M.I.A is al eens besproken. Zij is de koningin der fantastische, meestal erg activistische video’s. Toen ik zag dat er nieuw beeld uit was, was het dus duidelijk: niks geen komkommertijd, M.I.A is terug! Bedenk: de vorige video was Borders, één van de meest politieke videoclips van de laatste tijd. Hoe zal de nieuwe beeldvorming bij Go Off ons inspireren? Wat voor controversie kunnen we verwachten?
Ik keek 3 minuten lang naar ontploffende rotsformaties. Dat is het. Dat is wat Go Off inhoudt. Stenen die de lucht in vliegen, gefilmd met oké camera’s. Wagentjes die af en aan rijden met zand achterin hun bak.
Klimaat?
Fijn! Dacht ik de eerste paar seconden: deze video gaat over het klimaat, dat zit nog niet in onze Videocultuurcollectie. Maar ik weet niet of dat wel zo is. Gaan de beelden misschien over urbanisatie? Over overbevolking? Over het kapotmaken van natuur? Is het een abstracte vorm van beats? Vertelt het ons dat er geen video’s meer aankomen waarin mensen centraal staan?
Eigenlijk is Go Off gewoon een totaal mysterie. Het is een beetje alsof je naar een programma kijkt op Discovery Channel, zonder te weten waar het precies over gaat. M.I.A’s laatste (!) album AIM komt er bijna aan, en wellicht is deze video een manier om dit aan te kondigen. Komen we er zo beetje bij beetje achter, video na video, en wordt er een groter verhaal verteld.
De stenen in Go Off zijn misschien geen symbool. “I really wanted to make a video without human beings,” vertelt de zangeres aan NME. “I’m sick of human beings. This is like a zoom-in shot of a grain of sand.”
Gebrek aan controversie
M.I.A doet wat ze wil, dat is duidelijk. Het nummer is een klassieke M.I.A-track met veel Indiase invloeden en autotune swag. Maar: “Het gebrek aan controversie is bijna controversieel,” merkte mijn vriend op.
En dat zijn wij niet gewend. Dus presenteer ik hierbij een top 3 van haar meest controversiële en meest veelzeggende videobeelden. Is het M.I.A’s doel om altijd controversieel te zijn? Een boodschap aan te kaarten? Borders liet ik weg, daarover lees je hier een uitgebreid verslag.
1: Born Free
De heftigste clip van M.I.A werd geregisseerd door Romain Gavras. De video laat een genocide zien op roodharigen en is nogal gewelddadig. De beelden werden geschoten in de woestijn van California, zonder dat M.I.A’s platenmaatschappij daar weet van had. Born Free zorgde bij uitkomst voor directe controversie: de clip werd verbannen op de Amerikaanse en Britse versies van YouTube. Een samenvatting van de video? Roodharige jonge jongens worden door een SWAT Team opgepakt, in een busje gezet, geslagen en op het eind gedwongen om door een mijnenveld te lopen. De militairen in de clip zijn echte oorlogsveteranen die gevochten hebben in Irak of Afghanistan.
M.I.A, als kind opgevoed rond oorlog, laat met deze clip luid en duidelijk de afschrikwekkende en ridicule omstandigheden zien van het uitdrijven van bepaalde volkeren. Er kwamen in die tijd nogal wat films uit rond het thema van oorlog in Irak en Afghanistan, die zich allemaal focusten op de mentale verwarring van Amerikaanse militairen. In Born Free laat M.I.A de kijker sympathiseren met de ‘lokale bevolking’, mensen die eigenlijk geholpen zouden moeten worden, in plaats van opgeblazen.
2: Bad Girls
Bad Girls, ook geregisseerd door Romain Gavras, kreeg een dubbele ontvangst. We zien een woestijnachtige omgeving in het Midden-Oosten, vol met joyrijdende vrouwen en mannen in traditioneel gewaad die ze aanmoedigen. De video zou stereotypen oproepen over mensen van Arabische afkomst. Je kunt je afvragen: wanneer iemand gerepresenteerd wordt door een persoon met een andere achtergrond, is die representatie dan correct? Aan de andere kant is de video jong, roekeloos en fantastisch gestyled in een gebied waar je dat niet snel bij zou verzinnen (Saoedi-Arabië). De ‘stereotype’ kledingstijl van de Arabiërs laat hun leefwereld realistisch zien, en de video brengt een statement tegen de wet in Saoedi-Arabië die vrouwen verbiedt auto te rijden.
“Live fast, die young, bad girls do it well.”
Een schrijver voor Spin Magazine schreef: “Maya may be rapping about ladies’ sexual dominance over men, but her clip is chaste — we’re oohing and ahhing over car tricks, not hard bodies. Her girls are getting it done with skill rather than sexy.”
3: Bring The Noize
Bring The Noize is de minst activistische van de drie, maar symboliseert de rellen die plaatsvinden onder jongeren in grote steden. En nog meer: wat jongeren in groepen teweeg kunnen brengen. We zien groepen jonge mannen in het wit die bijeenkomen in een verlaten pand om uiteindelijk een roze-harige M.I.A te verwelkomen: de zangeres schudt graag dingen op. De politieke boodschap is hier echter onduidelijker.
Zen?
M.I.A’s video’s zijn dus niet per se allemaal uitgesproken controversieel: soms kiest ze voor pop om pop. Wellicht om te zeggen: ik ben een politiek kunstenaar, maar tegelijkertijd weet ik ook hoe een hit in elkaar zit.
AIM wordt dus M.I.A’s laatst album, haar einddoel. Betekent dat dat ze zich helemaal terugtrekt uit de muzikale scene? Wie weet. M.I.A verwacht wel dat AIM haar rustigste plaat wordt, een kalmer en minder uitgesproken werk. Zen. Net als de zandkorreltjes-video. Alle mensen weglaten uit beeld, dat is best een vernoeming waard.
Gaat ze dan helemaal op inactief? Natuurlijk niet! Een paar dagen terug gooide de zangeres nog boze tweets online: MTV’s Video Music Awards nomineerden haar video Borders niet voor een prijs. M.I.A: “BORDERS came representing people outside US showing WORLD. Before you tell other world artists they have the same platform as major US artists: they don’t.”
Door haar eerdere commentaar over de Black Lives Matter beweging werd M.I.A verwijderd als artiest op Londens festival Afropunk. Controversie blijft. Als er geen boodschap te vinden is in haar nieuwste video, dan laat ze zich wel op een andere manier horen.
