Jennifer Lopez is terug (hoewel ik niet weet of zij is weggeweest) met een klassieke poppy video: we zien felle kleuren, verschillende typetjes en zelfs een dansroutine. De populaire cultuur is helemaal ondergedompeld in feminisme en activisme en Jennifer is daarop geen uitzondering: Ain’t Your Mama, de titel zegt het al, is een nummer met feministische ondertoon. Of een sterke-vrouwen-boventoon, want de boodschap ligt er in dit lied duimendik bovenop.
Direct nadat de video uitkwam, gooiden feministische websites als Refinery29, xojane en Bustle hun mening online: níet ons feminisme. Aan de andere kant: is het niet logisch, en nodig, dat Jennifer Lopez het na andere popartiesten als Beyoncé en Ariana Grande óók op de feministentoer gooit? Marketingtechnisch is het een goede zet en qua boodschap: hoe meer we ons publiekelijk afvragen wat er beter kan in deze wereld, hoe beter. Doet Jennifer dit in Ain’t Your Mama dan verkeerd? En bestaat er wel zoiets als een incorrecte feminist of beschuldigen wij elkaar onderling te veel?
Ain’t Your Mama
De video begint met een scène waarin Jennifer, in de regen, in een telefooncel – bestaan die nog? – tegen iemand praat. “Is that all you got to say for yourself? Really? I’m tired and I’ve been working all day. No I can’t – you should!” De situatie: Jennifer heeft al de hele dag gewerkt en wil graag dat haar man voor haar kookt, maar hij is het daar niet mee eens. We zien haar teruggaan naar haar werk als nieuwsreporter en er klinkt een quote van Hillary Clinton uit 1995: “Human rights are women’s rights and women’s rights are human rights, once and for all.”
Hoewel het populair is om feministische quotes aan te halen in nummers, heeft dit niet altijd het gewenste effect. Als Jennifer daarna óók nog haar presenteerblaadjes weggooit en alle vrouwen die kijken vertelt dat ze een probleem hebben omdat ze ‘ondergewaardeerd’ worden en ‘boos moeten zijn’, ben ik al een beetje sceptisch. Ik ben namelijk nog niet eens één minuut de video in. Zijn dit slechts een hoop lege woorden en feministische slogans?
We zien Jennifer verder in verschillende cliché-typetjes: de fifties huisvrouw, de Mad Men-typiste (compleet met rood haar), de working class fabrieksvrouw in denim en de jaren ‘ 80 business woman op hoge hakken. Al deze types worden dwarsgezeten door een man en er wordt gewezen op zaken als seksuele intimidatie op het werk, de man die ideeën steelt van zijn vrouwelijke collega, de man die verwacht dat zijn vrouw elke dag het eten op tijd op tafel heeft staan en de man die de baas speelt over zijn vrouwelijke werknemers (op een oneerlijke manier, ofzo?). De oplossingen die Jennifer voor deze problemen verzint, zijn voornamelijk slapstick: de werkgever die naar haar borsten staart wordt met zijn stropdas door de typemachine gehaald.
De tekst van het lied gaat echter totaal ergens anders over. Niet over feministische idealen, maar over een liefdesrelatie die langzamerhand verandert in een sleur:
“We used to be crazy in love
Can we go back to how we were?
When did you get too comfortable?”
Het is een beeld dat veel mensen in een lange relatie herkennen, en ja: het is niet oké dat vrouwen in heteroseksuele relaties (onbewust) nog steeds veel meer huishoudelijk werk verrichten dan hun man. (Sidenote: hoe zit dit eigenlijk bij homoseksuele relaties?) Maar die hele ‘human rights are women’s rights’-sfeer die Jennifer in het begin van de video probeert te creëren, heeft eigenlijk weinig met het nummer te maken.
Niet één soort feminisme
Er is niet één soort feminisme, maar het doorgeven van een bepaalde boodschap, waarover ook daadwerkelijk is nagedacht, is wel belangrijk voor het behouden van je geloofwaardigheid. In dat opzicht kun je feminisme ‘fout doen’: een bepaalde toon zetten, de verwachting scheppen dat je serieuze zaken gaat tackelen, en daar dan vervolgens helemaal niets mee doen. Het is een beetje een domper.
Je zou kunnen zeggen dat de video het feminisme van onze ouders vertegenwoordigt: vechten tegen klassieke rolpatronen. Het hedendaagse feminisme gaat echter dieper dan Ain’t Your Mama: we hoeven alles niet zo shiny, en in felgekleurde grappige jasjes, voorgeschoteld te krijgen. Wij willen de rauwe waarheid en black girl magic van Beyoncé, het scherpe venijn van Nicki Minaj, de kunstige filosofie van Sevdaliza. Op een halfhartige manier mee willen liften op de marketingtruc die feminisme heet, dat werkt niet meer.
Latijns-Amerika
Er volgde echter ook commentaar uit een andere hoek: moesten de blogs vol negatieve meningen niet iets cultureel-historischer hun best doen? Jennifer Lopez is immers Puerto Ricaans, en komt daarmee uit een Latijns-Amerikaans nest, vol machocultuur. Misschien blijken klassieke mannelijke en vrouwelijke rolpatronen daar nog steeds wel veel heftiger te spelen dan in een Amerikaans gezin?
Ik vroeg het mijn Colombiaanse vrienden. Ja, antwoordden ze, dat verschilt per generatie. Hun moeders zetten elke dag een maaltijd voor hun vaders op tafel, zelfs als zij meer uren werken dan hun man. Maar voor de nieuwe generatie is dit anders: de economie is veranderd, waardoor het onmogelijk is om als vrouw niet te werken. Zo worden de millennial-kinderen hetzelfde opgevoed, jongens en meisjes: ze kunnen slecht koken en weten niet hoe ze moeten schoonmaken, maar hebben wel dezelfde dromen en idealen. En, wijzen ze mij erop, je kunt Latijns-Amerikaanse culturen natuurlijk niet allemaal over één kam scheren. Dat de machocultuur daar sterker zou zijn, is geen gegeven. Bovendien lijkt mij de Verenigde Staten ook niet de meest progressieve omgeving om in op te groeien.
Dus?
Het is een vermoeiend debat: de verschillende soorten feminisme, wat je wel en niet mag zeggen als feminist, en wanneer je een ‘slechte’ feminist zou zijn. Dit soort uitroepen zijn naar mijn mening niet erg nuttig en leiden af van het echte punt: wat probeert iemand ons, op haar eigen manier, te vertellen? Wie of wat representeert Jennifer Lopez in haar video?
In Ain’t Your Mama komen we daar als kijker helaas niet achter. De video is een rommeltje van serieuze feministische quotes, overdreven slapstick-typetjes en een tekst die helemaal niets met de visuele boodschap te maken heeft. Jennifer Lopez roept weliswaar op tot onafhankelijkheid voor vrouwen, maar wat als de hoofdpersoon nu daadwerkelijk huisvrouw wil zijn?
‘Incorrect feminisme’ gaat misschien over incorrecte representatie. En of de boodschap oprecht is, dat weten we natuurlijk nooit: wat er achter de schermen gebeurt in popcultuurland is één groot marketinggeheim. Ain’t Your Mama heeft echter een gigantisch vrouw(on)vriendelijk minpunt: de video is namelijk geproduceerd door Dr Luke, de man die Kesha misbruikte. De vrouwen die op het einde van de video ingaan op het aanbod van Jennifer’s vriendschap en solidariteit – via een app – worden dus in realiteit teleurgesteld. Niet mijn soort feminisme.
