Het moordmysterie is al sinds jaar en dag een populair genre. Helaas is het wel een genre waarbij het soms lijkt alsof vrouwen er vooral zijn om voor sexy lijken te zorgen. Af en toe komt er echter een Miss Marple, een Jessica Fletcher, een Jane Tennison, een Sarah Lund/Linden of een Stella Gibson voorbij. Aan dat rijtje mogen we ook Phryne Fisher toevoegen – en haar serie is, ondanks tenminste één moord per aflevering, puur feministisch plezier.
Phryne leeft in het Melbourne van de jaren twintig. Dat is vooral aanleiding voor fantastische flapper-kostuums: Phryne houdt van glitter en mooie hoeden, en zegt ook tegen de meeste uitzinnige boa geen nee. Een tentoonstelling van de kostuums die Marion Boyce speciaal voor de serie maakte, inclusief handtassen waar precies een pistool met een parelmoeren kolf inpast, reist met veel succes Australië rond.
Ouderwetse slet
Marion Boyce noemde in een interview de koningin-moeder van Engeland (en Australië), die geboren werd in 1900, als stijl-inspiratie, vooral voor de hoeden. Phryne is, door een erfenis, rijk genoeg om zich als een koningin te kleden. Maar erg koninklijk gedraagt ze zich verder niet altijd, tot ontzetting van sommige Netflix-kijkers.
Jezebel verzamelde eind 2013 een aantal felle reacties. “I just wish the lead charter (sic) wasn’t such a (Netflix censored me here),” tekende een moralistische kijker op. “I just wish that Miss Fisher wasn’t such a tramp. I mean she gives it away like Halloween candy. It is hard to respect some one (sic) with such little morality,” klaagde een tweede. Voor mij aanleiding om de serie eens uit te proberen. En daar kreeg ik geen spijt van.
Het klopt: Phryne is een ontzettende flirt, die met de ene na de andere mooie man het bed in duikt. En verfrissend genoeg weigert ze, ondanks de geldende normen, om zich daarvoor te verontschuldigen. Als haar nogal katholieke huishoudster Dot haar diafragma vindt na een wilde nacht, bloost ze nog niet eens. En als de knappe inspecteur die haar voornaamste love interest is zich jaloers opstelt, heeft ze daar totaal geen boodschap aan.
Anachronistisch feminisme
Ook in andere opzichten is Phryne voor haar tijd bijzonder progressief. Zo is één van haar beste vriendinnen, Mac, een lesbienne. Niet officieel uit de kast, natuurlijk – maar Phryne weet van haar seksuele geaardheid en heeft er geen enkel probleem mee. Ook blijkt in de eerste aflevering al dat ze anticonceptie, inclusief abortus, als belangrijk ziet voor elke “moderne vrouw.”
Je kan je afvragen of dit uitgesproken feminisme niet iets té is voor de tijd waarin de serie zich afspeelt. Maar vooruitgang is geen rechte lijn, en in sommige opzichten waren de jaren twintig feministischer dan, bijvoorbeeld, de jaren vijftig. Na het verkrijgen van het stemrecht waren veel vrouwen nog lang niet tevreden. De flappers zetten zich onder andere in voor het recht om net zoveel plezier in het leven te scheppen als de mannen: een ideologie waar ook Phryne zich duidelijk achter schaart. Columniste Lois Long schreef in deze tijd bijvoorbeeld voor The New Yorker recensies van speakeasies, clubs waar je tijdens de drooglegging illegaal kon drinken.
En zelfs al zou het een tikkie anachronistisch zijn – is dat echt zo’n probleem? Het is niet alsof de serie verder zo realistisch is: er belanden wel heel veel lijken toevalligerwijs voor de voeten van onze speurster, en ook in andere aspecten gaan de schrijvers liever voor leuk dan voor levensecht. Als we dan toch een fantasiewereld opbouwen met prachtige kleren en een politie-agent van wie de stem je doet smelten, waarom dan niet ook een flinke dosis feminisme om het helemaal af te maken?
Een dot van een meid
Vooral heerlijk om te kijken is de geleidelijke feministische ontplooiing van huishoudster Dot. Aan het begin is ze nog een braaf katholiek meisje, dat zelfs met liegen moeite heeft. Katholiek blijft ze – maar na drie seizoenen durft ze de priester best van repliek te dienen als ze het niet met hem eens is. Ook is ze behalve huishoudster een waardevolle hulpdetective, die zelfs af en toe undercover gaat. En als blijkt dat haar verloofde verwacht dat ze stopt met werken voor Phryne na hun huwelijk schrikt ze behoorlijk.
Hiermee laat de serie zien dat feminisme niet alleen voor vrijgevochten rijke dames is; het is ook voor de brave katholieke meisjes. Het is voor de sekswerkers die, in tegenstelling tot wat er gebruikelijk is in andere crimi’s, niet alleen als handige slachtoffers worden gezien. En ook voor de meisjes die als “hysterisch” worden gediagnosticeerd, alleen omdat hun gedrag niet in het plaatje past.
Ook fijn: actrice Essie Davis (die je kan kennen, maar waarschijnlijk niet zal herkennen, uit horrorfilm The Babadook) is 45. Niet zo oud als Miss Marple of Jessica Fletcher, maar zeker geen ingénue. In Hollywood worden vrouwen vaak vergeten als ze de veertig passeren, of krijgen alleen nog maar moederrollen aangeboden. Miss Fisher mag echter én met mooie mannen het bed induiken, én een paar elegante rimpels tonen.
Feministische bonbon
Eén klein puntje van kritiek dan: in de boeken van Kerry Greenwood, waar de serie op gebaseerd is, is de voornaamste minnaar van Phryne Lin Chung, een Chinese man. In de serie is hij maar twee afleveringen te zien en wordt de romantische hoofdrol gespeeld door de (nogal witte) inspecteur Jack Robinson.
Het is een gemiste kans om het racisme van die tijd aan de kaak te stellen. Toch is het moeilijk om je er bijzonder aan te ergeren, want elke keer dat Jack en zijn sterke kaak het scherm delen met Phryne is de seksuele spanning om te snijden, en overwint de neiging om “Zoenen dan!” naar het scherm te roepen elk kritisch vermogen. Het lijkt me dan ook een grote tragedie als er ook maar iemand deze heerlijke feministische bonbon zou missen.
