Ze lijken zo praktisch: je voelt ze niet zitten, ze klein en dus handig mee te nemen en je kunt er zelfs mee zwemmen. Toen de moderne tampon rond 1930 werd geïntroduceerd door het medisch koppel Haas (vrouwlief had last van te dik maandverband) duurde het alleen wel een tijdje voor ze een succes werden. Veertig jaar maar liefst, want pas in de jaren zeventig begon de tampon zoals we die nu kennen aan haar doorbraak. Volgens onderzoek gebruikt de vrouw er nu zelfs gemiddeld 11,400 gedurende haar leven. Naar schatting gebruikt 50 tot 86 procent van de vrouwen tampons, waarmee de tampon meest gebruikte sanitaire product is.
Toch is het idee van een absorberend product niet nieuw. In de jaren tachtig schreef Nancy Friedman een boek over de bloedplug waarin ze de geschiedenis ervan uitdiept. Friedman beschrijft onder andere hoe Egyptenaren papyrus gebruikten om daar rolletjes van te maken. En ook Romeinse vrouwen gebruikten een soortgelijke natuurlijke oplossing: zij droegen tampons van wol. Vrouwen in het oude Japen kozen er juist weer voor om tampons van papier te vervaardigen, op z’n plaats gehouden met een stuk verband. Al die opties lijken misschien een stuk viezer (‘ieh papier?!’) maar zijn een stuk veiliger. In 2014 publiceerde Nicole Wendee een wetenschappelijk artikel waarin ze de veiligheid van onze tampons onder de loep neemt. Wat blijkt? Met die veiligheid is het niet al te best gesteld.
De prijs van je ‘schoon’ voelen
Kortgezegd is de vagina een extreem gevoelig deel van je lichaam. Hoewel het orgaan zichzelf in principe schoonhoudt door schadelijke stoffen af te voeren, zijn de wanden ervan dun en bevatten ze veel bloedvaten. Niet te vergelijken met de huid van de rest van je lichaam dus, die veel dikker is en dus een beter beschermingsmiddel vormt tegen schadelijke stoffen. Het membraan van de vagina neemt stoffen heel snel op. En dat geldt dus ook voor alle stoffen die in tampons zitten.
Nou en, denk je dan? Hoeveel van die schadelijke stoffen kunnen er nou maximaal in zo’n klein dingetje zitten? Stel je om te beginnen even een tampon voor en begin bij de kleur. De sterielwitte kleur is natuurlijk niet toevallig gekozen. Het creëert een illusie van reinheid en schoon-zijn terwijl veel vrouwen tijdens hun menstruatie juist het gevoel hebben dat ze vies zijn. De prijs die je moet betalen om je zo onopvallend mogelijk van al dat bloed te ontdoen? Chloorbleekmiddel om tampons mee te bleken.
Hier zie je hoe het verbrandingsproces van een gewoon maandverbandje versus natuurlijk maandverband verloopt:
Hoe groter de tampon, hoe groter het risico
Naast het gebruik van al die chemicaliën is ook het materiaal van tampons een probleem. Tampons worden meestal vervaardigd uit synthetisch materiaal en katoen. Toen de eerste extreem-absorberende tampons op de markt kwamen, steeg het aantal slachtoffers van de levensgevaarlijke ziekte Toxic Shock Syndrome (TSS) enorm. De absorberende tampons waren weliswaar comfortabeler – je hoeft ze namelijk minder vaak te vervangen – maar door de synthetische stoffen vormen ze de perfecte plek voor bacteriën om zich te verveelvoudigen. De bacterie die TSS veroorzaakt, is altijd in normale hoeveelheden aanwezig op je lichaam (zelfs bij mannen). Wanneer je een tampon met een hoge absorptiegraad inbrengt, onttrekt die tampon niet alleen het bloed uit je vagina – een tampon droogt de vagina in z’n algeheel uit. Het gevolg daarvan is dat er kleine scheurtjes in het vaginale wand kunnen komen waarlangs bacteriën kunnen binnendringen. De vuistregel is hierbij: hoe meer vocht de tampon kan opnemen, hoe groter het risico op TSS.
Benen kwijt door tampongebruik
Waarschijnlijk heb je de waarschuwing TSS wel eens op een tamponverpakking gezien en gedacht; ‘dat overkomt mij niet’ of ‘maar dat is toch zo zeldzaam’. Oud-model Lauren Wasser dacht dat ook. In een interview op VICE uit 2015 beschrijft ze hoe ze zich tijdens haar menstruatie ‘griepachtig’ voelde. Ze besloot op tijd naar bed te gaan om uit te zieken. De volgende dag – toen ze geen contact kreeg met Lauren – stuurde Laurens moeder een vriendin van Lauren en de politie naar haar huis toe. Ze vonden Lauren op de grond met een lichaamstemperatuur van 41,6 graden. Lauren had een hartaanval gehad en haar organen begaven het een voor een. Ze werd met spoed opgenomen in het ziekenhuis waar later gangreen (het afsterven van weefsel) werd vastgesteld. De bacteriële infectie had Laurens lichaam zo heftig aangetast dat allebei haar onderbenen geamputeerd moesten worden.
Voorkomen is beter dan genezen
Laurens verhaal is een extreem voorbeeld van toxic shock syndrome opgelopen door tampongebruik. Het klopt dat de ziekte inderdaad zeldzaam is, maar aan de andere kant weten we inmiddels hoeveel tampons een vrouw in haar leven gebruikt (gemiddeld 11,400 dus). Telkens als je een tampon draagt, loop je dus opnieuw het risico TSS te ontwikkelen. Maar wat kun je dan doen om het te voorkomen? Hier wat tips:
– Artsen geven als advies om in ieder geval geen synthetische tampons meer te dragen maar exemplaren van katoen. In katoen komen minder synthetische stoffen voor die zo’n fijn kweekbakje voor bacteriën zijn. Zulke ‘natuurlijke’ tampons zijn duur, maar wel steeds beter verkrijgbaar in Nederland.
– Pas je tampongebruik aan aan de hevigheid van je menstruatie. Menstrueer je maar licht? Gebruik dan een kleine tampon om te voorkomen dat de tampon je vagina uitdroogt en er dus scheurtjes ontstaan waarin bacteriën zich kunnen nestelen.
– Verwissel je tampon regelmatig. Als de tampon niet te lang in je lichaam zit, krijgen bacteriën minder kans om zich te vermenigvuldigen.
– Gebruik een ander sanitair product, het liefst een cup van organisch materiaal. Ook in maandverband zitten namelijk flink wat chemische stoffen die je liever niet in de buurt van je vagina wilt hebben. Bonuspunt: cups zijn beter voor het milieu.
Tot slot: wees je bewust van de symptomen van TSS. Voel je grieperig, duizelig en heb je diarree tijdens je menstruatie? Let dan heel goed op en raadpleeg eventueel een arts.
Korova
29 augustus 2017 at 18:03
Goed dat jullie hier aandacht aan besteden! Ik schrik er elke keer weer van hoe weinig van de vrouwen om mij heen deze kennis niet hebben. Gelukkig zijn er steeds meer natuurlijke tampons te koop zoals bijv. van Natracare en Yoni. En zelfs de Jumbo verkoopt ze tegenwoordig (Sanature). Zeker die laatste zijn niet veel duurder dan reguliere tampons. Los daarvan betaal ik liever wat meer voor 100% katoen dan minder voor gevaarlijke chemische tampons.