Op 16 mei moet je naar De Balie in Amsterdam voor: ‘How clean are your clothes? Feminist activism in the international garment industry.‘ In dit programma, mede-georganiseerd door Mama Cash en Schone Kleren Campagne, wordt er aandacht besteed aan de vrouwen die overal ter wereld te maken krijgen met misstanden en uitbuiting in de kledingindustrie. Pijnlijke waarheden die je al dacht te kennen en misschien zelfs met succes negeert, krijgen er betekenis. Activistes als de Pakistaanse Zehra Khan proberen verbetering in hun situatie te brengen. Op 16 mei praat zij met gasten als Shikha Sethia van Mama Cash en Isabelle Diks van GroenLinks over de rechten van vrouwen, wat zij wil veranderen in het systeem en waar de verantwoordelijkheid ligt van overheden, bedrijven en de consument.
In onze Westerse samenleving worden bepaalde kledingstukken nog steeds als statussymbolen gezien – maar hoe vaak staan we stil bij de vrouwen die jouw stropdas of jurk hebben gemaakt, of over de omstandigheden waarin zij leven of werken? Zo is de stropdas bij uitstek het symbool van de macht van de Westerse, oude witte man. Het hoort bij het uniform van de zakenwereld. Ironisch genoeg zetten die ongelijke machtsverhoudingen zich aan de andere kant van de wereld voort, in de fabrieken waar die stropdassen vervaardigd worden.
Vrouwen werken vaak door tot ze moeten bevallen
Over de hele wereld werken naar schatting zo’n zestig tot zeventig miljoen mensen in de kledingindustrie, waarvan driekwart vrouw is. Dagelijks produceren zij textiel, kleding en schoenen die overal ter wereld gedragen worden, dus ook in Nederland. In 2000 waren echter maar 20 miljoen van die mensen daadwerkelijk als arbeider geregistreerd. Vooral veel vrouwen werken ongeregistreerd en binnenshuis, waardoor ze dus geen aanspraak kunnen maken op wetten die hen beschermen. Ze maken lange dagen, krijgen geen pensioen en zwangerschapsverlof is niet voor hen beschikbaar. Veel zwangere vrouwen werken zelfs door tot het moment waarop ze moeten bevallen. En ook kinderen en ouderen werken vaak aan het productieproces van kleding mee, ook al wordt dat bij overheden nergens geregistreerd.
In de kledingindustrie gaan miljarden dollars om. Grote merken en bedrijven gaan bewust opzoek naar de goedkoopste plek om hun kleding te laten vervaardigen. De productieketen omspant volgens Clean Clothes Campaign de hele wereld. Als een kledingmerk zoals Mango bijvoorbeeld een nieuwe zomerlijn start, is daar katoen voor nodig. Dit katoen wordt geproduceerd in bijvoorbeeld Brazilië of Australië. Vervolgens moet dit katoen tot garen worden bewerkt. Dit gebeurt bijvoorbeeld in een gigantische spinnerij in India. Vervolgens moet de stof nog gesneden en vervaardigd worden, Mango laat dit meestal in China doen. In een land als China of Marokko wordt dan ook tegen een hongerloon de laatste hand aan kleding gelegd – dan wordt er hard geschuurd voor de gaten die jouw broek zo’n leuk gebruikt effect geven – voordat het t-shirt weer naar Europa verscheept wordt en het hier in je kast beland.
Een dagloon in Thailand is zo’n zeven euro
Kleinschalige producenten – waar de arbeidsomstandigheden beter zijn – kunnen het vaak niet opnemen tegen enorme, grootschalige producenten. Zij kunnen namelijk in enorme hoeveelheden producten afleveren op korte termijn en snel een nieuwe collectie vervaardigen. Resultaat: enorme winst, maar die gaat dus wel naar de merken. Ter vergelijking: de CEO van H&M bijvoorbeeld verdient alleen aan bonussen al jaarlijks maximaal 99.202 euro. Een Thaise fabrieksarbeider die producten van H&M maakt, verdient daarentegen maximaal maar zo’n 7 euro per dag. Veel vrouwen weten niet eens voor welk merk ze dagelijks kleding vervaardigen: grote bedrijven geven een opdracht door aan een ‘middleman’ die vervolgens het werk uitbesteed aan thuiswerkers.
De EU heeft een gigantische vinger in de pap in deze productieketen: de Europese landen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor 38% van ‘s werelds kledingimport, op de voet gevolgd door de Verenigde Staten die goed zijn voor zo’n 20% van de productie.
Veel thuiswerkers leggen zich echter niet neer bij uitbuiting. In India, Pakistan en Bangladesh bijvoorbeeld verenigen vrouwen zich in collectieven om gezamenlijk te protesteren. In Pakistan leidde dat ertoe dat er uit drie lokale arbeidersunies zelfs een landelijke federatie werd geboren. Voor een klein bedrag kunnen vrouwen zich aanmelden bij de fedaratie waardoor ze bijvoorbeeld verzekerd zijn van een kleine voorziening op hun oude dag. More boobs, less bollocks.
Jouw keuze heeft gevolgen
Maar wat kunnen we in Nederland nu doen om uitbuiting te stoppen? Stap één is bewustwording. Wees je ervan bewust dat als jij een spijkerbroek, t-shirt of sneaker aanschaft van een groot bedrijf, dat gevolgen heeft voor vrouwen elders ter wereld. Ook kun je – via social media bijvoorbeeld – aan bedrijven vragen waar en hoe hun kleding vervaardigd wordt. Hoe je dat precies kunt doen, lees je bijvoorbeeld op de website schonekleren.nl. Tot slot kun je er door dit groeiende bewustzijn steeds vaker en makkelijker voor kiezen om te winkelen bij merken waarvan bekend is dat ze ‘schoon’ produceren. En als dat te duur voor je is, kun je er altijd voor kiezen om je inkopen tweedehands te doen. Dat is vaak nog stijlvoller, ook.
Meer weten over schone kleding? Bezoek dan van 16 tot 21 mei in Den Haag een sweatshop. In een tot naaiatelier omgebouwde zeecontainer werken zes vrijwilligers onafgebroken door met als uitdaging in een uur net zoveel kledingstukken te maken als de kledingarbeiders in Bangladesh of India! Niet wegkijken is nog nooit zo makkelijk geweest.
Ook kun je kaarten winnen voor het programma in de Balie op 16 mei. Vileine geeft drie keer twee kaarten weg. Mail naar info@vileine.com met als onderwerp ‘Winactie de Balie’ om kans te maken.
Dit was een artikel van Vileine & Friends. Vileine & Friends zijn redactioneel onafhankelijke activiteiten van Vileine waar onze partners voor betalen. Culturele en maatschappelijke organisaties wiens doelstellingen aansluiten bij Vileine’s Manifest worden soms vaste vrienden, wiens verhalen we graag zelf selecteren en vertellen. Ook helpen Vileine & Friends elkaar bij evenementen, communicatie en inhoudelijke invulling, om zo elkaars maatschappelijke impact te vergroten.
