Gebaseerd op de plotsamenvatting lijkt Grace and Frankie een gimmicky sitcom: Grace (Jane Fonda) is een verzorgde, rijke, gepensioneerde zakenvrouw, Frankie (Lily Tomlin) een zweverige oude hippie. Al veertig jaar moeten ze elkaar tolereren omdat hun mannen, Robert en Sol, zakenpartners zijn. Als blijkt dat Robert en Sol ook partners-partners van elkaar willen zijn (en dat stiekem al twintig jaar zijn geweest), zijn Grace en Frankie op elkaar aangewezen.
In het begin valt Grace and Frankie, waarvan nu twee seizoenen op Netflix staan (een derde seizoen is besteld), inderdaad terug op sitcom-gewoontes. Er zijn een paar twijfelachtige grappen over homoseksualiteit, de odd couple-grappen over de verschillen tussen Grace en Frankie worden lekker vet aangezet, en aangezien het allemaal maar matig grappig is krijg je op een gegeven moment de neiging om de serie af te schrijven als een hobby-project voor zeventigers.
Verraad
Geleidelijk laat de serie echter de sitcom-elementen los en maakt het ruimte voor gevoelige observaties. De personages – vooral de twee vrouwen – groeien geleidelijk uit hun stereotype keurslijf. De grapdichtheid neemt niet toe, maar de emotionele eerlijkheid wel. Het is tenslotte allemaal mooi en goed dat Robert en Sol eindelijk uit de kast hebben durven komen, en prachtig dat ze eindelijk hun liefde in alle openbaarheid kunnen vieren… maar dat betekent niet dat de twintig jaar dat de mannen met elkaar vreemdgingen geen verraad was van hun echtgenotes.
De serie laat duidelijk zien dat Robert en Sol op elkaar verliefd zijn – ze zijn regelmatig echt superschattig – en dat het goed is dat ze zijn gestopt met liegen. Tegelijkertijd zijn het verdriet en de woede van Grace en Frankie niet onterecht. Grace is vooral boos omdat ze het gevoel heeft dat ze twintig jaar van haar leven heeft verspild. In seizoen twee blijkt dat ze in die tijd omwille van haar huwelijk nogal wat kansen op geluk heeft opgegeven, iets dat ze met volledige kennis van zaken misschien niet had gedaan. Frankie en Sol zijn, ondanks de seksualiteit van Sol, echte soulmates, hoewel Sol zich nogal egoïstisch opstelt: hij wil zekere aspecten van zijn relatie met Frankie eigenlijk niet opgeven, waardoor hij het voor haar moeilijk maakt om hem los te laten.
Kortom: de situatie leent zich voor makkelijke grappen, maar is ook oprecht ingewikkeld. De loyaliteiten van de kinderen – zoons Bud en Coyote van Sol en Frankie, dochters Mallory en Brianna van Grace en Robert – zijn daarom ook verdeeld. Beetje bij beetje verkent de serie alle emotionele aspecten, waarbij ook niet uit het oog wordt verloren dat ouderdom veel dingen nog gecompliceerder maakt.
Seks voor zeventigers
Eén van die dingen die wat gecompliceerder is voor zeventigers? Seks. Want Grace en Frankie mogen dan in de zeventig zijn, dat betekent niet dat ze geen verlangens hebben – verlangens, bovendien, waaraan tijdens hun huwelijk duidelijk niet altijd is voldaan.
Maar ja: één van de dingen die bijvoorbeeld lastiger gaat na de menopauze is het voorzien in voldoende lubricatie. Gelukkig heeft Frankie een mooi recept voor een glijmiddel op basis van “yams” (een knolgroente), dat in de serie een prominente rol speelt. Nog mooier: “Yam-man” Jacob (Ernie Hudson) wil wel meer doen met Frankie dan het alleen over biologische groenten hebben.
Ook het liefdesleven van Grace ligt allesbehalve stil. In seizoen twee is er een heuse seksscène tussen haar en een aantrekkelijke oudere man (Sam Elliott, die gelukkig na zijn gastrol in Justified zijn kenmerkende snor weer heeft laten staan), waarbij de scène in geen enkel opzicht als grap wordt gefilmd. In haar uppie heeft Grace minder succes: vibrators blijken nu niet bepaald voor oudere vrouwen gemaakt. Niet alleen kan ze de kleine lettertjes van het instructieblad niet lezen, het getril verergert ook haar artrose. Het zijn aspecten van vrouwelijke seksualiteit die zelden getoond worden, al helemaal niet op een dergelijke empathische, luchtige manier. Laatst nog werd een naakt ouder vrouwelijk lichaam bij Game of Thrones ingezet als shock-effect. Grace and Frankie zet echter de vrouw die nog steeds in dat lichaam zit, centraal.
De seksualiteit van oudere mannen is kennelijk nog wel een brug te ver: we zien Sol en Robert zoenen, we zien ze samen in bed, maar de explicietere aspecten van hun relatie worden wat omzichtiger behandeld. Dat het glijmiddel van Frankie ook voor mannen handig zou kunnen zijn wordt ook (vrijwel) geheel genegeerd – op de verpakking wil ze een schilderij van haar vagina. Het is een opvallende lacune, gezien de premisse van de serie.
Golden Girls
We hebben het bij Vileine veel over seksisme, racisme en homofobie. Leeftijdsdiscriminatie komt minder vaak langs, misschien omdat voor veel medewerkers (ondergetekende incluis) de pensioenleeftijd nog onmogelijk ver weg lijkt. Net als dat er tussen racisme en seksisme allerlei interacties bestaan die door niet-intersectionele feministes vaak worden vergeten, staat ook leeftijdsdiscriminatie niet los van andere vormen van discriminatie: een oudere vrouw zijn is anders dan een oudere heteroseksuele man zijn (en dat is weer anders dan een oudere homoseksuele man zijn).
Een voorbeeld: mannen op leeftijd zijn in films en series vaak autoriteitsfiguren en experts. Oudere vrouwen die een andere rol hebben dan “oma” zijn echter schaars. De enige langdurige, bekende serie waarin oudere vrouwen centraal stonden, was The Golden Girls. En weet je hoe oud die waren aan het begin van hun serie? Bea Arthur (Dorothy) en Betty White (Rose) waren 63. Rue McClanahan (Blanche)? Slechts 51! Estelle Getty (Sophia) speelde de 80-jarige moeder van Dorothy, maar was in feite net iets jonger dan haar televisiedochter.
Fuck de geraniums
Destijds was het misschien nog gebruikelijk om zodra je de zestig passeerde je haar grijs te laten worden en in een permanentje te laten zetten, je terug te trekken achter de geraniums en je neer te leggen bij de onvermijdelijke aftakeling. Tegenwoordig is dat echter wel anders: er zijn zat zestigers (en zelfs zeventigers) die zichzelf nog lang niet echt oud voelen en die nog volop in het leven staan.
Grace and Frankie is niet blind voor de gevolgen van de ouderdom. Alzheimer, kanker, euthanasie, hartaanvallen en veel kleinere kwaaltjes: ze komen allemaal langs. Maar Grace en Frankie zijn geen personages die leven in het verleden: ze passen zich aan aan hun veranderde omstandigheden en maken volop plannen voor de toekomst. Ze worden soms genegeerd door de maatschappij en de mensen om hen heen, maar dat accepteren ze niet zonder slag of stoot.
Dit soort oudere vrouwen zien we vrijwel nooit op televisie. Grace and Frankie is misschien niet bijzonder revolutionair als het gaat om grappen of vorm. Maar dat het twee vrouwen van in de zeventig centraal stelt, is zo uitzonderlijk dat er misschien verder niets revolutionairs aan de serie hoeft te zijn. Grace en Frankie zijn op zichzelf al ruim voldoende om van de serie een succes te maken.
