Hoogstwaarschijnlijk heb je nooit gehoord van de glazen klif. Het gaat om de benoeming van vrouwen tot leiders van bedrijven of politieke partijen in tijden van crisis. Gezien de recente Britse verkiezingen is het weer een actueel fenomeen; na Margaret Thatcher is er geen vrouw leider geweest van de Conservatieven, totdat het Brexit-referendum achter de rug was en de partij op instorten stond. Ineens mocht Theresa May het stokje overnemen, maar na de nederlaag van de verkiezingen vorige week, is zij de zondebok. Wat gebeurt hier?
Het lot van May staat ook wel bekend staat onder de term ‘glazen klif’. De glazen klif werd in 2004 voor het eerst genoemd door onderzoekers. Hen viel iets op: vrouwen die werden aangesteld als leden van de directie of het bestuur van grote bedrijven, hadden een hele andere carrièregeschiedenis dan mannen. De vrouwen hadden veel vaker binnen bedrijven gewerkt die de afgelopen vijf maanden slecht hadden gepresteerd. Toeval? De onderzoekers dachten van niet.
De glazen klif hangt samen met een ander bekend fenomeen: het glazen plafond. Zodra het één vrouw is gelukt om aan de top van het bedrijfsleven te komen (zoals Neelie Kroes) zou gelijkheid voor alle vrouwen een feit zijn. Toch werkt dat niet zo. Vaak krijgen vrouwen namelijk een positie aangewezen binnen een bedrijf dat al op springen staat. Vrouwen krijgen dus eerder een hoge positie toegewezen waarbinnen ze kunnen falen dan mannelijke leiders. Een vrouw wordt bijvoorbeeld eerder directeur gemaakt van een bedrijf dat op instorten staat, dan van een welvarend bedrijf waar niets aan de hand is. Uit onderzoek bleek dat ongeveer hetzelfde opgaat voor niet-witte mensen. Ook CEO’s van kleur krijgen veel vaker risicovolle posities aangewezen.
Bord vol vooroordelen
Inmiddels is er nog veel meer onderzoek gedaan naar dit fenomeen – de universiteit van Exeter heeft er zelfs een leerstoelgroep van gemaakt. In een aantal van die onderzoeken wordt specifiek gezocht naar de redenen achter de glazen klif. Zo’n reden is bijvoorbeeld dat de stereotypische kwaliteiten van vrouwen en etnische minderheden erg meespelen; ze zouden gevoeliger, warmer en relationeel beter zijn, wat compenseert voor hun aangenomen gebrek aan competentie, intelligentie en leiderschap. Een bord vol vooroordelen dus.
Vaak hebben deze ‘nieuwe leiders’ heus wel door dat het om een risicovolle positie gaat. Toch zijn ze bang dat als ze de baan afwijzen, de kans zich nooit meer voor zal doen. Het resultaat? Het bedrijf gaat het ofwel goed doen (het bedrijf wint!) of de nieuwe leider faalt. In dat geval kan de schuld gezocht worden in de nieuwe leider, ondanks dat in de hogere gelederen allang bekend was dat de organisatie niet goed presteerde.
Zwart schaap
Zo werd Marissa Mayer CEO van Yahoo! op het moment dat het bedrijf al een val maakte. En bij Morgan Stanley werd Zoe Cruz werd CEO aan de start van de crisis; er werd zelfs intern gevochten om haar die plek te geven. Er volgde een verlies van 37 miljard en Cruz was, zelfs volgens de interne functionarissen, duidelijk aangesteld om als zwart schaap te fungeren voor een onvermijdelijke situatie.
Toen Jamie Dimon CEO van JP Morgan was, verloor het bedrijf 10 miljard omdat ze ‘teveel risico hadden genomen’. Maar Dimon nam geen afscheid – in plaats daarvan was het Ina Drew, hoofd van het beleggingsorgaan, die haar functie neerlegde. En ook Ellen Pao werd CEO van Reddit op een eveneens moeilijk moment voor de organisatie. Al snel vertrok ze weer.
Ook de mediawereld kent een berucht voorbeeld: Arianna Huffington van The Huffington Post werd vorig jaar aangesteld in het bestuur van Uber, terwijl het bedrijf nu continue het nieuws haalt door wanbeleid aan de top. Het meest recente voorbeeld is toch wel de Britse Prime Minister Theresa May. May werd leider van de conservatieven nadat het Verenigd Koninkrijk voor Brexit stemde en de Britse economie als gevolg daarvan een buiteling maakte. Allemaal anekdotisch bewijs natuurlijk, maar wel anekdotisch bewijs dat wordt ondersteund door wetenschappelijk onderzoek.
Vaak vervolgen de carrières van zulke vrouwen zich ook anders. Jennifer Reingold (redacteur van Fortune Magazine) en Mary Dillon o.a. voormalig CMO van McDonalds leggen uit waarom:
De reddende engel
Interessant genoeg blijkt wel dat de aanstellingsperiode voor hoge functies voor witte mannen en ‘de rest’ niet veel verschilt (de zwarte mannen krikken het gemiddelde op). Vrouwelijke leidinggevenden of directeurs van kleur moeten vaak enorme obstakels overkomen om een dergelijke positie aangeboden te krijgen. Dat betekent dat zij over het algemeen exceptioneel goed presteren en daarmee waarschijnlijk ook echt de mensen zijn die een bedrijf van de ondergang kunnen redden. Jammer genoeg hoor je het vaak alleen als ze ‘weer eens’ gefaald hebben.
In het geval van de vrouwen worden zij vaak aangesteld vanwege vermeende stereotype kwaliteiten. Nu de economie er voor de Britten slecht voor staat door de Brexit, is het Theresa May die de regeringspartij leidt. Zij zou voorzichter zijn en minder risico’s nemen dan haar voorganger David Cameron. Nu May heeft gefaald – haar partij verloor ontzettend veel zetels – is dat het ultieme bewijs voor velen: vrouwen kunnen niet succesvol een land leiden.
Zo’n zelfde situatie zagen we ook bij Margaret Thatcher, die één van de minst populaire prime ministers in de geschiedenis ooit was. Onder Thatchers gezag werd er flink bezuinigd en dat werd haar door de bevolking niet in dank afgenomen. De afkeer van Thatcher was zelfs zo groot dat na haar dood in 2013 het nummer ‘Ding-Dong! The Witch Is Dead’ nummer 1 werd in de Engelse hitlijsten. Het gevolg? Als een vrouwelijke leider vermeend faalt, straalt dat af op alle vrouwen terwijl dat bij mannen niet zo is. Ter vergelijking: op Tony Blair kwam na zijn premierschap forse kritiek vanwege de Irakoorlog. Toch volgde Gordon Brown and David Cameron hem direct op. Voor vrouwelijke leiders werkt dat anders. En zo ontstaat er een catch-22 situatie waardoor de vrouwelijke Britse premier na May, vermoedelijk weer lang op haar zal laten wachten.
Pingback: Het Grote Feministische Woordenboek – Vileine.com