“Door vier mannen werd ik gewelddadig verkracht. Pas toen besloot ik om hulp te zoeken, want de volgende keer zou het mijn dood worden.” Sonja Groot Obbink (50) was twintig jaar thuisloos en leefde vijf jaar op straat, net als 5.700 andere vrouwen in Nederland op dit moment. De sociale en gezondheidsgevolgen voor vrouwen zijn ernstiger dan voor mannelijke daklozen. Hulpverleners roepen om meer goedkopere huisvesting, opvang en aandacht voor deze kwetsbare groep.
Het aantal vrouwen dat geen vaste woon- of verblijfplaats heeft, is ruim verdubbeld in de afgelopen zes jaar. Luc Tanja (50), straatpastor, neemt deze verdubbeling waar op straat. “De stijging lijkt voornamelijk veroorzaakt door bezuinigen op de ggz, krapte op de woningmarkt en de economische crisis,” aldus Tanja.
Nadat Sonja een gevangenisstraf van twee en een half jaar uitzat voor het smokkelen van drugs in Colombia, kwam ze op straat terecht. “Mijn tas werd mijn leven, daar had ik mijn drugs en wat kleren in,” zegt Sonja. Ze groeide op zonder vader en met een verslaafde moeder die haar emotioneel mishandelde. “Ik was bang om thuis te komen. Is ze vandaag weer boos? Ik wilde me graag geliefd voelen,” zegt ze. Toen Sonja negentien was, begon ze zelf te experimenteren met cocaïne, heroïne en pillen en raakte ze verslaafd.
Voor vrouwen is het anders om op straat te leven
Voor vrouwen is het anders dan voor mannen om op de straat te leven. Sonja zegt: “Vrouwen kunnen meer hun charme in de strijd gooien. Het is makkelijker om aan een slaapplek te komen.” Dat is dan ook de reden dat er minder vrouwen dan mannen dakloos zijn, volgens straatpastor Tanja: “Vrouwen hebben in verhouding meer mogelijkheden voor opvang, reizen minder vaak naar andere steden om het opnieuw te proberen en krijgen makkelijker woonruimte aangeboden, al dan niet in vormen van (verkapte) prostitutie.”
De levensverwachting voor jonge dakloze vrouwen is lager dan voor jonge dakloze mannen
Hoewel de vrouwenopvang een plek is om even bij te tanken, te douchen, wat brood en soep te eten, waar tampons en maandverband te krijgen zijn en je van kleren kunt ruilen, voelde Sonja zich daar niet altijd veilig. “Ik was altijd op mijn hoede. Zo ging ik nooit in een bed slapen, alleen soms eventjes op de bank. Ik moest alles kunnen overzien, want voor mijn gevoel kon ik niemand vertrouwen,” zegt ze.
Dat de gevolgen voor dakloze vrouwen aanzienlijk kunnen zijn, blijkt wel uit het onderzoek naar de levensverwachting van daklozen, van huisarts en straatdokter Marcel Slockers. Hiervoor volgden hij met andere medische onderzoekers van 2001 tot 2010 dak- en thuislozen in Rotterdam. Hij concludeerde dat de levensverwachting van jonge dakloze vrouwen lager was dan voor jonge dakloze mannen. Dit is opvallend, omdat de algehele levensverwachting voor vrouwen hoger is dan voor mannen. De oorzaak is vermoedelijk een ongezondere leefstijl. Dak- en thuisloze vrouwen hebben last van ernstiger alcohol- en drugsmisbruik en meer psychiatrische ziekten. Daarnaast is de drempel voor deze vrouwen om hulp te ontvangen hoger en wekken zij ook vaker bij hulpverleners de indruk dat ze geen hulp nodig hebben, volgens de onderzoekers. Daar komt bij dat ze gevoelig zijn voor een ongezonde sociale omgeving, waardoor zij de nodige zorg missen.
Ook Tanja ziet dat sommige vrouwen hulp op afstand houden. “Wat mij het meest raakt, is een vrouw die van ggz-instelling naar de straat gaat en weer terug. Mede door haar ziekte maakt ze steeds de verkeerde beslissing. Ze heeft hulp nodig, maar die mijdt ze. Omdat ze geen gevaar is voor haarzelf en voor anderen kan ze niet gedwongen opgenomen worden. Op dit moment slaapt ze op straat.”
“In het weekend trakteer ik mezelf door op de bank te slapen in plaats van in mijn bed”
Sonja leeft inmiddels niet meer op straat. Ze kickte na twintig jaar verslaving af. Nu werkt Sonja als ervaringsdeskundige voor Amsterdam Underground. Zo vertelt ze haar levensverhaal tijdens een wandeling door Amsterdam. Ze is blij met haar eigen huisje, maar ze kan sommige gewoontes van het zwerven nog niet altijd loslaten. “In het weekend trakteer ik mezelf door op de bank te slapen in plaats van in mijn bed,” zegt Sonja.
Cornel Vader, directeur Zorg en Welzijn van het Leger des Heils, wil dat iedereen in een eigen bed kan slapen. Hij roept op dat er op de korte termijn 10.000 goedkope huizen met huren van maximaal 400 euro moeten komen. Dit is één van de maatregelen die getroffen kan worden om het aantal dak- en thuislozen terug te dringen. Daarnaast vindt Tanja het van belang dat er recht op opvang komt. “We accepteren het niet als er in een gemeente geen school is voor kinderen, zo zou het ook niet moeten zijn dat er in een gemeente geen opvang is voor alle daklozen die daar recht op hebben.” Maar niet alleen de gemeente moet bijdragen, dat kan iedereen. Tanja zegt: “Naast de voor de hand liggende suggestie om geld te geven, kun je ook tijd investeren. Het aangaan van contact en een gesprek is heel zinvol. Niet iedereen zal dat makkelijk vinden, maar als je contact opneemt met het Leger des Heils, een hulpverleningsinstantie of een kerk die actief is op dit gebied, dan zijn er genoeg mogelijkheden om ervaring op te doen met het aanknopen van gesprekken.”
“Laat een mens gewoon mens zijn”
Ook Sonja wil met de rondleidingen meer begrip creëren voor de zwervende mens. “Ik hoop dat mensen niet meer hun kop omdraaien. Je hoeft niet meteen geld te geven, je kunt ook even glimlachen. Doe gewoon zoals je altijd doet, laat een mens gewoon een mens zijn.”
Pingback: Draai je kop niet om voor dak- en thuislozen | Léonie Sijbring