten waarom het vervolgens nog een jaar duurt voordat Rutte haar ‘van het dak afgooit’. Of anders gezegd: voordat Rutte lomp werd — want dat betekende die scène toch? Rutte bevestigt — oh, ironie! — deze gedachte van mij met een knikkend “Ja.”

En ik denk: “Okay, dat is best interessant. We gaan dus alsnog dieper duiken in die lompe manieren van het grijpen naar macht.” Oh nee, toch niet — of wel? —, want Rutte begint aan een heel lang verhaal dat gelardeerd is met veel instemmend échte-mannen-gelach tussen beide heren. Een lang verhaal met de korte strekking van hoe goed, briljant, integer en eerlijk Rutte toch ‘zagende Rita’ uit de fractie wist te zetten. En dat was nodig ook, volgens hem, want zij “had zo’n Wille zur Macht”. Zij wilde “zo zelf de nummer één zijn”, terwijl toch híj vanaf het begin de nummer één was. Hij had immers de strijd om het lijsttrekkerschap gewonnen …

Niet alleen begrijpt Rutte geenszins wat Nietzsche met zijn Wille zur Macht tot uitdrukking wilde brengen — namelijk precies het tegenovergestelde: bescheidenheid —, hij klopt zichzelf bovendien enorm op de borst. En dit moet dan doorgaan als ‘op een nette manier macht vergaren’, meneer Rutte? Een macht die u nodig acht om Nederland Nederland te laten blijven?

“Honderd jaar vooruitkijken”, maar dan zonder geschiedenis …

En dat terwijl u kennelijk zo veel geeft om het ‘vooruitkijken de moderniteit in’? Uw  allereerste fragment over Johann Sebastian Bach becommentarieerde u immers met: “Als je die muziek hoort, dan denk je: wij kunnen als mensheid, met alle ellende die er op deze wereld is, met alle verschrikkingen en oorlogen die er zijn, wij kunnen ook het allerhoogste. […] Er zijn mensen geweest — misschien zijn ze er nog — die op het aller- allerhoogste niveau de mensheid vooruit kunnen trekken.” En Bach zou zo iemand zijn geweest volgens u, iemand die ‘honderd jaar vooruit kon kijken’ de toekomst in.

Zo’n dik uur later echter gaat het ineens over het verleden. In zijn voorbereidingen op de uitzending kwam Erdbrink een Nederlandse wet tegen uit 1971. Een wet die blijkbaar voorschrijft dat de misdaden die Duitsers tegen Nederlanders hebben gepleegd tijdens de Tweede Wereldoorlog niet kunnen verjaren. Wat Erdbrink dan toch trof — eindelijk! —, was dat er in die wet tegelijkertijd ook stond dat: “De misdaden die Nederlanders hebben gepleegd — in voormalig Nederlands Indië, nu in Indonesië —, dat die wel zijn verjaard. Vindt u dat, ook als geschiedenisdocent, niet een beetje krom?”

Rutte schudt zijn hoofd alsof hij wil zeggen ‘nee, ik weet het nog zo net niet’ om dan met de stem van een dominee te zeggen ‘dat die periode onherroepelijk veel emoties oproept’. Vervolgens begint hij aan een doorzichtig afleidingsmanoeuvre door — met weer die Rutte-lach — te praten over die mysterieuze collega op kantoor die daar alles over weet, want hij zelf kent die wet niet. En zoals het een goede kameleon betaamt, wisselt ie snel weer van stemgeluid om heel serieus paar kreten van zich te geven: “de verschrikking hier, nazi’s, hoe ze hier ons land 5 jaar lang hebben bezet, de enorme aantallen slachtoffers, de enorm grote aantallen joodse mensen die het niet overleefd hebben.” Nee, om dat allemaal nu te vergelijken met de ‘politionele acties in Indonesië’ … nee, hij kent die wet niet. En zijn hart wil ie niet laten spreken, want god behoede en hij ziet later terug dat zijn hart het fout had en dat de feiten dus anders liggen. “Dan heb ik misschien door een uitspraak mensen gekwetst, en dat wil ik niet.” Oh, nee?

… want die geschiedenis is ook het slavernijverleden

Hoe zit het dan met die Nederlanders die telkens weer gekwetst worden door het feit dat wit Nederland het slavernijverleden pertinent wil vergeten en er een taboe van wil maken door het te verklaren tot ‘absoluut onbespreekbaar’? En u, meneer Rutte, doet eraan mee, en wel in de positie van de Minister-president van Nederland. Niet alleen met uw uitspraak tijdens de nucleaire top in 2014 over de Zwarte Piet, maar ook nu weer.

Op Erdbrinks vraag namelijk, waarom het toch zo moeilijk is in Nederland om voor het slavernijverleden een excuus te maken, zegt u doodleuk het volgende: “Het slavernijverleden, daarvoor is mijn punt altijd geweest, dat is 150 jaar geleden. Ik heb het altijd gratuit gevonden — om te zeggen, over iets dat 150 jaar geleden is gebeurd, in die context, in die totaal andere situatie — om daarvoor excuses te maken. Dus te zeggen ‘ja, de mensen toen hebben het fout gedaan’ dat vind ik vanwege dat grote tijdsverschil, het feit dat je die context van 150 jaar geleden nooit zo kunt wegen, vind ik onjuist.”

Gratuit? Onjuist? Om excuses te maken? Is het vrijblijvend en ongegrond om de eigen geschiedenis te erkennen? Is het onjuist om verantwoording te nemen voor de geschiedenis waar men in is geboren en waarvan men geprofiteerd heeft en nog steeds profiteert als witte Nederlander? Profiteert op kosten van de onderdrukte minderheden die gedurende 400 jaar enorme slachtoffers hebben gekend? Op kosten van de door u zo gehate multiculturele samenleving waarin racisme aan de orde van de dag is? De multiculturele samenleving die overigens een feit is en geen raar hersenspinsel, of theoretisch gedachte-experiment.

Dit was het moment dat ik de TV daadwerkelijk uitzette. Ik kon niet meer. Ik wilde niet meer. Ik kapte ermee. Verder dan tot daar weigerde ik te gaan. De kosten werden te hoog voor mij. Voor wie ik ben. Voor mijn intellect.

De incoherentie van …

Er zit zoveel incoherentie in hetgeen Rutte gezegd heeft in het verleden en nu zegt; in het beeld dat die van zichzelf heeft gepresenteerd en nu presenteert. Soms zelfs in een en dezelfde zin en op een en dezelfde avond. Vooral geeft hij geenszins blijk van enige inzicht in zijn eigen inconsistenties.

Enerzijds vind ie het machtig prachtig dat er mensen waren die 100 jaar vooruit konden kijken — en dus visie hadden — en anderzijds is visie voor hem “de olifant die het uitzicht belemmert”. Het PVV-programma is volgens hem een bedreiging voor de rechtstaat, maar een coalitie met ‘zijn blonde vriend’ sluit ie desondanks niet uit. Aan de ene kant heeft ie geschiedenis gestudeerd en doceert hij dit vak bovendien, maar aan de andere kant is een geschiedenis die 150 jaar terug ligt — en 400 jaar geduurd heeft! — voor hem absoluut voorbij en niet meer relevant. En dat terwijl een andere geschiedenis, die ondertussen ook alweer meer dan 80 jaar terug ligt, nog steeds van betekenis moet blijven. Maar dan alsjeblieft niet alles ervan, want die wet uit 1971 die daar mee te maken heeft, daarover ‘kan hij zijn hart niet laten praten’.

Bovenal ontkent Rutte de nog vrij recente geschiedenis van de ‘enorme aantallen vluchtelingen’ waar hij met al zijn westerse en voornamelijk mannelijke collega’s evenveel aandeel aan heeft als dat zijn voorvaderen hadden aan het slavernijverleden. Precies dat verleden waarvoor hij zo ontzettend moreel superieur geen enkele verantwoording op zich wil nemen. Niet eens als regeringsleider. Op deze manier plaatst hij zichzelf buiten de geschiedenis. In het luchtledige. En daarom per definitie in de willekeur.

… een historicus zonder historisch bewustzijn

Het kwalijkste is dat de Minister-president van Nederland niet lijkt te snappen wat geschiedenis werkelijk is en welk verband er bestaat tussen de toekomst en het verleden. Ik heb het hier al eerder geschreven, maar ik kan het niet vaak genoeg herhalen:

Natuurlijk kunt u niet terug in de tijd om wat geschied is, ongedaan te maken, meneer Rutte. Wat u wel kunt doen — en zeer zeker vanuit uw verantwoordelijkheid, privilege en dus machtspositie als witte, mannelijke politicus met meer macht dan de meeste mensen —, is in het heden alsnog een relatie aan te gaan met de vroegere verliezers van de geschiedenis. Dan kan het verleden op het punt van de gemiste kansen bespreekbaar worden. Een werkelijk historisch bewustzijn is een bewustzijn van al datgene dat nog geen geschiedenis geworden is en daarom alsnog geschiedenis kan worden — in de toekomst dus. Zoals bijvoorbeeld het werkelijke einde van racisme en het werkelijke einde van de kansongelijkheid van mensen die niet wit en niet man zijn. Dit zou, met uw woorden, de mensheid pas werkelijk vooruit kunnen trekken op het aller- allerhoogste niveau.

Click to comment

Leave a Reply

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

VERS

We do not believe in the world empowering women.

We believe in women empowering the world!

Journalist, activist, game-changing artist, mind-body scientist, international solidarist?

Join the tribe

Copyright © 2020 Vileine

To Top