Toen de HBO-serie Big Little Lies in première ging, waren vooral de mannelijke critici weinig lovend. Een serie met alleen (huis)vrouwen in de hoofdrol? Dat moest wel een soap zijn. Dat principe is al jaren oud: zodra een serie, of andere vorm van entertainment, gaat over vrouwen, wordt het door critici automatisch minder serieus genomen. Zoals cultuurwetenschapper Linda Duits het laatst treffend omschreef: zelfs voetbal wordt een vorm van ‘hogere cultuur’ – zelfs ‘kunst’ – omdat die sport om mannen draait. En de tv-wereld loopt over van series over broeierige mannen van middelbare leeftijd, à la Breaking Bad en Mad Men, series die algemeen opgehemeld worden als ‘the golden age of television’. Maar neem een willekeurige serie die gaat over vrouwen en er wordt meteen het etiket ‘soap’ op geplakt.
Ja, Big Little Lies gaat over vrouwen. Over witte, rijke, gepriviligeerde vrouwen, in het idyllische kuststadje Monterey in Californië. Vrouwen die niet hoeven te werken, omdat hun man tonnen geld verdient, en die soms met elkaar concurreren over wie de ‘beste ouder’ is. Daar houden alle vergelijkingen met een soapserie als Desperate Housewives echter meteen op – want onder het geld en de pittoreske panden aan het strand wordt er een levensecht, gelaagd portret van het innerlijk leven van vrouwen geschetst, en en passant ook nog een middelvinger naar het patriarchaat opgestoken.
Gelaagd portret
HBO heeft voor de hoofdrollen in Big Little Lies drie fantastische (film)actrices weten te strikken. Reese Witherspoon (Legally Blonde, Wild) speelt de sterren van de hemel als Madeline. Op het eerste gezicht lijkt zij de stereotypische neurotische thuisblijfmoeder die roddelt en zichzelf beter vindt als werkende moeders, maar in de loop van de serie blijkt ze veel complexer dan dat: hyperactief, ja, maar ook vastbesloten om de vastgeroeste moraal in Monterey te doorbreken en ontzettend loyaal aan haar vriendinnen. Shailene Woodley (Divergent) is de alleenstaande moeder Jane, die door Madeline onder haar hoede wordt genomen en die lijdt aan PTSS nadat ze verkracht is – uit die verkrachting is haar zoon voortgekomen en Jane is doodsbang dat de gewelddadige genen van de onbekende vader in haar zoon zullen bovenkomen. Maar de grootste verrassing is Nicole Kidman als Celeste, de vrouw die het allemaal lijkt te hebben: een gepassioneeerd huwelijk met de knappe Perry (voor wie True Blood keek: Eric Northman), een schattige tweeling en een prachtige villa aan het strand. Naarmate de serie vordert, blijkt haar relatie echter allesbehalve perfect. Die relatie is echter zo subtiel en psychologisch scherp weergegeven, dat het portret van een abusive relationship misschien wel voor het eerst alle clichés ontstijgt.
Huiselijk geweld zonder clichés
In het begin zien we vooral de romantische kanten van de relatie tussen Celeste en Perry: grote gebaren, gepassioneerde vrijpartijen, totale devotie. Langzaam worden er echter ook andere dingen getoond: ruzies, wederzijds geweld, ruwe seks als ‘middel om het weer goed te maken’. Zelfs dan lijkt hun relatie echter niet op het stereotypische ‘man-als-monster-en-vrouw-als-slachtoffer’-beeld dat de meeste Hollywoodfilms laten zien als ze huiselijk geweld willen tonen. Ook al zitten ze al bij de therapeut: Perry is de eerste die toegeeft dat er iets mis is binnen hun huwelijk en Celeste weigert zichzelf als slachtoffer te zien en eist haar aandeel in hun dysfunctionele relatie op. Tijdens volgende (alleenstaande) sessies blijkt toch overduidelijk dat geweld de boventoon voert in hun relatie en dat Celeste misschien zelfs in levensgevaar is. Dat alles wordt echter zo genuanceerd en subtiel in beeld gebracht dat het niet alleen hartverscheurend, maar ook daadwerkelijk baanbrekend is. Volgens onderzoek bij real life psychologen is inmiddels gebleken dat het portret van een gewelddadige relatie en van de sessies bij de psycholoog in Big Little Lies 100% levensecht is.
De mythe van het moederschap
Naast het genuanceerde portret van huiselijk geweld zijn er echter nog veel meer baanbrekende elementen in Big Little Lies, bijvoorbeeld het beeld van het moederschap. Op het eerste gezicht lijken de moeders van Monterey erg zelfingenomen – ze gebruiken hun kinderen vooral om hun eigen perfecte status te onderstrepen of om hun onderlinge vetes uit te vechten. Ook dat blijkt echter complexer te zijn dan het eeuwenoude ‘thuisblijfmoeder versus carrièrevrouw’-debat. De moeders blijken aan de ene kant gemotiveerd door echte, diepgaande liefde voor hun kinderen en machteloosheid als ze hun kroost niet kunnen beschermen. Aan de andere kant wordt benadrukt dat het moederschap alleen voor geen van hen afdoende is – in een kathartische scene zien we Celeste bijvoorbeeld toegeven dat ze haar carrière als jurist mist, die ze onder druk van haar echtgenoot heeft opgegeven om – met de hulp van de nodige nanny’s – voor haar kinderen te zorgen.
Zonder al te veel spoilers te willen weggeven, was de finale van gisteren zowel de grote kracht van als debet aan Big Little Lies. Hoewel het geweld tussen Perry en Celeste voor het eerst zo overt wordt getoond dat de subtiliteit van de weergave van hun relatie verloren gaat, komen er namelijk twee heel belangrijke dingen boven water. Het eerste is dat geweld (in dit geval bij mannen) niet wordt aangeboren, maar aangeleerd. Toxic masculinity zit niet in de genen, maar wordt door het slechte voorbeeld van vader op zoons doorgegeven.
Vrouwenvriendschappen sterken ons
Het belangrijkste element in de laatste aflevering van de serie is echter zusterschap. Ja, deze vrouwen zijn op een bepaald niveau elkaars rivalen, en een catfight of twee is onvermijdelijk. Maar als de nood letterlijk aan de man is, dan verdedigen ze elkaar, ook omdat elk van hen op een bepaald moment in haar leven te maken heeft gehad met geweld en dreiging. Als Big Little Lies iets toont, is het dat romantische relaties ons als vrouwen vormen, maar dat onze vrouwenvriendschappen ons beschermen en sterken als we van koers willen veranderen. Een radicale notie, misschien – maar daarom niet minder waar.
