Denk anders, vrouw! Maar wees dan wel bescheiden en aardig, alsjeblieft. Dat was de massale boodschap op social media, waar veel ophef ontstond na de uitzending van de tweede editie van de rubriek ‘Denk Anders Vrouw’ in De Wereld Draait Door. In deze rubriek is het de bedoeling dat andersdenkenden vrouwen van dit land worden geprezen. Verschillende dames mogen bij DWDD aanschuiven om een vrouw uit het lijstje te halen en er weer eentje toe te voegen. Advocaat Bénédicte Ficq haalde woensdagavond Ayaan Hirsi Ali uit de samenstelling. Dit omdat ze vindt dat Hirsi Ali’s ideeën ‘een polariserende werking hebben gehad op ons land’. Ik zat te kijken en dacht: oké, duidelijke mening. Kan je het mee eens zijn – of niet. Prima. Punt.
Toen ik daarna op Twitter keek en zag hoeveel mensen boos waren op Ficq, verbaasde mij dat enorm. Het is blijkbaar absoluut niet de bedoeling dat Ficq ondubbelzinnig haar opvattingen verkondigt. En dat in een rubriek die gaat over vrouwen met een uitgesproken overtuiging. Ik vroeg mij af: waarom hebben mensen zoveel moeite met haar optreden?
Afvoerputje van de samenleving
Er spelen volgens mij twee dingen. Ten eerste wordt door sommigen vrij hysterisch gereageerd op alle onderwerpen die de islam raken. ‘Het afvoerputje van de samenleving’, Twitter, zet daar een vergrootglas op. Criticasters van de islam worden bedreigd. Mensen die kritiek leveren op deze criticasters, worden ook bedreigd. Wie oordelend spreekt over de islam, Wilders, of Hirsi Ali vraagt algauw om moeilijkheden.
Ten tweede viel mij echter de manier wáárop kritiek werd geuit op Ficq op. Haar ideeën worden vertaald naar ‘rancune’. Het ging bovendien niet om wát ze zei, maar dát ze het zou hebben gezegd met dédain. Daarnaast is haar mening uiten op zich al beschamend en is de interpretatie van het gesprek dat Ficq Hirsi Ali HAAT – met hoofdletters. Veel emotie wordt haar dus toegeschreven. Dit terwijl Ficq wel degelijk op een pittige manier, maar ontegenzeglijk op grond van argumenten uitlegde waarom Hirsi Ali er, als het haar wordt gevraagd – en het werd haar gevraagd – uit moest.
Aardig gevonden worden
Uit onderzoek bleek eerder al dat vrouwen ten opzichte van mannen een dubbele opgave hebben in onze maatschappij: ze moeten naast goed werk leveren ook aardig gevonden worden (door mannen én vrouwen). Voor mannen is het voldoende om alleen capabel te zijn. Iedereen die anders denkt, kan een reactie verwachten. Het filmpje met de lijst van andersdenkenden zegt het al: “Je kunt ze napraten, tegenspreken, ophemelen, of omlaagpraten. Het enige wat je niet kunt, is om ze heen.” De manier waarop men reageert op vrouwen die zich niet uiten volgens acceptabel gedrag als bescheidenheid en zachtaardigheid, is echter op z’n minst opmerkelijk te noemen.
Daar had ik dan graag de volgende dag een gesprek over gezien in DWDD. Tegen welke problemen lopen andersdenkende vrouwen – ten opzichte van mannen – aan in onze maatschappij? Welke hindernissen namen de vrouwen uit het lijstje? Geven we vrouwen niet heel dubbelzinnige opdrachten mee? We willen bijvoorbeeld wel meer vrouwen in talkshows, maar ze worden te genuanceerd genoemd, met als gevolg saaie tv. Dat komt misschien doordat vrouwen aardig gevonden willen worden, maar juist daardoor worden ze weer niet serieus genomen. Zijn vrouwen wel uitgesproken, zonder zich met al te veel bescheidenheid of ‘sorry’s’ in te dekken, dan krijgen ze zoals bij Ficq op social media niet-inhoudelijke opmerkingen over zich heen. Haar optreden wordt gezien als onwenselijk vrouwelijk gedrag. Waarom is dit zo?
In plaats van een gesprek van deze orde, moest Hirsi Ali direct de volgende dag direct weer worden teruggestopt in de DWDD-lijst. Dit terwijl tussen de eerste en tweede versie van de rubriek ‘Denk Anders Vrouw’ een periode van drie weken zat. Nu ben ik vanzelfsprekend voor meer vrouwenonderwerpen op televisie, maar met deze invulling werd volgens mij de kern niet geraakt en leek het bijna een paniekreactie om het schreeuwende Twitter-publiek te sussen.
De lelijke oude heks
Daarnaast overschaduwde de Hirsi Ali-ophef wat mij betreft nog een ander belangrijk aspect van deze uitzending. Welbekend is dat vrouwen bij tv-optredens (en eigenlijk in het algemeen) vaak commentaar ontvangen over hun uiterlijk. Iets wat enorm in de weg kan staan, juist ook voor een andersdenkende vrouw die graag een inhoudelijk gesprek voert. Ficq dekte zichzelf in de uitzending van DWDD alvast in voor haar ‘kalkoennek’: “Het irritante van de reaguurders van wie ik morgen natuurlijk mijn inbox weer vol heb, is dat ze denken mij te kunnen pakken op ‘de lelijke oude heks’. Nou, dat interesseert me echt helemaal niets,” zei ze. Een heel verfrissende opmerking. Ze prees Sonja Barend, die ze in de plaats van Hirsi Ali terug in de lijst zette, onder andere voor het feit dat ze gewoon met rimpels oud is geworden. Dit in tegenstelling tot de plastic fantastic van de televisiewereld. “Noem er eens twee?” vroeg Matthijs smullend.
En dat is waar het voor mijn gevoel verkeerd ging. Ficq suggereerde vervolgens dat Linda de Mol en Wendy van Dijk weleens dezelfde plastisch chirurg konden hebben, omdat ze de twee niet uit elkaar kon halen. Nu ben ik zeker óók voor een dialoog over welke boodschap televisiefiguren de wereld insturen door hun gezicht te laten verbouwen, maar dit was niet chic. Als we hopen dat reaguurders inhoudelijk op vrouwen reageren, dan is wel handig om zelf het goede voorbeeld te geven. Want hoewel iedereen misschien net zoveel schijt aan kwetsende opmerkingen zou moeten hebben als Ficq, schat ik toch in dat de meeste vrouwen het behoorlijk onprettig zouden vinden om na elk tv-optreden door een inbox vol verwijten over kalkoennekken (of iets dergelijks) te moeten ploeteren.
Pingback: Talkshowvlees: NPO niet happig op trainen vrouwelijke tv-deskundigen – Vileine.com