Een actiefilm met een vrouw in de hoofdrol, die draait om de vraag of deze vrouw wel over haar eigen lichaam kan beslissen. Dat klinkt als een film die we nader moeten onderzoeken.
Ghost in the Shell, gebaseerd op een gelijknamige Japanse anime, draait om een intrigerend gegeven. Het verhaal speelt zich af in een toekomst waarin mensen worden aangepast met cybernetische implantaten. Centraal staat het personage Major Mira Killian (Scarlett Johansson), een menselijke geest in een volledig kunstmatig robotlichaam (oftewel: een ghost in a shell). Major leeft in de veronderstelling dat zij door het overheidsorgaan waar ze voor werkt, is gered van een terroristische aanslag en dat dit de reden is dat ze slechts kunstmatig kan overleven. In haar klopjacht op de terrorist Kuze komt ze er echter geleidelijk achter dat niet alles is wat het lijkt.
Parallellen met verkrachtingscultuur
De eerste helft van de film lijkt af te stevenen op een interessante verhandeling over het vrouwelijk lichaam als publiekelijk bezit. Het lichaam van Major is namelijk bezit van de Hanka Corporation. Haar geest is van haarzelf en zou autonoom moeten kunnen bestaan, maar is in zekere zin ondergeschikt aan het robotische lichaam waarin het zich bevindt. Daarnaast wordt haar verteld dat ze zonder de interventie van Hanka niet meer zou leven; is er nu sprake van plicht om te dienen van haar kant, uit dankbaarheid? Vanuit deze blik is het niet moeilijk om parallellen te zien met verkrachtingscultuur. Allereerst is er de scheve machtsverhouding tussen Major en het bedrijf dat haar shell bezit. Dankbaarheid, verweven met de verplichting het lichaam ter beschikking te stellen aan een redder, is de essentie van verschijnselen zoals date rape en de friendzone. Ten tweede is daar de vraag of Major bezit of een individu is, en of ze wel in staat is om toestemming te geven tot wat er met haar lichaam gebeurt. Een interessante metafoor voor onze maatschappij, waarin het gebruikelijk is om het vrouwelijk lichaam te objectificeren alsof het losstaat van de persoon die erin leeft.
Bevecht onrecht strak in het pak
Juist op het moment dat deze vragen een interessante bodem leggen voor een actiefilm met inhoud, lijkt de regisseur echter niet meer te weten wat te doen. Helaas blijken de aangekaarte thema’s voornamelijk toeval. De film ontduikt het beantwoorden van ongemakkelijke vragen en laat in plaats daarvan Scarlett Johansson in een strakke bodysuit gezichtsloze schurken bevechten. In het laatste deel worden vooral veel mooi gechoreografeerde gevechten getoond, en redt Major de dag door het (slecht opgezette) plan van de eindbaas door te prikken. De teleurstelling van deze ontknoping is tweeledig. Niet alleen wordt er geen standpunt ingenomen ten opzichte van eigenaarschap van het vrouwelijk lichaam, maar verzandt de film juist in de objectificering van datzelfde lichaam. Dit wordt vooral duidelijk in een nachtclub-scene waarin Major aanranders van zich afslaat in een lachwekkende mix van kung fu en paaldansmoves.
Paramount Pictures/Ghost in the Shell
De olifant in de kamer
Er is veel controverse geweest over Scarlett Johansson als witte vrouw in de hoofdrol van een oorspronkelijk Japans verhaal, dat zich ook afspeelt in Japan. Hollywood-whitewashing is de controversiële casting van een witte acteur in een etnische rol. Verdedigers van whitewashing hebben vaak als argument dat zonder een grote naam deze films helemaal niet worden gemaakt. Want, zo wordt heel rationeel en redelijk gesteld: studio’s nemen bij films met budgets van 50+ miljoen geen risico’s. Regisseur Ridley Scott verdedigde in het verleden zijn beslissing om Exodus: Gods of Egypt te bevolken met blanke acteurs ook door te zeggen dat hij anders de financiering niet zou rondkrijgen. Hoofdrolspelers moeten bewijzen dat ze een film kunnen dragen – maar vreemd genoeg lijkt deze regel niet te gelden voor blanke, mannelijke acteurs. Zij krijgen continu rollen in grote blockbusterfilms, zonder enige credit achter hun naam. Voorbeelden hiervan zijn onbekende sterren als Sam Worthington (Avatar) en vorig jaar nog Jack Huston in de peperdure en gigantisch geflopte Ben Hur-remake (van dezelfde studio als Ghost in the Shell).
Ghost in the Shell doet nog een poging om uit te leggen waarom Major een Westers uiterlijk heeft, maar slaat hierdoor de plank nog erger mis. Het wordt onthuld dat Major en Kuze, een mede ghost-in-the-shell, oorspronkelijk etnisch Japans waren, maar dat de Hanka Corporation hun uiterlijk veranderde zodat ze niet meer herkend zouden worden door mensen uit hun oude leven. Dit is een uitermate twijfelachtige uitleg, op het moment dat Major’s robotlichaam wél precies dezelfde lengte, bouw en haarstijl heeft. Met het onderliggende idee dat de shells worden gezien als een volgende stap in de evolutie en superieur aan de mens, is dit al helemaal problematisch. Of het aan de controverse omtrent de casting ligt is onzeker, maar het feit is wel dat Ghost in the Shell af lijkt te stevenen op een financiële tegenvaller. Ook de recensies zijn overwegend negatief (46% op Rotten Tomatoes). Het is te hopen dat Hollywood hier zijn conclusies uit trekt – en dan graag niet de conclusie dat actiefilms met een vrouw in de hoofdrol niet succesvol kunnen zijn.
