Iedereen die een beetje into tv-series is – en hé, wie is dat tegenwoordig niet – heeft inmiddels wel meegekregen dat Netflix’s tv-serie Fargo (seizoen 1 en 2) tot het beste behoort dat de seriegoden ons de afgelopen jaren gegund hebben. Geïnspireerd op de gelijknamige film uit 1996 van de gebroeders Coen, schotelde Noah Hawley ons twee seizoenen vol sneeuw, bloed en zwarte humor voor, waarin het goed en kwaad zich steeds weer in een andere gedaante presenteerden. Maar behalve prachtige sets, ijzersterke dialogen en weergaloze performances van topacteurs biedt Fargo ons bovenal de unieke gelegenheid te verdwalen in een universum dat aandoet als een genderspiegelpaleis, waarin traditionele man-vrouwbeelden via de verschillende personages eindeloos heen en weer wordt gekaatst, spiegelend en vervormend. Zodat je na een tijdje alleen nog jezelf ziet. Steeds vanuit een andere hoek. Steeds in een ander licht. Steeds met een ander gezicht.
Een man die de rol van moeder op zich neemt. Een dochter die de rol van zoon op zich neemt. Een man die wordt gemarteld door een vrouw en een vrouw die aan het hoofd staat van een ooit patriarchisch misdaadimperium. Dat de wereld van Fargo, de tv-serie, er eentje is waarin wordt gespeeld met de verwachtingen en associaties rond genderrollen, is op zich niet verbazingwekkend. Het ‘spiegelspel’ met traditionele genderrollen is sinds het uitkomen van de originele Coen Brothers-film in 1996 onlosmakelijk met de thematiek van Fargo verbonden. Alleen al doordat de Coen Brothers met het legendarische personage van de sympathieke, no-nonsense politieagente Marge Gunderson – die hoogzwanger onverschrokken misdaden oplost, terwijl haar man Norm thuis op haar wacht, vol verhalen over zijn schildercursus – een nieuwe standaard zetten voor iconische vrouwenrollen, waarbij een uiterlijk als van een topmodel geen vereiste is.
Toen we in de seizoen 1 van de tv-serie kennismaakten met het personage van een sympathieke, no-nonsense politieagente met de naam Molly Solverson, was het Fargo-fans van het eerste uur dan ook meteen duidelijk dat seriemaker Noah Hawley het spiegelspel uit de originele film ook in de serie eer zou aandoen. Net als Marge is Molly met haar feilloze politie-instinct al haar mannelijke collega’s te slim af. En net als Marge wordt Molly op liefdesgebied gekoppeld aan een zachte man die in de relatie de traditionele vrouwenrol vervult. Reden genoeg voor kijkers en critici om de genderthematiek van Fargo, de tv-serie, in blogs en artikelen eens grondig tegen het licht te houden. En daar is op zich niets mis mee, want de serie biedt op dat vlak genoeg voer voor analyse en discussie. Maar het interessante is dat men zich hierbij lijkt te beperken tot twee vragen: is de boodschap van Fargo nou wel of niet feministisch? En moeten we de vrouwelijke hoofdpersonages – Marge in de film, Molly in seizoen 1 en Peggy in seizoen 2 – wel of niet als ‘feministisch’ beschouwen?
Zo betoogde blogster Sarah Arboleda dat Molly uit seizoen 1 van Fargo weliswaar een sterk vrouwelijk personage is, maar toch niet als een feministisch rolmodel kan worden gezien. Molly zou namelijk als een soort clichébeeld van de sterke vrouw worden neergezet en alleen sterk worden gevonden, omdat ze zich ‘mannelijk’ gedraagt. Daarnaast zouden de andere vrouwenrollen in Fargo seizoen 1 neerkomen op stereotypes van ‘de kleinerende echtgenote’, de ‘hoererende weduwe’ en ‘de onnozele secretaresse’. Het is een manier van denken die mij evenzeer fascineert als verbaast. Vooral omdat de gedachtegang voortkomt uit het idee dat er zoiets als een ‘feministisch personage’ bestaat. En dat er bepaalde criteria zijn waaraan een personage moet voldoen om als zodanig beschouwd te worden. Vervolgens wordt gesuggereerd dat ‘goede’ vrouwelijke personages feministisch zijn en ‘slechte’ vrouwelijke personages onfeministisch. Een hardnekkig misverstand. Want de reden dat de vrouwenrollen die we in Fargo krijgen voorgeschoteld zo’n verademing zijn, is niet dat ze voorbeeldig zijn, maar juist dat ze complex, tragisch, tegenstrijdig, immoreel en soms clichématig zijn als de mannenrollen.
Ja, Fargo behandelt feminisme en genderrollen als thematiek, in het tweede seizoen zelfs zéér expliciet (het speelt zich af tijdens de tweede feministische golf in de jaren zeventig). En ja, Fargo trakteert ons in twee tv-seizoenen op meer iconische vrouwenrollen dan vijf jaar aan Hollywoodfilms bij elkaar (van de sympathieke en onverschrokken politieagente Molly Solverson tot de instabiele en gewelddadige Peggy Blomkwist en van de opstandige en seksueel provocatieve Simone Gerhardt tot de standvastige matriarch Floyd Gerhardt. Maar het iconische aan deze personages is niet dat ze ‘feministisch’ zijn, het iconische is dat ze interessant zijn. En het prikkelende van Fargo’s genderthematiek is niet dat de makers preken over hoe de rollen in de wereld verdeeld zouden moeten zijn, het prikkelende is dat het kijkers over de verdeling van de rollen doet nádenken.
Fargo speelt met archetypes. Onze ingesleten beelden, associaties en interpretaties van wat we ’goed en ‘slecht’, ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk, ‘vreemd’ en ‘eigen’ vinden. Met het spanningsveld tussen ‘ik’ en de eeuwige ‘ander’. Fargo daagt ons uit onze eigen indeling en ons eigen wereldbeeld te bevragen, zonder daar een antwoord of moreel verheven beeld voor in de plaats te zetten. Door ons krengen van mannen voor te schotelen en ploerten van vrouwen. Vaders en moordenaars. Hoeren en heiligen. Bazen die knechten worden. Jagers die prooien worden en andersom. Om weer de metafoor van het spiegelpaleis te gebruiken: ons idee van hoe de wereld ingedeeld is, wordt in de personages eindeloos weerspiegeld, gekanteld, omgekeerd en teruggekaatst – nu eens ontregeld, dan weer bevestigd – en net als je denkt: ‘ok, I see what you did there’, draait de boel gewoon weer om. En heck, dat is verfrissend.
Pingback: The Female Gaze: The Americans en mannelijk feminisme – Vileine.com
Pingback: The Female Gaze: geen sexy slachtoffers in The Americans – Vileine.com