Beyoncé toont met Lemonade de kracht én kwetsbaarheid van de zwarte vrouw. Een complexe identitaire zoektocht, waar de witte vrouw haar plaats niet noodzakelijk in zal vinden. Deze korte film gaat namelijk over meer dan alleen liefdesverdriet. Als je jezelf als niet-zwarte vrouw niet met de boodschap van de clip kunt identificeren, dan is daar een logische verklaring voor: deze clip is een ode aan de zwarte identeit, met bijbehorende slang, crank, twist, twerk en cornrow.
“Ze is wel mooi voor een zwarte vrouw, maar het is geen Beyoncé.” Mijn linkerwenkbrauw bereikte nieuwe hoogtes, elke keer dat ik een gesprek over de schoonheid van de zwarte vrouw voerde met de mannen in mijn leven. Ik onderzocht zijn gezicht naar een schrijntje sarcasme, maar mijn neef was doodserieus. Samen zaten we voor zijn Facebookpagina, waarop hij mij met trots de scharreltjes van de week toonde. In hiërarchische volgorde uiteraard, de donkere chicks onderaan. “Het is gewoon weetje, ik voel me gewoon niet aangetrokken. Àls ik dan op een zwarte vrouw zou vallen, dan moet ze wel voldoen aan veel hogere eisen. Bovendien, jullie zijn allemaal zo moeilijk in de omgang.” – De mythe van de lelijke, boze, zwarte vrouw die niet kan liefhebben. Hoe vaak moest ik hem nog aanhoren?
De mythe van de lelijke, boze zwarte vrouw
Helaas zou ik het nog veel te vaak te horen krijgen. Beyoncé is echter niet bang om dit label opgeplakt te krijgen. Ze durft in Lemonade onbevangen boos en vrijgevochten zwart te zijn. Ze durft het op een hele publieke manier aan, om haar partner Jay Z schuldig te bevinden aan vreemdgaan, met een witte vrouw nota bene: “ Becky with the good hair”. Het lijkt wel alsof ze na Formation dacht: jullie willen zwart en boos? Dan zal ik het jullie geven ook.
Mainstream schoonheid
Beyoncé’ bezat in de meest recente jaren van haar carrière een bepaalde mainstream schoonheid, waarin elke vrouw zichzelf kon herkennen. Lees: conform het Eurocentrische schoonheidsbeeld. Het is een tendens die we vaker zien bij bekende zwarte iconen: ze minimaliseren in zekere zin hun zwartheid, hun zwarte cultuur en zwarte identiteit. Wat er dan overblijft is een knuffelkleurling met een acceptabel niveau van exotisch. Een exotisch dat leuk staat als bijrol, met in de hoofdrol het witte individu. Een goed voorbeeld daarvan zijn de keuzes die Beyoncé in het verleden maakte in haar samenwerkingen met andere artiesten. Eerst was daar Beautiful Liar met Shakira, waarin je bijna kon zweren dat de twee een tweeling waren. Dan was daar haar samenwerking met Lady Gaga, waarin ze al even platinablond verscheen als Gaga zelf. Langzaam zagen we een evolutie in het uiterlijk van Beyoncé: ze werd steeds dunner, steeds blonder en steeds witter afgebeeld. Marketingtechnisch slim, maatschappelijk gezien een treurige noodzaak om haar hoge niveau van succes en populariteit te kunnen bereiken.
De pijn van het weggestopte, onderdrukte, zwarte-vrouw-zijn, om te kunnen voldoen aan de scheve maatschappelijke verwachtingen, zien we terug in het geheel van visuals in Lemonade. Begeleid door de woorden van de Brits-Somalische schrijfster Warsan Shire, aangewakkerd met beelden van iconische zwarte activisten en invloedrijke zwarte vrouwen. Van Serena tot Zendaya, van Amandla tot de moeders van de gevallen zwarte zonen. Stuk voor stuk hadden ze een appeltje te schillen met de witte media. Beyoncé neemt ons samen met hen mee, door 12 ogenschijnlijke onschuldige, doch verontrustende fasen van een belevenis die doet denken aan depressie.
“Ik weet niet Christella, ik heb nog nooit een zwarte vrouw gehad”. Gehad? Mijn klasgenoot Remco leek te denken dat vrouwen niets meer waren dan een verzameling Pokémon-kaarten, waarvan hij de zwarte nog niet had. Gotta catch em all. “Hoe bedoel je, nooit gehad?” kaatste ik terug. We zaten tegenover elkaar in het klaslokaal voor een keuzevak en de leraar was zoals gewoonlijk meer begaan met het tekort aan schuim in zijn cappuccino, dan het gebrek aan concentratie bij zijn studenten. “Gewoon weetje, ik heb nog nooit een negerin gezoend of zo. Weet je wie ik dan wel een mooie getinte vrouw vind? Beyoncé. Daar wil ik wel een beschuitje mee eten.” Ik rolde mijn ogen.
Nadruk op kleurrijke herkomst
Toen Beyoncé in Formation voor het eerst sinds tijden weer de nadruk legde op haar kleurrijke herkomst, leek het even alsof haar witte fanbase wakkergeschud werd. Wacht eens even, dit waren we niet gewend. Ze verving haar lange blonde weave voor cornrows , vlechten en een Afro. Ze prijst haar thuisstaat Louisiana en zet zich af tegen het excessieve politiegeweld, uitgeoefend op de Afro-Amerikaanse gemeenschap. De recente visuals ademen een Black Panther-allure die alom geprezen, maar deels ook gevreesd wordt.
Witte vrouwen kunnen in de discussie en deconstructie van Lemonade het beste afstand houden. Die afstand is niet alleen gewenst en noodzakelijk in het bespreken van deze clip, maar ook in het analyseren en schrijven over zwarte artiesten en hun muziek over het algemeen. Niet omdat uw mening niet telt, maar omdat een gesprek over de complexe zwarte identiteit een dieperliggende kennis vergt van de zwarte cultuur, de zwarte slavernijgeschiedenis, raciale theorie en het bijbehorende collectieve zwarte trauma. Een gesprek waarin we beseffen dat een Beyoncé die er steeds zwarter uit durft te zien een revolutionaire houding is ten opzichte van het Eurocentrische schoonheidsbeeld dat ons dagelijks gevoed wordt. Who run the world? Girls, maar vergeet daarbij niet een stem te geven aan de meest gemarginaliseerde groep jonge zwarte meisjes.
“”The most disrespected person in America is the black woman.
The most unprotected person in America is the black woman.
The most neglected person in America is the black woman.”
Inmiddels horen we te weten dat dit niet alleen geldt voor Amerika. Pleiten voor zwarte rechten is geen noodzaak die behoort tot een ver verleden. Beyoncé toont ons dat er geen grens is tussen het heden en verleden, als die grens van rechtvaardigheid continue overschreden wordt.
Lemonade is een boodschap aan de zwarte vrouw, die zoveel verder gaat dan een cliché liefdesverhaal. Een boodschap van sisterhood, die vrouwen van de Afrikaanse diaspora dichter bij elkaar brengt. Een hint van Afrikaanse Wax-print, op de Louisiaans-Victoriaanse jurk, die Beyoncé draagt in het hoofdstuk “Hope”. Een hoop die de schrijvers van de Afrikaanse diaspora doet zegevieren. Eén waarbij de woorden van Warsan Shire je woonkamer binnenstromen, terwijl een ineengekrompen Beyoncé naar adem snakt. Een snakken dat een duister onderwerp onthult: het taboe van depressie bij zwarte vrouwen. Toch heeft de video ook een positieve, toegankelijke en noodzakelijke boodschap: één van zelfacceptatie en eigenwaarde. Clips zoals deze moeten gevierd worden. En dat vieren betekent voor witte vrouwen ook: het podium laten aan de zwarte vrouw en meejuichen vanaf de zijlijn.
Lotte Concepts
29 april 2016 at 08:39
Goed verhaal, ik heb het album nog niet geluisterd, maar alleen gelezen wat erover werd geschreven. Ik snapte de hele ophef niet toen ik las dat het om een liefdesverhaal zou gaan. Volgens mij gaat 98% van de muziek daarover.
Het is een sterk verhaal, dat je, om gelijkheid te krijgen, je verschillen moet benadrukken. Je bent nu eerder “gelijk” aan de blanke vrouw als je je aanpast aan het waarde en normen systeem van de blanke vrouw; gelijkheid is er pas als je ondanks al je culturele verschillen gelijk bent aan een ander.
Een donkere vrouw hoeft niet blank te zijn om gelijk te zijn, een vrouw hoeft niet dezelfde eigenschappen te hebben als een man om gelijk te zijn, een transgender hoeft niet “zo vrouwelijk/mannelijk mogelijk” te zijn om gelijk te zijn aan de man/vrouw. Er is pas gelijkheid als al de culturele onderscheid de gelijkheid niet meer beinvloed.
Ik denk dat het juist ook voor de blanke vrouw een goed album is, om inzicht te krijgen in de culturele verschillen, niet om deze te begrijpen, maar om te realiseren dat deze er zijn en dat dat ok is.
Vera
29 april 2016 at 11:03
Ja, ik als blanke vrouw ga niet alleen van de zijlijn meejuichen. Waarom zou ik? Ik vind dit een ijzersterk album. Goed dat ze al deze kwesties aankaart en dat dit eindelijk besproken wordt via popcultuur. Ik ben al jarenlang een voorstander van gelijkheid en tegen discriminatie. Plus een fan van Beyoncé. Ik ga omdat ik wit ben echt geen stapje terug doen als het gaat in meedansen en zingen op haar muziek wat ik al jaren doe. Jammer dat die laatste zin zo ongelukkig geformuleerd is. Hiermee schep je juist verdeeldheid.
Sam
29 april 2016 at 19:27
Lieve Vera, zonder vóór haar te willen spreken, maar pure observatie: Christelle zegt nergens dat je niet mee mag zingen of dansen. Haar intelligentie reikt mijlen verder dan jou vertellen wat je al dan niet mag of moet doen. Zij geeft aan dat het gepast is – dus niet verplicht – voor witte vrouwen om een positieve positie van de zwarte vrouw vanaf de zijlijn toe te juichen.
Het podium over ras en racisme is in de éérste plaats voor gekleurde mensen. Witte mensen zijn welkom in de movement, maar het is extra problematisch als zij binnen de beweging voor stagnatie zorgen.
Misschien herinner je je dat Nicki Minaj een tweet stuurde over het feit dat haar track en video ‘Anaconda’ (met samples uit klassieke track ‘Baby Got Back’ overruled werd door blanke vrouwelijke artiesten. Zij sneed een punt aan dat breder was dan háár nummer: ze sprak over het verschil in beloning tussen zwarte vrouwen en witte vrouwen in het algemeen. Let wel: dit is puur Minaj mening die zij postte op haar eigen platform.
Taylor Swift tweette haar terug en uitte dat zij altijd steun had geboden aan Nicki en dat Minaj’ tweet een steek onder de gordel was. Dit alles terwijl Taylor’s aanname dat de tweet over haar ging – al zou het zo zijn, een aanname blijft een aanname- een projectie was van haar eigen onzekerheid. Dit is een voorbeeld van hoe een witte vrouw a) krediet vraagt voor de steun die zij biedt/heeft geboden b) zich aangesproken voelt waar dat geenszins relevant is.
Racisme is een systeem is van machtsverhoudingen en onderdrukking. Witte mensen worden nergens ter wereld slachtoffer van racisme omdat er geen land is waar zwartheid meer -politieke, sociale, financiele – macht heeft dan witheid. Witte mensen kunnen absoluut worden gediscrimineerd, maar racisme van gekleurd naar wit bestaat dus niet.
Er valt geen krediet te behalen in het feit dat je tegen racisme bent. Dat siert je niet als mens – je doet wat iedereen zou moeten doen, als dat jouw houding is, dan kan een ander daar waardering voor hebben, maar het is wat normaal zou moeten zijn. Dus wanneer een donkere vrouw een artikel schrijft over het album van Beyoncé en waarom dit album gecreeërd is voor zwarte vrouwen, dan is het tegendraads dat je – als fan – alsnog zoveel ruimte wilt innemen als degene voor wie het is. Juist jouw reactie doet af aan je statement dat je tegen racisme bent. Je mist het punt hier.
Emma
2 mei 2016 at 03:22
Beste Sam,
Jouw betoog zou op iedere muur mogelijk moeten hangen. Ik hoop dat heel veel mensen je lezen en ervan leren.
Bedankt voor je geduld.
Desi
29 april 2016 at 11:26
Waarom moet ik als witte vrouw mee juichen vanaf de zijlijn.. Dat is net alsof ik niet blij mag zijn met deze ontwikkeling. Nee ik zal het niet echt kunnen snappen want ik ben wit (liever blank eigenlijk) met alle privileges van dien. Maar dat zegt toch niet dat ik voor ongelijke rechten ben? En dat ik niet keihard voor o.a. Beyoncé mag juichen, juist omdat zij als invloedrijke vrouw op staat voor deze kwestie? Of wordt er bedoelt dat ik niet op de dansvloer of in me kamer los mag gaan en mee mag blèren, omdat dat niet op zijn plaats is? Ik snap dat dat er nogal vreemd uit zal zien. 🙈Het is toch juist een goede ontwikkeling dat er groepen samen gaan juichen ipv apart. Ook al doen ze dat beide vanuit een ander perspectief, maar is het doel hetzelfde. No hate here, just love. Het stukje geeft mij alleen een lichte bittere smaak in mijn mond. Het komt meer over van “ja, witte domme meisjes zonder enig weet van wat dan ook op deze wereld, ons verdriet komt allemaal door jullie. Dus voelen jullie je nu maar ff buiten gesloten”…ipv: “Witte meiden, juich samen met ons, voor ons.”
Vera
29 april 2016 at 12:05
Precies!
Brigitte
29 april 2016 at 16:27
Ik vind dat als je onderdrukking van ‘zwarte’ vrouwen willen erkennen moet je je de ruimte geven aan hun perspectief, stem en uitingen van emotie. Ruimte moet er ook zijn om nu eindelijk boos te kunnen worden op witte/blanke vrouwen/mensen/mannen/cultuur. Neem het niet persoonlijk, kijk naar je eigen sterke emoties, snap hoe de racisme en seksisme werkt, waarneem hoe veel fragiliteit wordt opgeroepen zodra iemand begint er eerlijk over te praten. Vergeef jezelf je eigen sterke reactie en fragiliteit, vergeef de andere hun boosheid, maar geef vooral de ruimte over en luister. Zwarte vrouwen moeten roepen, zijn juist gedwongen om te roepen, “Wij nemen nu de ruimte!” “Listen and respect!” Anders nemen wij, ‘witte’ vrouwen/mannen de definitie over. Zo zijn wij, (met name in NL!), door, voor het meest, onzichtbare culturele gewoontes ingesteld. Het monopoliseren van representatie en definitie is hoe ‘wij’ onze blanke onschuldigheid handhaven en hoe wij steeds overnieuw zwart identiteit koloniseren. Wij hernieuwen onze spirituele en culturele leven door de andere te integreren in onze eigen zelfbeeld. Daarna wordt dat zelfbeeld gespiegeld op de andere. Maar dat weerspiegeling is zeker niet hun eigen definitie, dit omgekeerde zelfbeeld voedt onderdrukking vanwege huidige ongelijkheid. Ik vind dat met name in het begin, als wij een kans willen geven voor zelf definitie van zwarte vrouwen, dat witte vrouwen en mannen moeten leren wat afstand te nemen, de podium over te geven en alleen maar toe te kijken.
Natuurlijk wil ik graag samen willen werken, dansen en zingen voor gelijkheid, onderling respect en diversiteit. Maar dat houdt in de kracht om mee te zitten met de pijn dat onderdrukking heeft met zich mee gebracht. Misschien is het voorlopig niet mogelijk om allemaal vriendinnen te zijn, hoe pijnlijk dat ook al is. Het kan natuurlijk enorm frustrerend zijn. Maar het ‘zwart’ verleden van NL en huidige systematisch onderdrukkingscultuur heeft helaas vele gevolgen. Één van het belangrijkste effecten is dat onderdrukking van de ander mens breekt vertrouw. Onderdrukking heeft namelijk onderling wantrouw gezaaiden. Het duurt nog even voor dat onderling vertrouw kan worden opgebouwd. Het bouwen van vertrouw vraagt om tijd, geduld en RUIMTE.
ps Sorry Christelle Munganyende, voor het herhalen en weer uitleggen van wat je hebt al duidelijk verteld en benadrukt! “Whitesplaining” 😛 Ook in verschrikkelijk Nederlands… :/
Pingback: RE: witte vrouw vs zwarte vrouw, dit is voor jou – Vileine.com
Debbie
2 mei 2016 at 08:45
Ik snap het wel, als ik me zou mengen in de discussie is het betutteling waarbij je eigenlijk het beeld zou bevestigen dat de ‘black woman’ niet voor zichzelf op kan komen. Ik werk in de Bijlmer en zie heel vaak meisjes en vrouwen gebukt gaan onder dit stigma, ook collega’s die zich maar proberen aan te passen aan de ‘blanke collega’ omdat het beter geaccepteerd is dan jezelf zijn. Voor de ‘blanke vrouwen’ is het inderdaad belangrijk om je hiervan bewust te zijn en de gemeenschap de ruimte te geven. Het zou hetzelfde zijn als mannen die vechten voor feminisme in de jaren 50 (recht van aanrecht), het is aardig, maar dat moeten vrouwen zelf doen.
Pingback: White struggles: 'Mag ik nog meezingen op Beyoncé?' - Laura Kemp
Pingback: The Female Gaze: Sense8 is de belichaming van liefde en identiteit – Vileine.com
Pingback: 365 dagen Vileine: leven, liefde en lessen! – Vileine.com