Laatst verscheen seizoen twee van Unbreakable Kimmy Schmidt op Netflix. In de allereerste aflevering van de serie die Tina Fey (met Robert Carlock) maakte na 30 Rock kan je, verborgen in een interview dat later tot intro ge-auto-tuned wordt, het credo ontdekken: “White dudes hold the record for creepy crimes” en “Females are strong as hell”. Het is exemplarisch voor het grappige, maar ook vaak oppervlakkige en weinig intersectionele feminisme van Tina Fey.
Unbreakable Kimmy Schmidt heeft een onmiddellijk hilarische premisse: Kimmy Schmidt zat vijftien jaar met drie andere vrouwen in een bunker opgesloten door Reverend Richard Wayne Gary Wayne. Ehh… geloof me, Tina Fey weet het grappig te maken. In de eerste aflevering worden Kimmy en haar bunkergenoten bevrijd en besluit ze, omdat ze niet als slachtoffer wil worden gezien, een nieuw leven te beginnen in New York.
Trauma van een meisje-meisje
Kimmy werd op haar veertiende ontvoerd. Deels daardoor is ze in veel opzichten nog een tienermeisje: dol op felle kleuren en snoep, scrunchies in haar haar, met een enigszins naïeve kijk op de wereld. Het is een type personage dat zich leent voor makkelijk grappen. De makkelijke grappen zijn er dan ook in overvloed. Maar Kimmy Schmidt is tevens een ode aan de weerbaarheid en het doorzettingsvermogen van tienermeisjes.
Net als het eerder besproken Jessica Jones is Unbreakable Kimmy Schmidt onder de genre-aankleding (in dit geval een single camera sitcom) een genuanceerd verhaal over trauma en slachtofferschap. Er was “weird sex stuff” in de bunker, maar dat wordt niet geëxploiteerd of getoond. Verder wordt via Kimmy Schmidt duidelijk gemaakt dat je ondanks een trauma vrolijk en optimistisch kan zijn, zonder te ontkennen dat je nooit helemaal aan de gevolgen ontkomt.
Het is altijd gevaarlijk om biografische details van makers te betrekken bij wat ze maken. Toch rijst het vermoeden dat Tina Fey hier uit persoonlijke ervaring heeft geput: als kleuter werd ze door een vreemde met een mes gestoken. Wellicht weet ze daarom, binnen een veelkleurige, regelmatig absurde komedie, toch een gevoelig verhaal te vertellen over de traumatische dingen die eenieder kunnen overkomen.
Dong-problemen
Over andere onderwerpen kan Fey echter vaak wat minder genuanceerd zijn. Neem de voornaamste love interest van Kimmy. Op zich reuze progressief om een Vietnamese immigrant als romantisch ideaal op te voeren, vooral omdat een blonde miljonair als duidelijk minderwaardige keuze wordt neergezet. Maar moet hij nou echt Dong heten? Tuurlijk, het schept veel mogelijkheden voor woordgrappen. Maar die werden grotendeels ook al meer dan twintig jaar geleden gemaakt in Sixteen Candles. Fey brengt het met een leuke twist – in het Vietnamees is volgens de serie juist “Kimmy” een giechelveroorzakend woord – maar van haar verwacht ik toch dat ze iets hoger grijpt met haar grappen.
Ook Kat Chow van het Code Switch blog van NPR heeft gemengde gevoelens over Dong. Uiteindelijk komt ze echter tot de conclusie dat context allesbepalend is. Dong is net als Kimmy een buitenstaander – daarom passen ze zo goed bij elkaar. Het probleem, concludeert Chow, is niet zozeer Dong, maar dat er zo weinig voorbeelden van Aziatische mannen in tv-series zijn: “In the context of the greater history of Asian-Americans on screen, any character named Dong is going to bring up a lot of complicated feels. Maybe in a perfect world, with plenty of sitcoms with Asian-American romantic leads, it’d be possible to read this character without the weight of everything that came before.”
Redface
Dong was niet het enige personage in het eerste seizoen waar sommige kijkers moeite mee hadden. Socialite Jacqueline (gespeeld door vaste Fey-kompaan Jane Krakowski) blijkt al snel een geheime achtergrond te hebben. Ze heet eigenlijk Jackie-Lynn, en is Lakota. De blonde, witte actrice speelt dus iemand van inheems-Amerikaanse komaf: ‘Redface’, in feite. Op een heel meta manier, want binnen de serie is er juist sprake van een Lakota-vrouw die speelt dat ze wit is.
De verdediging van Tina Fey en mede-bedenker Robert Carlock? Onder andere dat aan de serie ook Lakota-schrijvers meewerken. Toch wringt het. Zoals Libby Hill opmerkte: “But self-awareness is often the pop-culture equivalent of prefacing a comment with: ‘I’m not racist, but …’ — it doesn’t serve as instant absolution.”
Alyssa Rosenberg kijkt er net iets anders tegenaan en wijst erop dat de grappen niet ten koste van de Lakota gaan. “It’s Jacqueline’s obsession with white culture that’s absurd — ‘Jackie Lynn is a cheap stripper name. Jacqueline is a classy stripper name,’ she tells her parents when they come to visit her in a flashback — not anything about Lakota culture as represented by her parents. ” Er kwam ook verdediging van inheemse Amerikanen zelf.
Hill en Rosenberg schreven hun stukken naar aanleiding van het eerste seizoen. Het tweede seizoen maakt de zaak nog eens wat gecompliceerder. Het Lakota-zijn van Jacqueline wordt daar niet vergeten: een belangrijke plotlijn in seizoen 2 is dat ze geld probeert in te zamelen voor haar volk en zich boos maakt over “indianen”-stereotypen, zoals de naam van een zeker football-team. Als je naar de context kijkt, ligt het dus net iets ingewikkelder dan redface = slecht.
“Anonymous hosers criticizing geniuses”
Aan de andere kant is er de aflevering drie van het huidige seizoen van Unbreakable Kimmy Schmidt, waarin Tina Fey het opneemt tegen de internethaters. De premisse? De huisgenoot van Kimmy, Titus (man, zwart, homo), wil een eenpersoonstoneelstuk opvoeren. Waarover? Eén van zijn vorige levens, natuurlijk. Specifiek zijn leven als de geisha Mirasaku.
Dat dat niet zo goed valt bij Aziatische mensen is natuurlijk logisch. Behalve als je Tina Fey bent: dan zijn de mensen die protesteren gewoon hysterische aanstellers die een genie niet op prijs kunnen stellen en Titus prompt “één van de top vijf Hitlers” noemen (“Real Hitler wasn’t even on the list!”).
De hierboven gelinkte stukken bevatten genuanceerde, intelligente analyses van hoe ras wordt gebruikt in Unbreakable Kimmy Schmidt. Maar ja: het internet blijft het internet, en er waren ook zat mensen die de serie reflexmatig weghoonden als racistisch, soms na een aflevering, soms zelfs al na het horen van de grote lijnen, zonder ooit een seconde van de serie te hebben gekeken. Op zich is de frustratie van Tina Fey daarom goed te snappen.
Het probleem is dat ze in deze aflevering van Kimmy Schmidt precies hetzelfde doet! Ze neemt niet de moeite zich af te vragen waaróm sommige mensen misschien niet zoveel zin hebben om een geprivilegieerde witte vrouw het voordeel van de twijfel te geven. Ze geeft de anti-racistische haatbrigade geen enkele dimensie. Haar boodschap is dat context belangrijk is, maar zij kijkt op haar beurt niet naar hún context.
Tina Fey gaat vaak liever voor de grap dan voor de nuance. Dat is natuurlijk haar goed recht – ze is in de eerste plaats komiek, geen feministe of anti-racistische activiste. Bij de zoveelste grap over hoe mollig Kate Winslet wel niet was in Titanic ga je je echter toch afvragen of Fey het wel verdient om als progressieve heldin te worden gezien.
Marcia, Marcia, Marcia
De neiging van Tina Fey om niet altijd dieper te kijken dan stereotypen blijkt ook uit de laatste twee afleveringen van seizoen één van Unbreakable Kimmy Schmidt. De Reverend die Kimmy kidnapte, komt eindelijk voor de rechtbank. Aanklagers zijn “Marcia” (gespeeld door Tina Fey zelf in een permanentpruik) en “Chris” – duidelijk karikaturen van Marcia Clark en Chris Darden, de twee aanklagers die OJ Simpson niet veroordeeld wisten te krijgen voor de moord op zijn ex-vrouw Nicole Brown en haar vriend Ron Goldman.
De Marcia Clark van Tina Fey levert als enig bewijs een woordenboek aan, is meer bezig met seks en haar aankomende vakantie dan met de zaak, en laat zich inpakken door de Reverend – die weliswaar gespeeld wordt door Jon “Don Draper” Hamm, maar tóch. Het is een overdrijving van het beeld dat tijdens de jaren 90 in de media heerste over Clark, die werd uitgelachen om haar kapsel en die werd gezien als bitchy en incompetent.
Grappig? Mwah. Voor wie de referentie mist, zijn veel van de grappen waarschijnlijk niet te volgen. Jammer is vooral dat nota bene Ryan Murphy – die in Glee en American Horror Story goedbedoeld vaak flink de mist ingaat – minder dan een jaar later dieper wist te kijken. In zijn American Crime Story: The O.J. Simpson Story laat hij fijntjes zien in hoeverre het beeld van Marcia Clark door seksisme getint was. Zíjn Marcia Clark maakt niet altijd de juiste beslissingen, maar is een intelligente, gedreven vrouw die overvallen wordt door de media-aandacht en die haar best doet om een goede moeder te zijn voor haar kinderen. De aflevering “Marcia, Marcia, Marcia”, waarin zij centraal staat, is ronduit hartverscheurend en laat zien hoe onmogelijk het voor professionele vrouwen kan zijn om in een seksistische maatschappij stand te houden.
Zonder het contrast met American Crime Story was het personage van Marcia geen stoorzender geweest. Maar als je eenmaal door Murphy de vrouw onder de karikatuur hebt ontdekt, voelen die afleveringen van Kimmy Schmidt opvallend verstoken van empathie. Eigenlijk ronduit gemeen.
Niet zeuren
Ik merk dat ik twijfel bij het afsluiten van dit stuk. Ik heb de neiging om deze laatste paragraaf vol te stoppen met complimenten, want ja: Kimmy Schmidt is ontzettend grappig. Titus is een fantastisch personage dat bovendien in het tweede seizoen een ontzettend schattige romance toebedeeld krijgt. En hoe kan ik nu boos zijn op een serie die Carole Kane op mijn scherm zet?
Ik aarzel ook omdat Kimmy Schmidt in één opzicht ronduit revolutionair te noemen is: er zit in de vaste cast geen enkele blanke heteroman. Noem daar nog eens een voorbeeld van? Plus: Tina Fey is en blijft iemand die keer op keer laat zien dat vrouwen supergrappig kunnen zijn en hun eigen verhalen kunnen dragen. “Bitches get stuff done” is nog steeds de meest bondige verdediging van Hillary Clinton die ik ken.
Maar misschien is het juist omdát Tina Fey in zoveel opzichten zo goed is, dat ik zulke hoge verwachtingen koester. Juist omdat ik weet dat ze zo slim is, omdat ik weet dat ze met grappen dieper kan gaan dan het verwachte, juist dáárom valt het me zo tegen als ze gaat voor de makkelijke punchline of het voor de handliggende stereotypes en vooral als ze zich laat verleiden tot een reflexmatige betutteling van haar critici.
Een derde seizoen van Unbreakable Kimmy Schmidt is al door Netflix besteld – gelukkig, want seizoen twee eindigt met een fikse cliffhanger. Het is te hopen dat Tina Fey haar irritatie inslikt en in de tussentijd haar critici probeert te begrijpen. De serie zou er zomaar nóg beter van kunnen worden.
Mia
13 mei 2016 at 13:34
Titus Andromedon forever! <3
Pingback: The Female Gaze: You’re The Worst en de ‘gouden tijd’ van tv – Vileine.com