Gone Girl (2014) kreeg na de première al snel een reputatie als een feministische film bij uitstek. Hij slaagt voor de Bechdeltest, heeft een sterk vrouwelijk karakter als hoofdpersonage, en ontstijgt vrouwelijke stereotypes. Maar Gone Girl laat zich niet zo makkelijk definiëren. Over het boek en de film waren de meningen van critici ongeveer 50/50 verdeeld tussen girl power en regelrechte misogynie. Hoe kan dat?
Ideaal leven
Amy Dunne, gespeeld door Rosamund Pike, lijkt het ideale leven te hebben: diploma’s van Harvard, een knappe man (Ben Affleck) en een groot huis. Maar als haar huwelijk begint te verslechteren, wordt al duidelijk dat ze een duistere en manipulatieve kant heeft. Als ze verdwijnt, wordt er een enorme publiciteitscampagne op touw gezet door haar ouders, die een kinderboekenserie hebben geschreven waarvan het hoofdpersonage, Amazing Amy, op haar is gebaseerd. Alleen is Amazing Amy veel succesvoller dan de echte en heeft ze het gevoel dat ze in de schaduw leeft van een perfecte versie van haarzelf.
Amy voelt zich veroordeeld tot een leven in suburbia en zij is de enige die de façade doorziet. Ze wil wraak nemen op haar man, Nick, die vreemdgaat en haar slecht behandelt; als zij ongelukkig is, besluit ze, dan moet Nick het ook zijn. Dit doet ze door op briljante wijze haar eigen ontvoering in scène te zetten, onder te duiken en toe te kijken hoe Nick onder vuur komt van de media voor het kidnappen en mogelijk vermoorden van zijn vrouw. Maar Amy is niet tevreden met hoe de media haar portretteert, en iedereen die haar oorlogspad kruist — ook haar ex-vriend (gespeeld door Neil Patrick Harris), die haar wil helpen en beschermen — wordt haar slachtoffer.
Amy gaat gestructureerd en precies te werk: ze houdt een nepdagboek bij, laat haar eigen bloed achter op de plaats delict, koopt een nondescripte vluchtauto, en duikt onder in een vakantiepark. Ze heeft er alles aan gedaan om het vrouwelijke publiek achter zich te krijgen, terwijl haar man door de media verguisd wordt als een overspelige knurft met losse handjes. De enige die aan zijn kant staan zijn een advocaat en zijn zus, Margot, die namens het publiek the voice of reason zijn. Twee politieagenten die de zaak onderzoeken en Nick en Amy allebei wantrouwen zorgen voor een welkome dosis sarcasme en nuchterheid.
Kritiek op mediamanipulatie
Gone Girl is geen rechtlijnig verhaal over een woman scorned die haar zoete wraak krijgt, maar levert scherpe kritiek op de verschillende manieren waarop mannen en vrouwen door de media worden geportretteerd, en hoe makkelijk de media en hun publiek te manipuleren zijn. Wie krijgt de slachtofferrol toebedeeld, wie wordt als de manipulatieve bad guy gezien, wie wordt neergezet als emotioneel en instabiel? Het briljante aan de film is dat je je als kijker óók gemanipuleerd voelt. Bij elke nieuwe scène voel je meer sympathie voor Nick, en dan weer voor Amy. En hoewel Amy’s psychotische gedrag alleen maar veroordeeld kan worden (ze chanteert Nick door te doen alsof ze zwanger is), is haar motief herkenbaar. De iconische quote over de ‘cool girl’ werd door vrouwen wereldwijd beaamd:
“Men always say that as the defining compliment, don’t they? She’s a cool girl. Being the Cool Girl means I am a hot, brilliant, funny woman who adores football, poker, dirty jokes, and burping, who plays video games, drinks cheap beer, loves threesomes and anal sex, and jams hot dogs and hamburgers into her mouth like she’s hosting the world’s biggest culinary gang bang while somehow maintaining a size 2, because Cool Girls are above all hot. Hot and understanding. Cool Girls never get angry; they only smile in a chagrined, loving manner and let their men do whatever they want. Go ahead, shit on me, I don’t mind, I’m the Cool Girl.”
Is deze film feministisch?
Gillian Flynn, de schrijfster van het boek, heeft ook het script geschreven. De nauwe samenwerking tussen regisseur David Fincher en Flynn zorgt voor een diverse cast, met uitgediepte en geloofwaardige personages. Hoofdrolspeelster Rosamund Pike is niet, zoals regelmatig het geval is in Hollywood, de enige vertegenwoordiger van het vrouwelijke geslacht: er zijn net zo veel vrouwelijke als mannelijke personages. De stoïcijnse politieagente, de bedachtzame tv-presentatrice en de nuchtere zus van Nick zijn boeiende personages.
De benoeming strong female character brengt moeilijkheden met zich mee: vaak is dit de enkele vrouw in een actiefilm die minder kleren of bescherming draagt dan de mannen, maar toch met ze meevecht (“haar mannetje staat,” aldus elke filmrecensie ooit). Deze term zorgt voor een verlies van complexiteit: blijkbaar zijn vrouwen óf sterk, óf zwak. De vrouwen in Gone Girl leven in het grijze gebied daartussen, en laten zich niet makkelijk in een hokje stoppen. Eén reviewer schreef: “True equality is admitting that women can be evil too.”
Het zou te makkelijk zijn om Amy weg te zetten als een psycho, simpelweg omdat ze niet het verzorgende en inschikkelijke moederinstinct bezit dat bij vrouwen in films meestal vroeg of laat tevoorschijn komt. Flynn pleitte voor een kwaadaardig, maar toch complex personage: “In literature, [women] can be dismissably bad – trampy, vampy, bitchy types – but there’s still a big pushback against the idea that women can be just pragmatically evil, bad and selfish … I don’t write psycho bitches. The psycho bitch is just crazy – she has no motive, and so she’s a dismissible person because of her psycho-bitchiness.” Op het eerste gezicht komt het personage van Amy gevaarlijk dichtbij de madwoman in the attic-trope, waarbij een negatief beeld van vrouwen met psychische problemen wordt geschept en het moeilijker voor de kijker of lezer wordt om haar sympathiek te vinden. Maar Amy is een product van haar opvoeding en omgeving, waardoor duidelijk wordt getoond dat slechtheid niet zwart of wit is, en in allerlei omstandigheden kan groeien.
Vrouwen worden tegen elkaar uitgespeeld
Ondertussen worden de vrouwen in de film wel tegen elkaar uitgespeeld: de maîtresse van Nick, zijn zus en de roddelkoningin van een talkshow ontkomen niet aan stereotypering. Verder begint Amy een vriendschap met een moeder uit de buurt, alleen als dekmantel voor haar wraakzuchtige plannen; zij is eigenlijk de enige die aan Amy’s kant staat. De wantrouwige politieagenten geven wel een overtuigend beeld van de morele complexiteit van de film, en worden, net als de kijker, voortdurend op het verkeerde been gezet.
Ondanks de relatief lange duur (2,5 uur) is de film superspannend en zit je op het puntje van je stoel; na een wat langzaam begin wordt de ene na de andere wending op je afgevuurd. Het ambigue karakter van de film biedt voldoende stof tot nadenken over stereotypen van vrouwen én mannen in de media.
