Een Japanse studie uit 2016 geeft inzicht in het biologische proces wanneer we oogcontact hebben. Zij onderzochten 96 mensen die onbekenden waren van elkaar en onder verschillende omstandigheden oogcontact moesten houden, terwijl MRI’s hun hersenactiviteit registreerden. Ze ontdekten dat wanneer twee mensen in elkaars ogen kijken, het knipperen van hun ogen wordt gesynchroniseerd. Daarbij wordt de onderste voorhoofdswinding (die deel uitmaakt van de frontale kwab, waar beslissingen worden genomen) in de hersenen geactiveerd. Deze vondsten suggereren dat oogcontact twee mensen bindt in een ‘enkelvoudig aangesloten systeem’, aldus de auteurs. In andere woorden: door oogcontact wordt de hersenactiviteit tussen twee mensen gesynchroniseerd.
Nieuwsgierig en een tikje nerveus wat me te verwachten staat stap ik de lift in naar de 13e etage op een wolkenkrabber in London. Wanneer de deuren weer openen voel ik spanning, verwachting, enthousiasme en stress. Mensen begroeten me enthousiast, er hangen lampjes met glitters, er is een vegan bar waar je kan kiezen uit soja of kokosmelk in je cappuccino en waar in plaats van alcohol chocolademelk en gembershotjes worden verkocht. Het is de opening van Togetherness Festival. Een festival over intimiteit, seksualiteit en connectie. Ik kom lesgeven over de vagina en hoe haar te beminnen, en nu ik er toch ben pak ik de kans om zelf ook wat workshops te volgen. Zoals deze over oogcontact.
De zon staat inmiddels hoog aan de hemel. Het is heet in de zaal en samen met tweehonderd anderen volg ik de workshop ‘Am I allowed’ van Alan Lowen. Ik voel me echt even een nuchtere Hollander, en ben sceptisch over het idee dat ik überhaupt iets noemenswaardig zal meemaken hier. Anderen mensen hier met wijde Indiase broeken en glitters lijken enthousiaster om er volledig in te duiken. Maar ik ben niet op dit festival voor mezelf, maar om anderen wat te leren.
We krijgen de instructie om een ander uit de ruimte te kiezen en diep in de ogen aan te kijken. Ik draai me om en ontmoet de ogen van een man; we knikken haast onzichtbaar naar elkaar bij wijze van wederzijdse instemming dat wij elkaar inderdaad tien minuten gaan aankijken. De lange vent tegenover me kijkt me zonder pardon recht in de ogen, ik kijk terug. De eerste dingen die me opvallen; het is een man, hij is lang, blank, kaal, heeft blauwe ogen, is niet onaantrekkelijk. In de eerste seconden van ons oogcontact heb ik zijn uiterlijk gescand. En ik weet dat hij datzelfde bij mij doet. Ik voel me bekeken en kwetsbaar: bewust van mezelf als jonge vrouw. Zou hij eventueel iets van me willen? Even ben ik bang dat ik mezelf iets op de hals haal. Aandacht die ik niet wil, of iets dergelijks.
We worden begeleid door de stem van Alan. Hij vertelt ons: ‘open jezelf, zodat degene die tegenover je staat jou kan zien.’ Want zelfs wanneer je elkaar in de ogen aankijkt kun je jezelf op allerlei manieren verbergen. Door spottend of verlegen te lachen, of door te staren in plaats van iemand echt aan te kijken en te zien. Of juist door alleen naar de ander te kijken, en jezelf gesloten te houden. Ik gehoorzaam de stem die ons erdoor heen praat. Wat er vervolgens gebeurt snap ik achteraf ook niet helemaal…
Mijn focus beperkt zich nu de ogen van de man en de rest van de zaal verdwijnt. Alsof ik in een vortex gezogen wordt, vallen we samen door verdiepingen. Ik verdwijn in zijn grote blauwe heldere ogen en zie hem, ik zie dat hij even kwetsbaar is als ik. Terwijl ik diep blijf ademen en contact hou met mezelf wordt het gevoel dat ik met hem versmelt alleen maar groter. Ik voel mijn hart, ik voel mezelf, ik voel me hèm. We zijn bloedserieus, maar dan opeens lachen we samen als een golf die zichzelf laat vallen, precies op het breekpunt. En het gekke is dat we er niets voor hoeven te doen. Want we manipuleren of sturen niets; het gebeurt gewoon – helemaal synchroon.
De wetenschap waarnaar bovenaan dit artikel verwezen wordt verklaart dat het geen wonder is dat elkaar in de ogen kijken zo’n overweldigend effect kan hebben en mensen zich meer verbonden voelen. Daaruit ontstaan bewegingen zoals The Liberators International die ’s werelds grootste oogcontact experiment in 160 steden hield. Om mensen ook in het publieke leven te inspireren tot meer verbinding en compassie. En wie kent er niet het beroemde ‘The Artist is Present’ van kunstenares Marina Abramovic, die in onderstaan filmpje na deccenia haar oude geliefde weer aankijkt:
Maar ook bewegingen in de zoektocht naar romantiek, zoals shhh-dating. Opgericht door Adam Taffler, dezelfde man die Togetherness initieerde. Wat een andere manier van ontmoeten voorstelt, een verademing van al het virtueel swipen, of speed-daten. In plaats van het gestandaardiseerde paringsritueeltje uit te voeren; ‘wat doe jij voor de kost’ en ‘naar welke muziek luister je’, kijk je elkaar aan en doe je verschillende spelletjes om elkaar te leren kennen.
De opkomst en de enorme populariteit van dit soort bewegingen laat zien dat mensen behoefte hebben aan een ander soort, dieper, waarachtiger contact. Mensen kijken langer naar schermen dan in iemand anders zijn of haar ogen, en het eenrichtingsverkeer is geestdodend. We willen gezien en herkend worden, niet om wat we doen of zeggen, maar om wie we zijn van binnen. We willen de ander in onszelf ontmoeten, zonder pretentie of valse bescheidenheid van beide kanten.
De man en ik kijken elkaar tien minuten later nog altijd verbijsterd en bewogen aan. Ik denk aan niets en mijn tijdsbesef is volledig weg. Uit de verte hoor ik een stem die ons vertelt terug te keren. Ik heb nu al heimwee naar ons kleine universumpje dat we samen hebben laten ontstaan. Stil keer ik terug naar mezelf en ‘de normale wereld’. Ik ben verwonderd door alles wat ik heb meegemaakte met en door mijn partner. En realiseer me dat ik even vergeten was dat ik niet de enige ben op aarde. Vergeten was om me in de ander te verplaatsen, de ander aan te kijken zonder agenda. En hoe enorm fascinerend een ander mens is. Wat gaat er in je om? Wat voel je? Wie ben je? Ik kijk om me heen en zie tweehonderd mensen. Deze keer zie ik ze allemaal, en zie ik ze echt.
