WORLD+CULT

Female Gaze: Een quilt van machteloze vrouwen in Alias Grace

YOUTUBE NETFLIX

Vileine vrouwen werpen hun female gaze op recente tv-series en films en onderzoeken wat onze favoriete personages ons vertellen over onze overtuigingen, vooroordelen en blinde vlekken. Deze week: de miniserie Alias Grace, over een mogelijke moordenares.

Margaret Atwood lijkt zich in interviews vaak niet echt op haar gemak te voelen bij het woord “feminist”. Ongeacht of je haar werk duidt als feministisch staat er één ding buiten kijf: ze heeft altijd een scherp oog voor het onrecht dat vrouwen aangedaan werd en wordt (en zelfs, wellicht, zal worden). Ze schrijft vrijwel altijd over de systemen die vrouwen onderdrukt houden, en dan ook over de manieren waarop vrouwen medeplichtig zijn in die onderdrukking.

Misschien is het daarom dat er dit jaar maar liefst twee series uitkwamen die gebaseerd zijn op haar boeken. De eerste, The Handmaid’s Tale, werd al eerder besproken. Nu staan op Netflix de zes afleveringen van de miniserie Alias Grace, waarin een vrouw zorgvuldig een moorddadige quilt voor ons naait, en terloops toont dat het Canada van de negentiende eeuw geen fijne plek was om een (arme) vrouw te zijn.

Handwerk als metafoor

Centraal staat Grace Marks. Ze zit al vijftien jaar in de gevangenis voor twee moorden waar ze wel of niet de aanstichter van was. Ze wordt geïnterviewd door een psychiater, Dr. Simon Jordan, die de waarheid probeert te achterhalen. Stukje bij stukje vertelt ze hem haar levensverhaal. Ondertussen is ze bezig een quilt te maken voor de dochter van de gouverneur voor wie ze werkt. Lapje voor lapje worden grotere stukken stof samengesteld, die samen geleidelijk een geheel zullen vormen.

Haar verhaal is ook net een quilt. Je ziet alle kleine lapjes. Het totaalbeeld blijft in sommige opzichten onduidelijk. Hoe medeplichtig Grace precies was, bijvoorbeeld: ze is duidelijk niet helemaal zo onschuldig als ze zich voordoet, maar hoe actief haar rol was bij de moorden waarvoor ze veroordeeld werd blijft diffuus. Een ding wordt wel duidelijk: de rode draad in de quilt van haar leven is hoe machteloos vrouwen zijn ten opzichte van mannen die op ze azen.

De eerste man die Grace aanrandt is niemand minder dan haar vader. Er volgen er meer. Haar beste vriendin, Mary Whitney, gaat vrijwillig naar bed met de zoon van haar bazin, omdat ze verliefd op hem is en gelooft dat hij haar met haar zal trouwen. Als ze zwanger blijkt laat hij haar echter vallen als een baksteen. En abortussen? Die waren in de negentiende eeuw illegaal – en onveilig.

Een vrouwelijk perspectief

Alias Grace is geschreven door Sarah Polley, die laatst een krachtig essay schreef over waarom ze tegenwoordig meer achter dan voor de camera werkt, en die de prachtige films Away We Go, Stories We Tell en Take This Waltz schreef en regisseerde. De miniserie werd in z’n geheel geregisseerd door Mary Harron, die eerder American Psycho en The Notorious Bettie Page regisseerde, en die opvallend weinig filmcredits heeft voor iemand met haar talent.

Je merkt dat er vrouwen achter de knoppen zitten. Niet alleen omdat elke instantie van seksuele intimidatie zo treffend wordt neergezet, maar ook omdat de serie zo goed let op hoeveel werk huishouden is. Elke steek die nodig is om de uiteindelijke quilt te maken voel je. Je snapt dat Grace zich zorgen maakt om vlekken (bloedvlekken, bijvoorbeeld) want zíj is degene die altijd alles moet schoonmaken, in de tijd voor (af)wasmachines en stofzuigers. Doordat de makers steeds tonen hoe klein de wereld van Grace is, wordt benadrukt hoe beperkt haar opties altijd waren.

Zelfs Dr. Jordan begint beetje bij beetje begrip te krijgen voor de situatie van Grace. Of ze nou stalknecht James McDermott aanzette tot de moord op hun baas Thomas Kinnear en de huishoudster Nancy Montgomery blijft onduidelijk. Maar dat Grace alle reden heeft om boos te zijn over haar positie en haar mogelijkheden? Dat wordt zelfs hem duidelijk.

Geïnternaliseerde mysogynie

Ook sterk is dat Alias Grace toont hoe vrouwen misogynie internaliseren. Je zou bijvoorbeeld denken dat Grace, na de dood van haar vriendin Mary, méér empathie zou hebben voor vrouwen die zich, om de woorden van die tijd te gebruiken, ‘onkuis’ gedragen. Het tegenovergestelde is waar. Nancy Montgomery heeft vrij duidelijk een affaire met haar baas, Thomas Kinnear, en vaart daar vrij goed bij. Bij Grace wekt dit alleen maar woede op: als Mary haar gedrag met de dood moest bekopen, hoe dúrft Nancy er dan profijt van te hebben?

Mary en Grace zijn vriendinnen, en helpen elkaar. Maar steun hoef je in de wereld van Alias Grace niet van andere vrouwen te verwachten. De dood van Mary roept geen sympathie op, maar alleen afkeer. En de bazin van Mary en Grace, de moeder van de man die Mary bezwangerde en die vervolgens Grace belaagt? Die houdt het op een gevoelloos “no crying over spilt milk” – zo duidelijk is het dat Mary voor haar geen mens was maar eigendom. Zo is Alias Grace behalve een aanklacht op seksisme uiteindelijk ook een aanklacht op de klassenmaatschappij, waarin sommige mensen het lot van anderen in hun handen houden.

Portretten van de echte Grace Marks en James McDermott tijdens hun proces (Flickr)

Grace Marks bestond echt. Wat haar rol was in de moord op Thomas Kinnear en Nancy Montgomery zal altijd onzeker blijven. Haar geschiedenis bood eerst Atwood en vervolgens Polley en Harron de kans om een verhaal te vertellen over een vrouw die door haar omstandigheden in het nauw werd gedreven. Een vrouw die vervolgens de enige macht pakt die ze heeft: het vertellen van haar verhaal, op haar manier, door haar ogen. Een quilt van vrouwelijk lijden. Oplossingen biedt Alias Grace niet. Maar het probleem wordt vlijmscherp ontleed.

Click to comment

Leave a Reply

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

VERS

We do not believe in the world empowering women.

We believe in women empowering the world!

Journalist, activist, game-changing artist, mind-body scientist, international solidarist?

Join the tribe

Copyright © 2020 Vileine

To Top