Vijf jaar geleden kwam ik voor het eerst in aanraking met termen als white privilege. Ik had nog nooit zoiets belachelijks gehoord. We leefden toch in een samenleving waarin iedereen dezelfde rechten had? Ik had nota bene donkere vrienden, datete een Afrikaanse student in Antwerpen en ik was absoluut geen racist, dus ik? Privileged? Hou toch op, zeg.
Je kan issues pas oplossen als je ze onderkent
Inmiddels weet ik natuurlijk wel beter, en dat is maar goed ook. White privilege bestaat en draagt bij aan het in stand houden van structureel racisme. M’n eigen privilege checken was best een pijnlijk proces, maar je kan issues pas beginnen op te lossen als je toegeeft dat ze bestaan. Dus toen ik een tijdje terug een stuk schreef over fatshaming, thinshaming en thin privilege, had ik eigenlijk wel kunnen weten dat zoveel mensen het idee van thin privilege compleet belachelijk zouden vinden. Dat mensen er lacherig, kortzichtig of zelfs agressief van zouden worden. “Thin privilege, laat me niet lachen, is dit nu ook al een ding?” was nog één van de mildere comments. Eigenlijk dus niet heel anders dan ik reageerde toen ik voor het eerst in aanraking kwam met termen die me dwongen om mijn wereld anders te gaan zien.
Tussen alle andere reacties door kwamen echter ook enkele nieuwsgierige meningen naar voren. Kritiek ook wel, dat ik het stuk niet genoeg uitgediept had. En terecht, al zou je hier – letterlijk – heel wat boeken over vol kunnen schrijven, dus ik hoop dat je me dan kunt vergeven dat ik in één artikel niet alles wat er te vertellen valt over thin privilege uit de doeken kan doen.
Thin privilege bestaat, en uit zich op verschillende levels en in meerdere aspecten van ons dagelijks leven. Het is niet iets dat makkelijk is, of zwart-wit, want net als bijvoorbeeld racisme of seksisme bestaat het begrip uit verschillende complexe lagen die over veel tijd zijn opgebouwd, en die je niet zomaar ontmantelt. Maar erover praten, ze onderzoeken en ze (hopelijk, dat is toch mijn uiteindelijke doel hier) serieus nemen, brengt ons al een stapje dichterbij om ze te ontmantelen.
“Sorry hoor, maar die term, die verzin je toch ter plekke?”
De term thin privilege is wellicht voor vele mensen nieuw, maar dat betekent niet dat het niet waar is. Alleen omdat jij iets nooit gevoeld of ervaren hebt, wil dat niet zeggen dat iets voor heel veel mensen een realiteit is. Overigens is de term thin privilege niet eens nieuw; in body activism-kringen wordt hier al veel langer over gesproken, maar nu pas begint de term in mainstream kringen ook een klein beetje door te sijpelen.
Als je nog steeds vastberaden bent om thin privilege af te schilderen als complete flauwekul, zal ik je niet op andere gedachten kunnen brengen. Maar voor wie benieuwd is om er iets meer over te leren, zijn hier enkele voorbeelden van thin privilege (een structureel voordeel voor niet-dikke mensen) en fat bias (het structureel benadelen van dikke mensen, gebaseerd op stigma’s) in ons dagelijks leven.
1. Je hoeft je geen zorgen te maken dat je kansen misloopt op je werkvloer door je kledingmaat
Fat bias op de werkvloer: dikke werknemers worden (onterecht) vaker bestempeld als lui, dom en minder capabel
Door foto’s van slanke mensen te photoshoppen tot dikke mensen en te tonen aan werkgevers, werd onderzocht wat de invloed is van het gewicht van een werknemer op de mening van de werkgever. Wat blijkt? Dikke mensen worden op de werkvloer consequent gezien als minder productief, lui, vatbaarder voor persoonlijke problemen, minder capabel en dommer dan hun slankere collega’s. Dikke vrouwen verdienen daardoor gemiddeld dan ook bijna 10% minder dan hun slanke collega’s, voor hetzelfde werk.
2. Je hebt representatie in mainstream media
Hoewel vrouwen met maat 44 of meer ongeveer de helft van de bevolking bedragen (in Amerika gaat het om bijna 67%), zien we hiervan slechts 2% van terug in de media. Dit staat bekend als de representation gap. Ik hoor je al zeggen: “Ja, maar iedereen weet toch dat de media grote issues hebben met representativiteit in het algemeen? Dat is toch niet voorbehouden aan dikke mensen?” Ja hoor, klopt. Ook oudere mensen, mensen met een beperking en mensen met andere geaardheden en huidskleuren worden structureel ondergerepresenteerd. Dat is schandalig. Maar alleen omdat dit probleem ook voorkomt in andere vormen, betekent niet dat we het niet serieus hoeven te nemen in deze specifieke vorm.
3. Je kan gewoon overal shoppen
Ondanks dat het straatbeeld gevuld is met vrouwen in maat 44 of groter, verkoopt het merendeel van de kledingwinkels geen kleding in die maten. Merken willen niet geassocieerd worden met grotere maten; dat komt vooral omdat “dik” een associatie inhoudt met “lui, onaantrekkelijk, vies, dom, onhygiënisch en onsuccesvol.” Fat bias dus. In de VS alleen al zijn er 80 miljoen plussize consumenten. Hoewel er dus letterlijk miljarden te verdienen vallen, laten bedrijven deze consumenten liever links liggen. De afkeer voor dik is blijkbaar toch groter dan de drang om geld te verdienen.
De uitzondering op deze regel zijn heel dunne vrouwen, die bijvoorbeeld issues hebben met laarzen vinden die passen om hun kuiten, maar dat verandert niets aan het feit dat de meerderheid van de niet-dikke populatie altijd terecht kan in mainstream winkels.
4. Mensen gaan er niet automatisch van uit dat je ongezond bent
Mensen gaan er niet vanuit dat je ongezond bent, puur omdat je een bepaalde maat hebt. De meerderheid van niet-dikke vrouwen kan gewoon bestaan en functioneren zonder bang te hoeven zijn om een Snickers te eten in het openbaar of te vrezen dat iemand stiekem een foto van hen neemt om te kunnen lachen om hun gewicht.
Alweer: heel slanke vrouwen zijn hierop de uitzondering (maar zoals je wel merkt, gaat thin privilege niet alleen over die minderheid aan superslanke vrouwen, maar over de meerderheid van slanke en niet-dikke mensen).
5. Je hoeft niet bang te zijn minder snel serieus genomen te worden in de medische wereld, enkel omdat je slank bent
Medische professionals die gespecialiseerd zijn in het helpen van patiënten met obesitas tonen een duidelijk stigma tegenover dikke mensen, en kennen hen vaker waarden als “lui, dom en waardeloos” toe. Heel tof als je geholpen moet worden door iemand die dat van je vindt, hè? Denk je dat een dokter die dat van je denkt, je dezelfde zorg gaat verschaffen als een slanke patiënt? (Indien je hier “Ja want dat is nu eenmaal hun werk,” op antwoordt, zie het punt hierboven.)
Ook veelvoorkomend gedrag in de medische wereld: klachten wegwuiven met de reden “Ga eerst wat kilootjes kwijtspelen en kom dan terug.” Natuurlijk kan gewicht en levensstijl een belangrijke factor zijn voor bepaalde ziektes, maar ook slanke mensen kunnen ziek worden, en zij worden sneller serieus genomen met klachten. Er zijn genoeg getuigenissen te vinden van dikke mensen die naar de dokter gingen met ernstige klachten en keer op keer te horen kregen dat ze maar moesten afvallen, zonder dat ze verder onderzocht worden, hoewel achteraf zou blijken dat ze kanker hadden. Dit staat bekend als medical fatshaming en medical fat bias
Als je dik bent en herhaaldelijk meemaakt dat je daardoor minder serieus wordt genomen en minder goed wordt geholpen, dan is het bijvoorbeeld ook niet gek dat je minder snel hulp zoekt. Zo stellen vrouwen met overgewicht vaker belangrijke onderzoeken als een mammografie uit.
“Sorry hoor, maar dik zijn is toch gewoon ongezond? Toch normaal dat dokters zich dan ook anders gedragen?”
Eh, nee. Studies hebben inmiddels bevestigd dat fatshaming alleen maar meer schade toebrengt en het tegenovergestelde effect heeft. Ondanks dat dit inmiddels bewezen is, gaan mensen echter gewoon door met discrimineren (en discriminerend denken).
6. Hoe je eruitziet, wordt niet gezien als belediging
De meest gebruikte beledigingen naar vrouwen toe bestaan ofwel uit suggesties maken over hun seksualiteit (“hoer, slet”), ofwel uit hun dik te noemen. Want ja, dik zijn is natuurlijk supervreselijk, logisch dat je dat gebruikt als scheldwoord. Of dat moment dat iemand zegt “Ik ben dik,” en de omgeving snel reageert met: “Nee, jij bent mooi.” Blijkbaar staat ‘dik’ zo synoniem aan ‘lelijk’, dat je niet dik kan zijn en tegelijkertijd mooi.
Laat ik je weer voor zijn: ja, slanke vrouwen krijgen ook verwijten naar hun hoofd geslingerd (skelet, strijkplank). Dat is thinshaming, en helemaal niet oké. Maar het verschil zit ‘m hier dat “dik” als een soort algemene belediging wordt gebruikt, vooral ook om vrouwen te kwetsen die helemaal niet dik zijn. Of door hun moeder dik te noemen. Er is nog nooit een vrouw met maat 38 beledigd door naar haar te schreeuwen: “Wat ben jij afschuwelijk slank, zeg!” Dat komt omdat we “slank” met iets positiefs associeren en “dik” met iets negatiefs.
7. als je een slank iemand date, gaat niemand er automatisch vanuit dat de ander voor jou “gesetteld” heeft
Een studie toonde aan dat mensen vinden dat een stel minder bij elkaar past als ze een ander lichaamstype hebben. Slanke mensen samen zijn oké. Dikke mensen samen zijn ook oké, eeen must zelfs. Dikke mensen die een voorkeur hebben voor slanke partners, worden namelijk vaak gezien als ‘hypocriet.’ Een slank iemand met een dik iemand, dat wordt nog steeds niet als normaal of acceptabel gezien. En dan kan je nu wel zeggen: “Ja maar, in dit geval is toch niet duidelijk aangetoond dat het enkel nadelig is ten opzichte van dikke mensen? Het kan toch twee kanten op gaan?” Maar komaan, als jij een dikke vrouw ziet lopen met een slanke man, dan is je eerste idee niet: “Oh, die dikke kan beter krijgen!” We weten het allemaal, daar hebben we geen studie voor nodig.
Geen zieligheidscompetitie
Ik zou van bovenstaande issues genoeg voorbeelden kunnen geven uit m’n dagelijks leven, maar dat heb ik bewust niet gedaan. Dit gaat namelijk niet over mij. Het is geen wedstrijdje om wie het zieligst is. Ik heb de laatste jaren een groot deel van m’n leven gewijd aan het verkondigen dat vrouwen, in ALLE maten en vormen, van heel slank tot heel dik, prachtig zijn. Bodyshaming treft alle vrouwen en is nooit, maar dan ook nooit oké. Maar dat betekent niet dat ik niet over ‘fat issues’ mag praten. Aandacht vragen voor grote maten wil niet zeggen dat ik een aanval begin tegen slanke maten. Ik kan ‘pro-fat issues’ zijn zonder dat dat automatisch betekent dat ik anti-andere lichamen ben. Ik heb helemaal geen zin in zo’n opgedrongen competitiestrijd à la ‘welke vrouw is nu zieliger dan een andere vrouw,’ want dan gebruik je dat gewoon als een soort schild om het niet over het onderwerp te hoeven hebben – want dat is eigenlijk het thin privilege-equivalent van ‘not all men’ in een debat over seksisme en rape culture. En bovendien bloedirritant.
ingrid van schijndel
19 december 2016 at 14:54
Bodyshaming is verselijk, en het is waar dat er een schrijnend gebrek is aan diversiteit in de representatie van lichamen, in kleuren, maten leeftijden. The Skin Papers wil zich daar met name voor inzetten.
Toch heb ik een fundamenteel bezwaar tegen de term Thin Privilige, omdat hiermee gesuggereerd wordt dat dezelfde mechanismes een rol spelen als die waar het gaat om White Privilige: geïnstitutionaliseerd racisme met diepe wortels in onze geschiedenis. Je kan bijvoorbeeld heel wel dik zijn terwijl je ouders dat niet zijn – om maar een voorbeeld te geven: Het verschil is groot wanneer je familie/voorouders ook al jaren in een minderwaardigheidspositie verkeren, en deze daardoor bijna geïnternaliseerd is. Ook vaak daarmee gepaard gaande sociale omstandigheden zijn dan fundamenteel anders bij mensen die om bv huidskleur gediscrimineerd worden, denk bv aan ghettovorming als gevolg van lange geschiedenis economische verschillen (achterstanden) etc etc. Ook dit zou een lang verhaal worden om het genuanceerd te stellen, maar deze voorbeelden stellen kort waarom Thin Privilege, met zijn resonantie van White Privilege volkomen onterecht is.