Hoe heet het?
Grrls! door Sanderijn Cels
Waar en wanneer?
Nederland, 1999
Waar kan je de auteur van kennen?
Sanderijn Cels knalde in 1999 de ether in met haar boek Grrls! Het boek kreeg veel aandacht en startte een brede maatschappelijke discussie. Er stond zelfs een groot artikel over in De Groene Amsterdammer. Het thema ’emancipatie’ kaartte ze later ook op humoristische wijze aan in haar romans De keukenprinses en Wat jij wilt, schat. Tegenwoordig werkt Sanderijn Cels als ‘agent of change’ voor een instituut dat verbonden is aan de prestigieuze Amerikaanse universiteit Harvard.
Waar gaat het over?
De ondertitel zegt het al: Jonge vrouwen in de jaren negentig. Sanderijn Cels schetst de (vermeende) opkomst van een nieuw soort feminisme in de jaren ’90. Een feminisme dat meer te doen heeft met girlpower dan met op de barricades staan en wiens boegbeeld niet Gloria Steinem, maar Madonna of Tank Girl is. Kortom: een minder activistisch, individueler soort feminisme, doordrenkt in popcultuur. Deze girls, zo zegt Cels, “zijn hipper, vrijer en wilder dan ooit tevoren.”
Waarom moet je dit boek toch echt lezen?
Grrls! is onbedoeld hilarisch, buiten het tijdsbeeld bekeken. Hoewel de jaren negentig voor mij nog heel dichtbij lijken, is er in werkelijkheid toch zo’n twintig jaar voorbijgegaan en in het licht van het huidige feministische discours lijkt Grrls! behoorlijk gedateerd en – sterker nog – naïef. Sanderijn Cels ging er in die tijd vanuit dat vrouwen reeds in het ‘post-feministische’ tijdperk waren beland, dat activisme en protest eigenlijk al overbodig waren. De geïnterviewde girls echoën dat sentiment: zij lijken hun bevrijding te zoeken in individuele persoonlijke ontwikkeling en de uiterlijke manifestatie daarvan. Zo wordt het dragen van vlechtjes – in navolging van Pippi Langkous, de ultieme onafhankelijke, brutale girl – al gezien als een vorm van empowerment en protest. Girlpower, een term die net zo oppervlakkig is als de Spice Girls die ‘m als leus gebruikten, wordt herhaaldelijk aangehaald als een alternatief voor feminisme. Dat maakt van Grrls! een hoopvol, maar uiteindelijk clueless boek. Het idee is interessant: een soort Nederlandse variant op de Amerikaanse Riot Grrrl-beweging die een paar jaar eerder bekend werd. De Riot Grrl-stroming was echter wel degelijk activistisch en kritisch op politiek en samenleving, alleen werden er in deze tijd nieuwe vormen gevonden om het feminisme onder de aandacht te brengen: muziek (bands als Bikini Kill, L7, Sleater-Kinney en Babes in Toyland) of onafhankelijke publicaties, ‘zines. Popcultuur was echter het middel en niet de boodschap zelf. Bij de Nederlandse girls lijkt dat precies andersom te zijn en dat maakt dat hun boodschap uiteindelijk niets meer inhoudt dan wat populaire kreten.
Wat moet je weten als je dit boek toch niet wilt lezen?
Volgens Sanderijn Cels konden jonge vrouwen in de jaren ’90 zich totaal niet meer identificeren met het Tweede Golf-feminisme van 25 jaar eerder. Een verenigd soort sisterhood was er onder hen niet meer, omdat zij individuele ontwikkeling op de eerste plaats stelden, en daarnaast was er onder deze girls een gevoel dat er al een soort vanzelfsprekende gelijkheid tussen man en vrouw bestond. Daar hoefde je niet meer voor te vechten en dat wilde je kennelijk ook niet. In de woorden van geïnterviewde girl Mirthe: “Vreselijk, alsof ik van alles moet gaan doen, actie voeren enzo.” Soit. Kwalijker vind ik echter dat zowel Sanderijn Cels als de girls die aan het woord komen, in hun argumentatie elke keer weer gebruikmaken van wijdverspreide, uitgekauwde anti-feministische clichés. Lees bijvoorbeeld dit pareltje: “Girls geloven dat de Grote Kwaaie Strijd is gestreden, dat veel structurele doelen zijn bereikt en dat de feministische lobby van vandaag er een is van snauwende vrouwen van middelbare leeftijd die anti-man en anti-leven zijn. De vrouwenbeweging van toen heeft girls niets te bieden. Het is volgens hen een goede zaak dat de stereotypes – de zielige vrouwen versus de rotkerels – samen met de strijdbijl worden begraven.” Anti-man? Check. Agressief en boos? Check. Zielig, zeurend en klagend? Dubbelcheck. Het stereotype ‘feminist’ is weer eens neergezet. Op zich is er niets mis mee om een feministisch alternatief te willen vinden voor op de barricades staan – dat is mijns inziens waar het feminisme anno nu ook mee bezig is. Sanderijn Cels noemt ‘spelen’ – met ideeën, meningen, uiterlijk, identiteit – als dat alternatief, een idee dat Naomi Wolf in deze tijd ook al propageerde. Maar in tegenstelling tot het idee van Wolf was de zogenaamde girlpower van Cels te weinig onderbouwd, te oppervlakkig, te gemakzuchtig en te veel op zichzelf gericht om ooit een reël alternatief te kunnen vormen – en daardoor is dat ook nooit gebeurd.
Kant-en-klare quote voor op feestjes:
“Girls zijn jonge vrouwen van tussen de twintig en dertig jaar die duidelijk willen maken dat ze nog niet volwassen zijn in de ouderwetse zin van het woord. Ze zijn ongebonden, eigenzinnig, progressief en bezig allerlei perspectieven uit te proberen, zowel in denken als in doen, zowel innerlijk als uiterlijk. Daarbij maken ze gretig gebruik van de nieuw verworven vrijheden en zijn ze rebels en brutaal.”
