Als kunst en cultuur het verhaal van onze samenleving vertellen, waarom zijn er dan zo weinig vrouwen – toch de helft van de wereldbevolking – als kunstenaars aan het woord?
In 1984 organiseerde het Museum of Modern Art (MoMa) in New York een grote overzichtstentoonstelling met de indrukwekkende titel: “An International Survey of Recent Painting and Sculpture”. Van de 169 werken die tentoongesteld werden, waren er slechts dertiendoor vrouwelijke kunstenaars gemaakt. Niet dat deze statistiek het MoMa zelf was opgevallen. Deze rekensom werd gemaakt door de illustere actiegroep: de Guerilla Girls. Getooid met gorilla-maskers verspreidden deze vrouwelijke kunstenaars posters met grappige en provocerende teksten door New York om deze schrikbarende statistiek te bekritiseren.
De Guerilla Girls waren hun tijd ver vooruit. Vanaf medio jaren 80 vroegen zij zich af waarom er zo weinig vrouwen en gekleurde artiesten een podium kregen in New Yorkse musea en galeries. Met harde cijfers over de verhoudingen tussen mannelijke en vrouwelijke kunstenaars en naming and shaming, berichtten zij kritisch over het eenzijdige kunstaanbod dat dagelijks werd voorgeschoteld aan miljoenen museumbezoekers en bioscoopgangers. Lang voordat iedereen zich afvroeg waarom de Oscars zo wit zijn, stelden zij het gebrek aan waardering voor vrouwen en mensen met kleur in de filmwereld aan de kaak. Op hun dertigste verjaardag in augustus 2015 constateerden de gemaskerde vrouwen dat hun standpunt nog steeds relevant is.
Ook in Nederland anno 2016 is het punt van de Guerilla Girls onverminderd actueel. Bizar, als je bedenkt dat de kunstwereld in veel andere gevallen juist voorloopt en stereotypen rücksichtsloos aan de kaak stelt. In interviews met vrouwelijke makers is de vraag ‘hoe is het, om als […] in een mannenwereld te werken?’ bijna onvermijdelijk. Evenals clichés als de maker in kwestie aanzien voor de regie-assistent, de visagist of de kostuumontwerper – een fenomeen dat keurig in de Oscarnominaties voor makers in de filmwereld weerspiegeld wordt. Zodra een vrouw kunst maakt, is het een uitzondering en bijzonder.
Waarom springen vrouwelijke kunstenaars dan niet en masse op de barricaden om de balans te herstellen? Omdat vele makers toch liever zien dat hun werk gewaardeerd wordt vanwege de kwaliteit van het werk. Het werk spreekt voor zich, het geslacht van de maker is secundair, zo wordt gedacht.
Anna Serner, de directeur van het vermogende Swedish Film Institute, kreeg vanwege hetzelfde kwaliteitsargument een berg kritiek over zich heen toen ze enkele jaren geleden besloot minimaal 50% van haar subsidies ten goede te laten komen aan vrouwelijke filmmakers. Geen streven, geen intentie, maar een harde belofte. Inmiddels ontvangen Zweedse vrouwelijke filmmakers internationale prijs na internationale prijs. Vanwege de kwaliteit van hun werk. Maar ongetwijfeld ook omdat het vrouwelijke regisseursperspectief een blik op de wereld werpt die we voorheen amper te zien kregen. Zo bezien valt er veel te zeggen voor extra beleid dat vrouwelijke makers stimuleert.
Wat kunnen vrouwelijke kunstenaars doen totdat meer subsidiegevers en museumdirecteuren net zo verlicht raken als Serner? Linda Nochlin, de grande dame van feministische kunstkritiek, geeft het volgende advies: “Be fearless, speak up, work together, and consistently make trouble!” Kortom, vrouwelijke makers moeten dat podium gewoon claimen. In Nederland wordt 8 maart, op Internationale Vrouwendag, een begin gemaakt. Onder de naam Meer dan Muze programmeren op verzoek van vrouwenfonds Mama Cash meer dan twintig culturele locaties in Amsterdam en daarbuiten werk van vrouwelijke makers. Van fotografie in Foam tot film in Studio/K, van beeldende kunst in het Stedelijk Museum tot muziek in de North Sea Jazz Club. Dit jaar zien we deze vrouwelijke makers nog ‘speciaal op Vrouwendag’. Maar laat het alsjeblieft niet lang meer duren voordat hun werk ook op de andere 364 dagen van het jaar overal te zien is!
