Gisteren werd bekend dat Amsterdam vanaf maart 2017 straatintimidatie gaat beboeten met maximaal 4100 euro of 3 maanden hechtenis. En terecht, vindt Gaya Branderhorst.
Toen de Amerikaanse Holly Kearl haar organisatie Stop Street Harassment bijna zeven jaar geleden in het leven riep, werd het straatintimidatieprobleem lacherig weggewuifd. Immers, als we elke man gaan berispen die een vrouw benadert op straat terwijl zij niet geïnteresseerd is, dan blijven er weinig mannen onberispt! Maar de afgelopen jaren dringt langzaam het besef door dat het beeld van straatintimidatie als ‘de onbeholpen jongeman die simpelweg een gesprekje wil aanknopen met een onbekende vrouw’ een romantisering is. Meisjes van 14 jaar vertellen over de onbekende man van boven de 50 die roept dat hij haar “ballen wil zien” wanneer ze langsfietst op weg naar school. Een vrouw wordt op vrijdagavond in de stad gevraagd door een groepje jongens of ze wil neuken, en vervolgens in canon uitgescholden voor ‘hoer’ omdat ze het lef had er wat van te zeggen.
Steeds meer mensen beseffen dat straatintimidatie niets te maken heeft met een toenaderingspoging, en niet bedoeld is als een compliment. Dat het intimiderend is en kan uitmonden in een fysieke aanval. De Verenigde Naties noemt straatintimidatie sinds 2013 een mensenrechtenschending, omdat het de bewegingsvrijheid beperkt. Onder andere België, Portugal, Peru en Egypte namen in de afgelopen jaren wetten aan tegen straatintimidatie.
Burgerinitiatief om straatintimidatie te beboeten
Twee jaar geleden startte ik met bekende en onbekende Nederlanders een burgerinitiatief om straatintimidatie te beboeten. ‘Straatintimidatie’ werd in 2014 opgenomen als neologisme en genomineerd als woord van het jaar door de Van Dale. Vandaag hebben de PvdA en de ChristenUnie een boete op straatintimidatie opgenomen in het concept van hun landelijke verkiezingsprogramma’s. Amsterdam heeft naast het voornemen om straatintimidatie op te nemen in de APV, ook 50.000 euro vrijgemaakt voor een bewustzijnscampagne waar wij aan meewerken. Rotterdam rondt momenteel een diepgaand onderzoek af naar straatintimidatie in de havenstad, en organiseert samen met ons het eerste nationale Stop Straatintimidatie Congres op 22 februari.
Figuur 1. Artikel van mij in het Rotterdams AD.
Wij zijn ondertussen een stichting geworden, verzamelden meer dan 25.000 handtekeningen voor strafbaarstelling van straatintimidatie, werkten samen met lokale en nationale politici, en gaven talloze interviews op tv, radio en in de krant. Het aantal keren dat ik de vraag “Mogen mannen dan niets meer zeggen tegen een vrouw?” heb gekregen kan ik niet meer op twee handen tellen. Na de zoveelste keer antwoordde ik dat, als je je als man monddood gemaakt voelt wanneer je een onbekende vrouw niet meer voor ‘slet’ mag uitschelden, dat je dan inderdaad maar beter je mond helemaal dicht kan houden.
Figuur 2. Aan tafel bij Knevel & Van den Brink over straatintimidatie.
Of die andere vraag: “Zit dit niet gewoon in de opvoeding?” Ja, natuurlijk. Dat geldt voor alles. Elk verbod dat we kennen is een laatste dwangmiddel, voor die gevallen waar de opvoeding niet goed genoeg is geweest. Waarom horen we nou nooit iemand zeggen dat inbreken vaak het resultaat is van gebrekkige opvoeding en het strafbaar stellen dus niet ingrijpt bij de wortel? Zou het kunnen dat dit te maken heeft met het feit dat diefstal ook mannen overkomt en straatintimidatie vooral vrouwen?
Een onmenselijke definitie van mannelijkheid
Laten we het hebben over de oorsprong van dit probleem: een onmenselijke definitie van mannelijkheid. De mythe dat mannen in welk opzicht dan ook superieur zijn aan vrouwen, heeft duidelijk nadelige gevolgen voor die laatste groep; zij moet o.a. leven met de regelmatige verbale aanranding in de publieke ruimte door mannen die geen enkele andere manier meer zien om die vermeende superioriteit te bewijzen dan door onbekenden na te sissen. Maar het ideaalbeeld van een ondoordringbare, onkwetsbare, en onfeilbare man, een concept dat feministen zoals de Canadese professor Michael Kaufman ‘toxic masculinity’ noemen, brengt mannen even zo goed schade toe. Amerikaanse socioloog Michael Kimmel schrijft al jaren hoe opgepotte frustraties over onvermogen, onzekerheid en verdriet – gevoelens die sommige mannen zich niet toestaan te uiten – de reden zijn dat mannen gemiddeld jaren eerder sterven en drie tot vier keer zo vaak zelfmoord plegen als vrouwen. Onderzoek suggereert ook dat dit de reden is dat mannen statistisch gezien veel meer risico lopen om verslaafd te raken aan zaken als drank, drugs, en gokken.
Figuur 3. Mijn antwoord in de Telegraaf op de vraag “Wat kunnen vrouwen doen tegen straatintimidatie?”
Heel simpel gesteld ligt de oplossing voor straatintimidatie, en tevens een schakering aan andere maatschappelijke problemen, in het even lekker laten uithuilen van onze zoons wanneer dat nodig is. Gelukkig gaat dat in Nederland al vaak goed (had ik al verteld dat bijna de helft van de ondertekenaars van ons burgerinitiatief een man is?). Maar wanneer ouders falen om hun zoons met een menselijke standaard van mannelijkheid op te voeden, moeten wij als samenleving een sterk signaal afgeven dat jongens op straat zich nooit agressief te uiten hebben naar onbekenden. Geweld tegen vrouwen begint vaak met straatintimidatie. Het verbale geweld is juist zo intimiderend omdat het kan uitmonden in fysiek geweld. En dus is dat gedrag beboeten wel degelijk ingrijpen bij de wortel: voordat jongens leren dat ze ermee wegkomen en dan de grenzen verder gaan opzoeken. Straatintimidatie is geen natuurfenomeen. Het is aangeleerd gedrag, en een boete is een nuttig handvat om dat weer af te leren. Maar het beste is natuurlijk, en nu kijk ik ook naar de vaders, om het nooit aan te leren.
Pingback: Minifesto: waarom vooral vrouwen van true crime houden – Vileine.com