Een spin-off serie van Breaking Bad? Dat is natuurlijk gedoemd te mislukken. Tenminste, dat was wat de meeste fans en critici dachten toen de plannen voor Better Call Saul bekend werden: een prequel-serie die de gebeurtenissen voorafgaand aan Breaking Bad in beeld zou brengen, met in de hoofdrol ons aller meest geliefde ´foute advocaat´: Saul Goodman. Ofwel: een gemakkelijke manier om het Breaking Bad-succes nog wat te rekken en het komisch talent van acteur Bob Odenkirk eens even lekker uit te melken. Ik zeg het maar eerlijk: ik dacht precies hetzelfde. Boy, were we wrong. Niet alleen bewees het eerste seizoen dat Better Call Saul zich in originaliteit, visuele vertelkracht en acteerprestaties moeiteloos aan Breaking Bad kan meten, het tweede seizoen laat nog iets anders zien: hoe een serie met maar één vrouwelijke rol van betekenis, toch één van de meest feministisch vooruitstrevende series van het moment kan zijn.
Feministisch vooruitstrevend
De serie draait om beginnend advocaat Jimmy McGill (later Saul Goodman) en oud-politieman Mike Ehrmantraut, twee mannen die fans al kennen uit Breaking Bad. Better Call Saul geeft ons een inkijkje in het verleden van twee mannen van wie bekend is dat ze uiteindelijk in de zware criminaliteit zullen belanden, maar die beide op hun eigen manier vergeefse pogingen doen om op het rechte pad te blijven. Het enige vrouwelijke hoofdpersonage is de ambitieuze advocate Kim Wexler, de love interest van Jimmy. Toegegeven: de premisse van Better Call Saul schreeuwt nu niet bepaald ‘feminisme’. Maar waar de makers gemakkelijk in de valkuil hadden kunnen trappen om van het personage van Kim slechts een romantisch zijspoor of – erger nog – de katalysator van Jimmy’s ondergang te maken, verraste Better Call Saul in de afleveringen van de afgelopen weken door Kim’s verhaallijn een opvallende draai te geven, waarmee de serie op een verfrissende manier breekt met vrijwel alle vrouwenrollenclichés.
(Opgelet: milde spoilers in het vooruitzicht)
Kort wat achtergrond: Kim is een hardwerkende en ambitieuze high potential bij het prestigieuze advocatenkantoor Hamlin, Hamlin & McGill. Jimmy is als beginnend advocaat een interessante zaak op het spoor gekomen, maar heeft nauwelijks ervaring en de neiging het niet zo nauw te nemen met de regels. Als Kim’s kantoor besluit de zaak die Jimmy gevonden heeft op zich te nemen samen met een ander groot kantoor Davis & Main, overtuigt Kim de partners van de samenwerkende kantoren ervan om Jimmy – ondanks zijn dubieuze reputatie – te vertrouwen. Wanneer Jimmy dat vertrouwen schaadt door de regels brutaal te overtreden, rekenen de partners dat Kim aan, hoewel ze niet wist wat Jimmy van plan was. Jimmy wordt niet ontslagen, maar Kim moet haar kantoor uitruimen en wordt verbannen naar het documentenarchief, waar ze tot diep in de nacht dossiers mag doorploegen.
“I save me”
Hoewel Jimmy met zijn misstap Kims vertrouwen beschaamde, verraadt zij hem niet tegenover de partners en ondergaat ze haar onterechte straf met de waardigheid van een sportieve verliezer die gegokt maar verloren heeft. De combinatie van haar loyaliteit en de onrechtvaardigheid van haar straf maakt het voor de kijker verleidelijk om te hopen op een reddende engel. Een reddende engel die zich inderdaad aandient: in de vorm van Jimmy die met een plan komt om haar te helpen. En hoe bevredigend het ook zou zijn als Jimmy haar met één van zijn slimme trucjes uit die deprimerende archiefkelder zou redden, geven de makers van Better Call Saul ons iets dat nog vele malen bevredigender is. Namelijk Kim’s reactie: “No Jimmy. You don’t save me. I save me.”
En met dat antwoord lost Kim een belofte in die haar personage vanaf het begin van de serie in al zich droeg, maar waarvan het de vraag was of de makers die ook zouden benutten. De belofte van interessant personage dat meer is dan Jimmy’s love interest of de prinses die hij moet redden. Een personage dat zich met Jimmy verwant voelt, maar niet van hem afhankelijk is. Aan hem gewaagd is, maar zich niet conformeert aan zijn spelregels. Want met dit antwoord laat Kim zien dat ze weliswaar haar sympathieke en eigenwijze karakter met Jimmy gemeen heeft, maar dat ze in één opzicht totaal anders is: zij wil haar succes niet met trucjes en short cuts verdienen. Haar kansen eist ze op met talent. Haar strepen verdient ze met hard werken. Haar succes is van haar en van niemand anders. Ook al moet ze keer op keer weer van onderaan af beginnen.
Bijna een hele aflevering wordt gewijd aan Kim’s verwoede pogingen om zich vanuit de kelder weer op te werken naar haar oude kantoor. Ploeterend, overwerkend, in al haar pauzes oude connecties bellend, in de hoop zo’n fantastische zaak binnen te halen, dat haar bazen haar in één keer zullen vergeven. Ze zet haar intelligentie, charmes en connecties in. Ze bikkelt, flirt, lult als brugman en geeft niet op. En het lukt haar. Ze haalt een miljoenenzaak binnen, maar zodra het contract getekend is, stuurt haar baas haar weer terug naar de kelder. Een frustrerende boog die de verhaallijn spiegelt van Jimmy, die in seizoen één van een grote zaak werd gehaald die hij zelf met hard werken had binnengehaald. Het is een spiegeling die niet alleen de gelijkwaardigheid van de twee personages onderstreept, maar ook laat zien hoezeer ze op elkaar lijken en benadrukt waarin ze verschillen.
Geen carrièrevrouw-cliché’s
Maar behalve haar ontwikkeling tot een volwaardige protagoniste met een eigen karakter en een eigen drive is er nog iets dat Kim tot een opmerkelijk vrouwelijk personage maakt. Of, zoals journalist Emma Dibdin van Indiewire het schrijft: “Something about Kim that shouldn’t be remarkable, but is: since her introduction, there have been precisely zero moments of screen time devoted to the fact that she is single, childless, and unconcerned by her biological clock. As a general rule, a thirty- or forty-something woman on screen is allowed to be single only if she’s unhappy about it, or else if she’s an icy, withholding career woman who’s sacrificed everything for her work. Kim is neither.”
Dat Kim niet is opgebouwd uit het – oh zo gebruikelijke – pakketje carrièrevrouw-cliché’s is een verademing, maar nog verfrissender is het feit dat ze als personage niet wordt gereduceerd tot haar relatie tot Jimmy. Ze is niet ‘zijn vriendin’, ‘zijn vrouw’, ‘zijn ex’, of ‘zijn scharrel’. Hun relatie is dierbaar, maar ongedefinieerd. Als publiek worden we zo gedwongen om Kim als een onafhankelijk personage te zien en niet als verlengstuk van de mannelijke hoofdpersoon. Emma Dibdin wijst er in haar artikel terecht op dat Better Call Saul met de verbeelding van Kim op dit vlak op een opvallende manier afwijkt van Breaking Bad, waarin de belangrijkste vrouwelijke personages (Skyler, Marie en vooruit: Andrea) vooral bestaansrecht hebben als respectievelijk Walters vrouw, Hanks vrouw en Jesse’s vriendin. In Better Call Saul lijkt maker Vince Gilligan – in elk geval tot nu toe – een andere weg in te zijn geslagen, met Kim als een onafhankelijk vrouwelijk personage met eigen dromen en ambities. We weten natuurlijk nog niet (helemaal) hoe de serie afloopt, maar laten we hopen dat Gilligan Kim’s verhaallijn met de dezelfde mate van inzicht en nuance blijft vormgeven als hij tot nu toe heeft gedaan.
Al met al zou je kunnen zeggen dat Better Call Saul zich vooral onderscheidt met alles wat de serie níet doet, zoals: Kim in de problemen brengen zodat ze gered kan worden door Jimmy. Een succesvolle vrouw als Kim schetsen aan de hand van platgetreden cliché’s. De nadruk leggen op haar status als single, kinderloze vrouw. Kim reduceren tot haar relatie met de mannelijke hoofdpersoon. Om met de woorden van Emma Dibkin te spreken: things that shouldn’t be remarkable, but are. Is het overdreven om Better Call Saul alleen daarom al een één van de meest verfrissende series van het moment te noemen? Misschien wel. Want natuurlijk zijn er series aan te wijzen waarbij roldoorbrekende thema’s een veel prominentere rol innemen. Maar misschien is dat wel de reden dat Better Call Saul wat mij betreft een eervolle vermelding verdient: dat Better Call Saul feministisch is, zonder dat de serie over feminisme gáát. Het is niet het onderwerp van Better Call Saul, het is gewoonweg onderdeel van het geschapen universum. Niet op een nadrukkelijke manier. Niet als een dramatisch thema. Het is er gewoon. Onbenoemd en vanzelfsprekend. Zoals het zou moeten zijn. Maar zoals het helaas nog lang niet altijd is.
