Hoe heet het?
Singled Out: How Two Million Women Survived Without Men After the First World War door Virginia Nicholson
Waar en wanneer?
Engeland, 2007
Waar gaat het over?
Voor de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) was de toekomst van vrouwen in het Verenigd Koninkrijk netjes uitgestippeld: trouwen en kinderen krijgen, en onderhouden worden door hun man. Maar zo’n 800,000 Britse mannen stierven op de slagvelden in België en Frankrijk en degenen die wel terugkwamen, waren meestal gewond: fysiek, mentaal, of allebei. Het was een klap in het gezicht van het voorheen zo machtige Britse rijk, en niemand voelde die klap meer dan de vrouwen die thuis waren gebleven.
Sommige vrouwen die de banen van mannen hadden overgenomen of in de wapenfabrieken hadden gewerkt, werden doodleuk weer op straat gezet. Anderen zagen hun droomleven met een knappe officier in rook opgaan, of vreesden voor het juk van armoede voor hun gezin toen hun mannen niet terugkwamen. Maar misschien nog schrijnender was de hoon van de maatschappij. Voor de oorlog, in de Victoriaanse tijd, was een vrouw die op haar 30e nog single was een spinster, een oude vrijster: eenzaam, sober gekleed, excentriek en betreurenswaardig. Nu er een miljoen vrouwen waren die waarschijnlijk nooit zouden trouwen, simpelweg omdat er te weinig mannen waren, was de vrijgezelle vrouw niet langer een uitzondering. Singled Out vertelt hoe vrouwen uit alle lagen van de samenleving omgingen met deze nieuwe vrijheid om het imago van de vrijster te doorbreken, en te laten zien dat een vrouw ook een rijk en nuttig leven kon leiden zonder zich te wijden aan man en kinderen.
De kwestie van de “overgebleven miljoen”
“We moeten ze maar naar de koloniën sturen”, opperden politici. “ Daar zijn nog genoeg vrijgezelle mannen over.” In het kreupele, naoorlogse Engeland werd de kwestie van de “overgebleven miljoen” – de surplus million – gezien als een lastige. Vrouwen hadden veel minder rechten dan mannen, maar waren nu toch gedwongen om in hun eigen levensonderhoud te voorzien, eigen woningen te betrekken en aan hun eigen levens invulling te geven. Voor velen voelde het alsof de bodem onder hun voeten was weggevallen, maar er waren ook veel vrijgevochten vrouwen die deze periode als een unieke kans zagen om een eigen identiteit te vormen en zich op te werken in het zakenleven, de kunst of de wetenschap. Ze verdienden nog steeds minder dan mannen en hun beroepskeuze bestond uit niet veel meer dan fabrieksarbeider, typist, winkelmeisje of lerares worden; maar dit was het begin van een revolutionaire verandering van de positie van de vrouw in de Britse maatschappij. Door middel van dagboeken, brieven, en interviews verweeft Virginia Nicholson het lot van de vrouwen van toen met de historische context, en leren we over de eenzame working girls met hun one-roomitis (gedoemd om op één kamer te blijven wonen); de opkomst van de seksuele vrijheid van de bohémiennes en lesbiennes; de zakenvrouwen, wetenschappers en avonturiersters die hun kans schoon zagen om aan het stigma van de maatschappij te ontsnappen; de vrijsters van boven de 50 die streden voor een fatsoenlijk pensioen; de New Women, feministes avant la lettre, die langzaam maar zeker de vastgeroeste wetten in beweging kregen en onder andere het stemrecht verwierven. Volgens de auteur zorgde hun gedwongen single-zijn van deze vrouwen er juist voor dat zij de deur van de vrijheid op een kier konden zetten voor latere generaties.
Waarom moet je dit boek toch echt lezen?
Hoewel het alleen over Britse vrouwen gaat, is Singled Out hartverwarmend en inspirerend: het zit bomvol met anekdotes over inspirerende en daadkrachtige vrouwen die opbloeiden tijdens het interbellum. Het leven voor een alleenstaande vrouw kan heel moeilijk zijn, en hoewel de situatie voor single vrouwen nu wel makkelijker is, is het treffend dat er nog steeds veel overeenkomsten zijn. Nog steeds wordt er verwacht dat je iemand tegenkomt, daarmee trouwt en samen gaat wonen en dan parttime gaat werken om voor de kinderen te zorgen.
Eenzaam, onaantrekkelijk, excentriek en betreurenswaardig
Tegelijkertijd geeft het boek een beeld van een tijd, krap honderd jaar geleden, waarin vrouwen ongelofelijk beperkt waren in hun vrijheid en is het toch opbeurend om te lezen hoe veel vrouwen in de tussentijd al hebben bereikt. De strenge Britse moraal stond het bijvoorbeeld niet toe dat twee vrouwen ’s avonds samen de deur uit gingen – lesbiennes waren bijna net zo erg als prostituees, vond de brave Britse burger – en het hardnekkige imago van de alleenstaande vrouw boven de 25 als streng, eenzaam, onaantrekkelijk, excentriek en betreurenswaardig bleek moeilijk om te doorbreken. Singled Out is bovendien pakkend en met veel sympathie geschreven: ten slotte leden veel vrouwen het meest door een gebrek aan romantiek en genegenheid, in plaats van dat ze echt een doel in het leven misten.
Wat moet je weten als je dit boek toch niet wilt lezen?
De auteur heeft de neiging om in herhaling te vallen, en leeft zich soms iets té veel in bij de vrouwen die ze portretteert – alsof ze haar eigen idealisme op hen projecteert. Het is dan ook lastig om de emoties van die tijd op te diepen uit historisch materiaal. Zo kan ze het niet laten om bij anekdotes over succesvolle zakenvrouwen iets te schrijven als: “Het ligt voor de hand dat de passie die ze voelde voor haar carrière net zo hevig brandde als de liefde tussen twee geliefden!” Het is nogal overdreven om te denken dat deze vrouwen dezelfde tweedeling in gedachten hadden – óf een succesvolle carrière, of een gelukkig huwelijk – zeker omdat, ongelukkigerwijs, lesbische relaties toen nog zeer taboe waren. Nicholson doet haar best om ons te overtuigen dat de vrouwen die uiteindelijk niet trouwen beter af waren dan zij die dat wel deden. Het boek vormt een goede basis voor verder onderzoek, maar had dieper kunnen ingaan op sommige bijzonder interessante sub onderwerpen, bijvoorbeeld lesbiennes uit die tijd, of prominente figuren zoals de eerste vrouwelijke bankier, Beatrice Gordon Holmes.
Kant-en-klare quote voor feesten en partijen:
“In government departments, legal chambers and financial houses, in the army and the police forces, in hospitals and dental surgeries, laboratories and universities, in Fleet Street and on farms, on racetracks and golf courses, in the air, on water and in the remote islands of the Pacific, unmarried women whose lives only thirty or forty years earlier would have been confined to parlour and parish were starting to compete with men for authority, enterprise and glory. Though not all of them could be ‘firsts’, they shared the same pioneering spirit. For many of these single women, life now seemed to be brimming over with opportunities for adventure. For every disappointed spinster gnawed at by poverty and blighted hopes, there was another who looked into a future full of bright possibilities – for personal satisfaction, for social value, for the betterment of her world.”
