Helaas roept de gedachte aan Japanse schoolmeisjes in uniform tegenwoordig vooral twijfelachtige fetisj-associaties op, maar in Japan zelf spelen deze meisjes al jarenlang een belangrijke en empowering rol als sukeban: stoere, rebelse meisjes die meesurfden op de golf van naoorlogse vrouwenemancipatie en populair werden gemaakt door de opkomende Japanse filmindustrie in de jaren ’70.
Verkeerswetten met voeten treden, drugsmisbruik, diefstal en gewapende gevechten – waar aan het einde van de jaren ’60 Japanse jongens en mannen zich verenigden in bendes, zogeheten banchō, die met een mengeling van de Japanse en Amerikaanse culturen een geheel nieuwe stijl (yankii) uitvonden, bleven de meisjes niet achter. De breuk tussen progressieve jongeren en de traditionele generatie van hun ouders zorgde bij Japanse meisjes voor een vergelijkbare, maar toch geheel eigen subcultuur. Deze sukeban-meisjes (de naam kan worden vertaald als “boss girl”) werden net als de jongens al snel gezien als delinquenten.
Symbolische middelvinger tegen tradities
Op een vergelijkbare manier als Engelse punkers uit die tijd zetten ze zich af tegen het gezag door de schaar te zetten in hun traditionele, op Europese marine-uniformen geïnspireerde schooluniformen: een symbolische middelvinger tegen de tradities en regels waar ze al vanaf jonge leeftijd door omringd werden. De rokken werden langer, de mouwen werden opgerold, de bloezen werden tot op het middenrif afgeknipt, en ze borduurden bloemen en anarchistische kanji karakters op de jasjes; tussen hun kleding verstopten ze scheermesjes, kettingen en andere gevaarlijke accessoires; het haar werd vaak gebleekt of geverfd; en de outfit werd afgemaakt met sneakers en handschoenen. Op haar hoogtepunt telde de sukeban-bende 20,000 leden die de straten van het Japanse suburbia onveilig maakten met gewapende opstootjes, vernieling en kruimeldieverij, waarbinnen verschillende facties bestonden die ook nog regelmatig met elkaar botsten. Er waren strenge regels en omgangsvormen, ook binnen de verschillende groepen – zo werd het omgaan met andermans vriendje zwaar bestraft.
Toen de Japanse filmindustrie merkte dat ze achter begon te lopen op de Amerikaanse, bleek het sukeban-meisje bij uitstek geschikt om de industrie een boost te geven. Wat tot dan toe een uiting van onderlinge solidariteit en individualiteit en een protestbeweging tegen patriarchale rolpatronen was geweest, werd nu getransformeerd in erotisch stereotype. Het sukeban-meisje was begin jaren ’70 te zien in talloze films en series, waaronder de zevendelige “girl boss” serie, met illustere namen als Sukeban Gerira (“Girl Boss Guerilla”), Kyôfu joshikôkô: bôkô rinchi kyôshitsu (“Terrifying Girls’ High School: Lynch Law Classroom”) en Sukeban Deka (“Girl Boss Detective”). Deze werden ook wel Pinky Violence-films genoemd, een subgenre van de naoorlogse, artistieke, erotische pink-films, waarin softporno werd gecombineerd met actie en geweld.
Charismatische heldinnen
De charismatische, stoere heldinnen nemen het op tegen politieagenten, dictatoriale schooldirecteuren, en andere slechteriken, gewapend met een yo-yo of een honkbalknuppel. De films waren een enorm kritisch en commercieel succes, en het stereotype stoere schoolmeisje werd ook populair in manga en anime (zoals Sailor Moon). De sukeban-meisjes die in manga en op televisie werden geportretteerd vormden een inspiratiebron voor veel jonge meisjes om te rebelleren tegen hun ouders en zich aan te sluiten bij de bende. Het personage druppelde ook door in de Westerse cultuur, zoals in de Kill Bill films, waarin Chiaki Kuriyama de moordlustige Gogo Yubari speelt: de onschuldig ogende, zeventienjarige bodyguard van Lucy Liu als O-Ren Ishii.
Inmiddels is de sukeban-subcultuur te gronde gegaan, maar er bestaat een nieuwe grote beweging waarin Japanse vrouwen zich kunnen laten gaan: als onderdeel van de bōsōzoku-motorbende (letterlijk “out of control”, zoals bij een voertuig). De bendeleden, bestaande uit zowel mannen als vrouwen en voornamelijk uit minderjarigen (in Japan onder de 20) rijden zonder helm over straat op gepersonaliseerde motoren met felle kleuren, stickers en bendelogos, en zelfs de vlag van het Japanse keizerrijk – vergelijkbaar met de hakenkruizen die Engelse punkers droegen om te shockeren. Daarnaast hebben ze vaak speciale, naar beneden gebogen handvatten, om makkelijker tussen het verkeer te kunnen slingeren en om tussen rijen auto’s aan de politie te kunnen ontsnappen.
Motorbendes, hoge hakken en make-up
In de video hierboven bespreken twee vrouwelijke leden hun motivatie om zich bij de bende aan te sluiten – ze waren het zat om bij hun vriendjes achterop de motor te zitten – en is te zien hoe ze hun eigen draai geven aan het op kamikazepiloten geïnspireerde uniform van zware laarzen en overalls, met bendenaam en logo op de rug, met bloementattoos, gemanicuurde “klauwen”, roze motoren, hoge hakken en make-up.
Ook de bōsōzoku-look komt vaak terug in anime, manga en films. In de jaren ’90 kon men soms wel honderd bikers tegelijk zien die met knetterende uitlaten door rood reden, de snelheidslimiet overschreden, en links en rechts aan verontwaardigde voorbijgangers een klap met een honkbalknuppel uitdeelden, maar de laatste jaren heeft zwaardere politiewetgeving een einde gemaakt aan hun heerschappij. Momenteel is het aantal bōsōzoku leden historisch laag, maar nog steeds vinden veel Japanse meisjes hier een manier om zich af te zetten tegen traditie en de patriarchale normen die hen zijn opgelegd.
