Serial, een tv-spin-off van de populaire podcast This American Life, werd ongekend populair in 2014. In twaalf nagelbijtend spannende afleveringen werd het waargebeurde verhaal verteld van de in 1999 vermoorde Hae Min Lee en haar ex-vriendje Adnan Sayed. Was hij schuldig? Zat Adnan onterecht al sinds 1999 in de gevangenis? Presentator Sarah Koenig kwam er niet uit en wij waren met haar gefascineerd: Serial werd meer dan honderd miljoen keer gedownload.
Na Serial sprongen de true crime-podcasts als paddenstoelen uit de grond. Zoals podcasts waarin twee (of meer) presentators in een informele setting praten over bekende en minder bekende moordzaken en/of seriemoordenaars. Zwart wordt het beste gecomplimenteerd door wit: opvallend vaak worden deze podcasts gemaakt door comedians. En nog opvallender: vaak zijn de makers vrouwen.
In My Favorite Murder (2016-) vertellen hosts Georgia en Karen elkaar iedere week over een bekende moordzaak, waarbij ze rijkelijk kunnen putten uit de bloederige Amerikaanse misdaadgeschiedenis. De podcast bestaat net een jaar, maar staat standaard in de top 3 van iTunes comedy-podcasts. Precieze cijfers zijn moeilijk te achterhalen, maar iedere aflevering wordt gemiddeld 450.000 keer gedownload, waarschijnlijk meer. De twee vrouwen lezen verhalen voor van luisteraars, de zogenaamde hometown murders. Ook populair zijn de near misses: luisteraars die beschrijven hoe ze door oplettend te zijn, ontsnapten aan gevaar.
Stay sexy and don’t get murdered
Elke aflevering wordt afgesloten met de gevleugelde woorden: “Stay sexy and don’t get murdered.” Inmiddels zijn er zelfs t-shirts en koffiemokken te krijgen, die gretig aftrek vinrden bij de gigantische, overwegend vrouwelijke achterban van MFM. Fans laten zich zelfs tatoeeren met uitspraken van Georgia en Karen, zoals “Fuck politeness.”
Bedoeld wordt de aangeleerde beleefdheid van vrouwen, die bijvoorbeeld ook maakt dat je als vrouw niet reageert wanneer er op straat vunzige opmerkingen naar je hoofd worden geslingerd: het hoort er nu eenmaal bij. Kwaadwillende personen maken vaak misbruik van die beleefdheid. Zo was het de tactiek van seriemoordenaar Ted Bundy om vrouwen op straat te vragen of ze hem wilden helpen iets uit zijn auto te tillen. Elke vrouw die met hem meeliep naar zijn Volkswagen eindigde als één van zijn veertien slachtoffers.
My Favorite Murder is meer dan alleen een populaire podcast, het is een community. Fans vinden elkaar op Facebookpagina’s (105.000 leden), hebben meet-ups en delen eigen ervaringen met gevaar, angsten en neuroses. The New Atlantic omschreef MFM onlangs als een ‘mental health support group’. Stay sexy and don’t get murdered is een bezwering, een talisman. Want voor vrouwen zijn verhalen over true crime meer dan alleen een morbide vorm van entertainment. Het is informatie die je ooit nodig zou kunnen hebben.
Altijd rekening houden met gevaar
Als vrouw houd je altijd rekening met gevaar. ’s Avonds laat in een donker steegje, bij een pinautomaat, in een verlaten parkeergarage, altijd staan onze zintuigen op scherp. Als ik vroeger na het uitgaan door de stad naar huis liep, hield ik altijd mijn huissleutels als wapens in mijn hand. Overdreven? Bijna elke vrouw kent de sleuteltruc. Of heeft een klein busje haarlak in haar tas rondzwerven, aangezien pepperspray in Nederland illegaal is. Geen vrouw fietst midden in de nacht door een bos of een park als er een andere mogelijkheid is. Als je alleen woont, zet je niet je voornaam op het naamboordje bij de deur, anders weet een potentiële inbreker dat je een alleenstaande vrouw bent. Als vrouw leer je dat je altijd “Brand” moet schreeuwen in plaats van ‘Help”, omdat mensen op dat laatste niet reageren. En meer vrouwen dan je denkt hebben ergens onder hun bed een flink broodmes verstopt, gewoon voor de zekerheid.
En wie kent er niet de Oprah-aflevering van jaren geleden, waarin Oprah de vrouwelijke kijker vertelt: laat jezelf nooit meenemen naar een tweede plek. Samengevat: iemand die je kwaad wil doen, wil je altijd naar een geïsoleerde plek krijgen waar hij met je kan doen wat hij wil. Je kunt je dus beter op straat laten neerschieten, dan dat je in de auto van je aanvaller stapt. Deze aflevering, The Gift of Fear, werd uitgezonden in 1991. Toch kennen de meeste vrouwen wel een versie van de “tweede plaats-regel.”
Geen waandenkbeelden
Alle genoemde voorbeelden zijn common knowledge, geen waandenkbeelden van hysterische bangeriken die achter elke boom een verkrachter zien. Voor vrouwen, ook in het veilige Nederland, is gevaar een dagelijkse realiteit die er gewoon bijhoort. Net zoals het er gewoon bijhoort dat je wordt nageroepen, of dat het kan gebeuren dat je in een volle metro stiekem betast wordt. Onlangs interviewde NRC twee slachtoffers van de Utrechtse serieverkrachter, die vooral in de jaren negentig actief was. Hoewel ik ver buiten zijn jachtgebied woonde, herinner ik me nog goed het angstige gevoel: zijn slachtoffers waren studentes, jonge meisjes die over een stil weggetje fietsten. Opeens kwam het heel dichtbij.
Het feit dat de afnemers van misdaad-entertainment (dus podcasts, maar ook series, films en boeken) overwegend vrouwen zijn, heeft een directe connectie met het gevaar dat je als vrouw loopt. Psycholoog Amanda Vicary schreef in een studie uit 2010: “[Vrouwen] hebben zich aangepast om te letten op alles wat onze overleving kan vergroten. […] begrip en op de hoogte zijn van [gevaar] vergroot onze kansen dat we zelf geen slachtoffer worden.” Een deel van onze hersenen is dus altijd waakzaam. Een vorm van paranoia die disproportioneel lijkt, aangezien de meeste slachtoffers van misdrijven nog altijd mannen zijn. Maar de fysieke kwetsbaarheid die inherent is aan het vrouw-zijn maakt dat we onbewust altijd alert blijven.
Continue angst voor seksueel geweld
Wetenschappers noemen dit de ‘Schaduwhypothese’: alle vrouwen hebben een continue aanwezige angst voor seksueel geweld, die zich als een schaduw door hun hele leven voortbeweegt. Die schaduw zorgt ervoor dat we ’s avonds met onze sleutelbos als boksbeugel door een donkere steeg lopen, hij hangt over ons heen als we uitgaan in een kort rokje en maakt dat we onze dochters op karate doen.
Dat straatintimidatie in Amsterdam strafbaar gaat worden in een interessante ontwikkeling, en absoluut een stap in de goede richting. Helaas zal het onmogelijk zijn om de straten volledig veilig te krijgen (en dan kan je altijd nog in je huis overvallen worden). Daarom is de door angst gevoede waakzaamheid zo belangrijk: we hebben hem nodig. Oprah sprak niet voor niets over the gift of fear. In dat geval kunnen we er net zo goed wat leuks van maken en ademloos luisteren naar verhalen over wat er kan opdoemen uit de schaduwen – als we niet opletten.
