Filosoof Heidi Dorudi deconstrueert paradigma’s en termen die de kaders van ons denken bepalen.
Zo’n 10 jaar geleden kwam ik een boek tegen met de titel “Een toekomst zonder mannen”. De auteur, Bryan Sykes, is professor emeritus in de genetica aan de Universiteit van Oxford. Vanuit genetisch perspectief is het Y-chromosoom het enige verschil tussen mannen en vrouwen. Een cruciaal verschil, want noodzakelijk voor de voortplanting. Er is echter trouble in paradise: het Y-chromosoom is in de loop der tijd steeds kleiner geworden en de mannelijke vruchtbaarheid steeds meer aan het aftakelen. Een gegeven dat in 2012 in de media bekend werd als de sperm crisis.
Volgens Sykes is het niet ondenkbaar dat mensen op een gegeven moment niet meer in staat zullen zijn tot natuurlijke reproductie. Vooral ook, omdat er al species zijn geweest die hun Y-chromosoom zijn kwijtgeraakt. Sommige soorten zijn daardoor uitgestorven, maar andere zijn zodanig geëvolueerd dat ze dit verlies hebben kunnen opvangen. Zo zijn er bijvoorbeeld de blauwkop-lipvissen. Ze leven in harems van zo’n dozijn vrouwelijke visjes die bewaakt worden door één dominant en kleurrijk mannelijk visje. Wanneer die doodgaat, begint het grootste vrouwtje van kleur te veranderen en het opvallende uiterlijk van het dode mannetje aan te nemen. Deze geslachtsverandering duurt ongeveer een week, waarna zij/hij de nieuwe leider van de harem wordt en de voormalige haremgenoten bevrucht met de zaadcellen die zij/hij nu zelf kan aanmaken.
Dit natuurverschijnsel brengt Sykes op een interessante hypothese: ingeval het menselijke Y-chromosoom voorgoed zou verdwijnen en de voor de voortplanting nodige genen niet op tijd naar een ander chromosoom weten te verhuizen, dan is het evolutie-technisch mogelijk — want noodzakelijk voor het behoud van de soort — dat de vrouwelijke eicel door een andere eicel bevrucht zou worden. In theorie ontstaat er dan een nieuwe menselijke soort die geen mannen meer nodig heeft. Vandaar dan ook Sykes’ ondertitel “Wordt de man met uitsterven bedreigd?” De andere optie zou namelijk zijn dat de menselijke soort als geheel zou uitsterven.
“This is real life in the future”
Of het nu wel of niet klopt dat het Y-chromosoom aan het verschrompelen is, na het lezen van Sykes’ boek probeerde ik me voor te stellen hoe een wereld zonder mannen eruit zou zien. Ik was daarin niet de enige en ben dat nog steeds niet. Recentelijk heeft de scenarist en filmmaker Mark Sawers deze gedachte namelijk gevisualiseerd in zijn mockumentary “No Men Beyond This Point”. In deze film drijft hij de spot met de mannelijke dystopie, door een samenleving te portretteren waarin het de vrouwen gelukt is zich zonder tussenkomst van mannen voort te planten. Erger nog: er worden geen mannelijke baby’s meer geboren.
Het grappigste is dat veel mensen de satire niet lijken op te pikken. Jessica Roy schrijft hierover: “But though the movie is clearly satirizing fragile masculinity and misplaced panic over the growing power of women’s equality, many have missed that point entirely and are mistaking it for a real-life documentary about the future”.
En inderdaad, als je de opmerkingen onder de trailer gaat lezen, dan zie je veel boze mannen, met hilarische opmerkingen als: “This is real life in the future when the feminist taking over the world.” Of de opmerking van een zelfverklaarde anti-feministische vrouw: “This movie is Majority of social media feminists dream. A world without men is what they desire.”
Het is niet onwaarschijnlijk dat er vrouwen zijn die zich niets liever wensen dan dit. Ik ken ze in ieder geval niet. Bovendien heeft voor mij zo’n wens absoluut niets te maken met het feminisme. En zelfs al zijn er mensen die dat wel vinden, dan is mijn antwoord aan hen dat het feminisme geen monoliet is. Het is een politieke beweging die net zo pluraal en divers is als de pluriforme werkelijkheid van deze wereld.
Nee, we dromen niet van een wereld zonder mannen
Sinds een paar jaar hebben vier vriendinnen en ik het Feministisch Alcoholistisch Verbond (FAV) opgericht. Wij komen regelmatig bijeen om te praten over de revolutie die feminisme heet en daarbij drinken we ook alcohol; vandaar de naam. Ons feminisme is een intersectioneel feminisme dat enorm waardevolle en constructieve instrumenten biedt in de strijd voor een gelijkwaardige wereld voor ieder mens. En wel ongeacht geslacht, sekse, seksuele oriëntatie, geloof, etniciteit, cultuur, klasse, inkomen, leeftijd of de gezondheid van lijf en leden.
We strijden dus niet alleen tegen seksisme, maar ook tegen racisme en alle andere discriminerende -ismen, omdat we ons bewust zijn dat een binair mensbeeld noch de realiteit weergeeft, noch de geleefde ervaring van individuele mensen. Het binaire mensbeeld is namelijk geconstrueerd en louter gestoeld op een tweedeling van de zogenaamd aangeboren en onveranderbare “natuurlijke essenties” die slechts in tweevoud zouden voorkomen en tegenover elkaar zouden staan, zoals bijvoorbeeld “masculien” versus “feminien”. En niet alleen dat: de macht en de mogelijkheden in de wereld graviteren nog steeds in de richting van de witte, heteroseksuele en jonge mannen die bovendien uit een rijkere klasse afkomstig zijn. Precies daarom zetten we ons in voor een nieuwe feministische golf die echt divers en insluitend is. Wij willen voorbij man en vrouw en voorbij alle andere geconstrueerde en geïnstitutionaliseerde binaire tweedelingen.
Geen nieuwe ongelijkheid in het voordeel van vrouwen
Wat we vooral niet nastreven is een nieuwe ongelijkheid in het voordeel van vrouwen die er zo uit zou kunnen zien:
Dus nee, wij van het FAV en alle feministen (v/m/l/g/t/b/q/) die wij kennen, dromen niet van een wereld zonder mannen. Evenmin dromen we van een matriarchaat dat de plaats zou moeten innemen van het nog steeds dominante patriarchaat. We dromen überhaupt niet. We strijden wakker en bewust voor een wereld waarin alle wetten, instituties, denkbeelden en samenlevingsvormen de werkelijke diversiteit en pluraliteit weerspiegelen en alle individuen gelijkwaardig behandelen. Daarbij zeggen we geen “sorry”, maar “proost”.
Pingback: Paradigma: dromen van een wereld zonder mannen - Dorudi