De gekke ex, wie kent hem niet? Of wacht: “haar”, natuurlijk, want wie heeft er nu van een Crazy Ex-Boyfriend gehoord? Lastige vrouwen wegzetten als hysterisch kent een lange, seksistische traditie. Als feministe heb je daarom ook al snel de neiging een serie met de titel “Crazy Ex-Girlfriend” uit de weg te gaan. Zonde!
Belangrijk is daarbij dat de titel niet My Crazy Ex-Girlfriend is. De serie wordt verteld uit het perspectief van de Crazy Ex-Girlfriend zelf: Rebecca Bunch. Zij wordt gespeeld door Rachel Bloom, die ook mede-schrijft en -produceert. Het uitgangspunt van de serie, in dertig seconden:
Patriarchal bullshit
Crazy Ex-Girlfriend is een musical, met twee à drie nummers per aflevering. En je hoort het goed: in het themanummer wijst Rebecca er zelf op dat “Crazy Ex-Girlfriend” een seksistische term is. Rebecca Bunch is – net als vertolkster Rachel Bloom – een uitgesproken feministe, iets dat vooral ook in de muziek naar buiten komt. In de allereerste aflevering krijgen we bijvoorbeeld al de “Sexy Getting Ready Song”, een R&B-nummer over alle moeite die vrouwen doen om te voldoen aan de heersende schoonheidsidealen. Zoals de langskomende rapper rapt:“some nasty-ass patriarchal bullshit”.
Andere nummers behandelen andere feministische onderwerpen: waarom vrouwen misschien aarzelen om vreemde mannen mee naar huis te nemen; het voldoen aan heersende patriarchale normen onder het mom van “empowerment”; en de enigszins sinistere subtekst van girlcrush-liedjes, zoals “I Kissed a Girl” van Katy Perry.
Vrouwenziekte
Of het nou écht een per ongeluk al op 31 maart gepubliceerde 1-aprilgrap was of een geval van “oops, dit valt niet goed, laat ik het maar een grapje noemen”: de column van Jan van Mersbergen veroorzaakte veel #ophef. De cruciale quote, direct ook de eerste zin van het stuk: “Het grootste probleem van vrouwen die romans schrijven is dat ze hun karakters opbouwen aan de hand van gekte.”
Van Mersbergen had het over romans, niet over televisieseries. Toch zou je Crazy Ex-Girlfriend in zijn lijstje voorbeelden kunnen plaatsen: een serie gemaakt door twee vrouwen (Rachel Bloom en Aline Brosh McKenna) die draait om een gekke vrouw. En gek is ze: ze stalkt ex-vriendje Josh, breekt in zijn huis in en bedenkt samen met collega en vriendin Paula uitgebreide manieren om ervoor te zorgen dat Rebecca en Josh weer bij elkaar komen. Rebecca gaat regelmatig veel te ver, op manieren die het moeilijk maken om met haar mee te leven.
Gelukkig is Rebecca niet de enige wier mentale gezondheid als wankel te beschrijven is. Josh is tot op het naïeve stabiel en evenwichtig, wat wellicht ook de reden is dat Rebecca hem zo aantrekkelijk vindt. Hetzelfde valt echter niet te zeggen over zijn vriend Greg. De neiging van Greg om op onbereikbare vrouwen te vallen kan je in een romantisch klassiek Hollywood-jasje hijsen, echt een goed teken is het niet. In een recent nummer werd bovendien de reden onthuld dat hij – toch een slimme jongen – nog steeds barman is in een troosteloze sportkroeg: faalangst. Hij doet liever niet zijn best, zodat hij kan blijven geloven dat als hij wél zijn best had gedaan, hij overal glansrijk voor zou zijn geslaagd.
Rebecca is nog altijd gekker dan de rest. Maar een basis om “gekte” als iets typisch vrouwelijks te bestempelen zal je in Crazy Ex-Girlfriend niet vinden.
Echt wel gek
Daar komt bij dat de serie keer op keer duidelijk maakt dat het gedrag van Rebecca een uitwas is, niet van één of andere abstracte gekte, maar van heel concrete psychische problemen: ze is depressief en heeft last van een angststoornis. Heel belangrijk: die problemen had ze allang voordat ze Josh weer tegenkwam. Er is zelfs een motief aan te wijzen: Rebecca heeft een veeleisende, nooit tevreden moeder en had een stressvolle baan met bitchy collega’s.
Depressies en angststoornissen zijn geen specifiek vrouwelijk probleem. Zelfs de illusie dat een partner de magische oplossing kan bieden voor deze problemen is niet echt gender-gebonden (zie ook: de Magic Pixie Dream Girl). Toch voelt het nieuw om zo’n empathische blik te krijgen op een personage dat vaak alleen als konijnenkokend angstbeeld wordt opgevoerd. Empathisch, herkenbaar, en toch niet vergoelijkend: in veel opzichten is Rebecca niet de held maar de slechterik in dit verhaal. Als ze in You Stupid Bitch zwelgt in het zelfmedelijden en de zelfhaat, weet je niet echt of het nou pijnlijk is… of pijnlijk herkenbaar.
Bad Feminist
Even terug naar het feminisme van Rebecca. Floor Bakhuys Roozeboom had het in haar stuk over House of Cards laatst al eens over het verschil tussen een feministisch rolmodel en een belangrijk personage voor het feminisme: “Claire Underwood hoeft als fictief persoon geen ‘feministe-van-het-jaar’-medaille te verdienen om van waarde te zijn voor de representatie van vrouwen in mainstream cultuur.”
Rebecca presenteert nog een schakering. Ze is geen feministisch rolmodel, maar wél een uitgesproken feministe. Het is echter één ding om feministische ideeën te hebben en uit te dragen; een in alle opzichten feministisch leven leiden is een stuk lastiger . Ook Rebecca lukt dat bij lange na niet, in het bijzonder omdat ze haar leven zo erg laat bepalen door haar verliefdheid op Josh. Als Rebecca in een recente aflevering wordt gecoacht door een droomspook (lang verhaal) klaagt deze erover dat zoveel vrouwenproblemen om mannen draaien: “Do you know how hard it is to pass the Bechdel test as a dream ghost?”
Kortom: Rebecca is bij lange na geen rolmodel, maar zoals Roxane Gay schrijft in Bad Feminist: “In truth, feminism is flawed because it is a movement powered by people and people are inherently flawed”. Kijken naar slechte feminist Rebecca werkt bevrijdend: als zij ondanks haar feminisme zoveel moeite heeft om een feministisch leven te leiden is het misschien niet zo erg als ons leven ook niet in alle opzichten feministisch verantwoord is.
Sexy secreet
De serie is – helaas – niet in alle opzichten feministisch verantwoord. Laura Bradley wees in het bijzonder op het personage Valencia, de huidige vriendin van Josh. “Why has Crazy Ex-Girlfriend, a show that so expertly dissects, riffs on, and satirizes stereotypes, bought into one of the oldest tropes in the book?”
Valencia lijkt inderdaad uit een seksistische serie overgestapt te zijn. Ze wordt neergezet als oppervlakkig, jaloers en regelmatig gemeen tegen haar vriendje: het prototype sexy secreet. Dat valt op, vooral omdat Crazy Ex-Girlfriend de andere personages – ook de clichématige – veel meer menselijkheid gunt. Zou de persoonlijkheid van Valencia, zoals Bradley suggereert, een gevolg zijn van voortdurend als seksobject te worden gezien? Dát zou de moeite van het uitdiepen zijn, want nu is Valencia nog een smet op het verder feministische blazoen van Crazy Ex-Girlfriend.
Afwijken van de norm
Er zijn meer redenen dat Crazy Ex-Girlfriend opvalt in het huidige televisielandschap, naast het feminisme en de muziek. Rachel Bloom is bijvoorbeeld een mooie vrouw (en ze maakte niet voor niets vóór deze serie al een nummer over haar nogal hypnotiserende borsten), maar ze heeft geen Hollywood-maat. Josh, de jongen van wie ze droomt, is Filipino – dat terwijl Aziatische mannen niet vaak als romantisch ideaal worden getoond. Eén van zijn beste vrienden heet ook Josh … en wordt White Josh genoemd. White Josh is op z’n beurt weer de reden voor de gescheiden baas van Rebecca, Darryl, om zijn seksualiteit iets verder te verkennen.
Ten slotte: hoeveel aandacht er ook is voor de liefdesdriehoek tussen Rebecca, Josh en Greg, dé relatie waar de serie eigenlijk om draait is die tussen Rebecca en haar collega/beste vriendin Paula. Hun gesprekken mogen dan niet vaak slagen voor de Bechdel-test, maar dat komt omdat Paula via de romantische avonturen van Rebecca probeert te ontsnappen aan haar eigen uitgebluste huwelijk. Of Rebecca met Josh eindigt, met Greg, of alleen: zolang haar vriendschap met Paula maar overeind blijft, komt het vast goed.
Rebecca is in sommige opzichten een cliché: een vrouw die goed is in haar baan, maar verder een emotioneel wrak. Een gekke ex bovendien. Crazy Ex-Girlfriend laat echter zien dat het al feministisch zat kan zijn om te laten zien dat er achter het cliché een echt mens schuilgaat. De nummers die nog dagen in je hoofd blijven hangen, zijn daarbij puur een bonus.
Pingback: The Female Gaze: UnREAL doet niet aan ideale feministen – Vileine.com
Yvonne
5 april 2017 at 12:57
Ik moet zeggen dat seizoen 2 echt een hele hoop van deze bezwaren wegneemt! Het is voor mij echt een verfrissende afwisseling in het romcom serielandschap.