“Goh, jij bent dik geworden!” “Zooo…wat heb jij in ene keer een pens!” “Je moet niet zoveel eten, Spekkie!” Bodyshamen is niet alleen weggelegd voor vrouwen.
Van deodorant- en parfumreclames tot aan internetspam over afvallen: de aanval op de psyche van de man is los. Onrealistische eisen over spiermassa en vetgehaltes worden bevestigd door mannen die zich dagelijks kapot werken in de fitness-school en zich ziek drinken aan proteïneshakes. Geen fitnessman die geen encyclopedie heeft aan wijsheden over hoe je in shape moet blijven, hoe je een sixpack krijgt en hoe je al je vet kwijt kan raken. En altijd dat vingertje: “Jij doet het niet goed, want jij hebt nog vet.”
Jij doet het niet goed, want je hebt nog vet
We weten al jaren dat de gevolgen van bodyshamen bij vrouwen kan leiden tot depressies, anorexia en obsessief gedrag richting eten. Vrouwen mogen niet ouder worden dan 23 voordat ze “afgeschreven” zijn, moeten maatje S of XS behouden, voor de zomer een bikini body hebben en zo snel mogelijk na de zwangerschap weer in vorm komen. Ze moeten wel van eten en koken houden, maar niet dik worden. Eigenlijk is iedereen altijd aan het lijnen of een nieuw hipsterdieet aan het volgen. Maar steeds vaker worden ook mannen gedwongen om aan bepaalde fysieke eisen te voldoen. Gelijke monniken, gelijke kappen of een nieuwe manier om nog meer mensen zich slecht te laten voelen over zichzelf?
Natuurlijk waren er altijd de man-man eisen zoals bier drinken, van voetbal houden, vrouwen objectificeren en graag willen vechten, maar tegenwoordig komen de fysieke eisen steeds meer en meer naar voren. Je hoeft niet meer zo macho te zijn als vroeger en je mag best een metroseksueel zijn, maar je moet wel een afgetraind lijf hebben. Het liefst met weinig tot geen haar, uitgelichte spiergroepen en nul gram vet, zodat je lekker topless alle festivals af kan of op het strand je Baywatch-loopje kan doen.
Mannen keuren elkaar ook steeds openlijker af op internet, in de kleedkamer of op de werkvloer. En niet eens per se de mannen die zelf nul procent vet hebben, maar meer de mannen die een dosis onzekerheid hebben in combinatie met een laagje vet op de botten. Altijd goed voor je ego om iemand anders te zien weg deinzen voor je lullige opmerkingen.
Intellectueel snap ik dat de media zowel vrouwen als mannen zich slecht willen laten voelen over hun uiterlijk, want dan kan je producten verkopen. Als mensen zich aantrekkelijk voelen zoals ze zijn, kunnen de cosmetica- en kledingindustrie wel opdoeken. Kut voelen leidt tot consumeren. Maar waarom doen mensen het onderling zo? En zo openlijk? Waarom zeiken mensen elkaar zo af? Sociologen weten vast waarom, maar ik snap het niet. Hebben we als maatschappij niet genoeg schade aangericht met dit geklier over uiterlijk?
Kut voelen doet consumeren
Als nerd kan ik mij een Star Trek, The Next Generation-aflevering herinneren waarin het team van het ruimteschip Enterprise landt op een planeet waar alleen maar mooie, jonge mensen wonen. Iedereen jogt de hele tijd en loopt er halfnaakt bij. De bemanning van de Enterprise is eerst blij verrast met alle schoonheid om hen heen, maar al snel blijkt dat er een vies geheim is op deze planeet. Een fascistisch buitenaards wezen dwingt rust en vrede af door iedereen dood te maken die niet voldoet aan de maatschappelijke eisen van rust, vrede, schoonheid en gezondheid.
Is dat waar we naartoe willen? Een übermensch-maatschappij met alleen maar mooie mensen? Leidt dat tot wereldvrede? Wat zegt dat over het doel van onze maatschappij? Wat is die drang naar schoonheid, jong en zonder gebreken zijn? Brengt die eeuwige, rusteloze drang naar perfectie ons verder in het leven? Of houdt het ons bezig met non-issues, zodat we niet nadenken over de problemen die er echt toe doen? De Sovjet-Unie en nazi-Duitsland hadden ook al van dit soort eisen, dus kapitalisme alleen kan niet de schuld dragen.
Kijk eens naar Het Journaal, dat saaie itempje tussen de reclames door, en je ziet dat het niet de perfecte mensen zijn die de dienst uitmaken. Je moet vooral oud, grijs en niet in vorm zijn om een wereldleider of om een CEO van een multinational te zijn. De leiders zijn nooit diegenen die moeten voldoen aan een schoonheidsideaal. Juncker, Merkel, Johnson, Hollande en Erdogan zijn nou niet echt het toonbeeld van de perfect uitziende mens. En de gemiddelde Shell-aandeelhoudersvergadering ziet er ook niet uit als de kleedkamer van het Portugese nationale voetbalteam. Toch weten we niet hoe snel we na ons werk naar huis moeten rijden om de sportschool in te duiken en staan we morgen weer op de weegschaal of staren naar de spiegel terwijl we van onszelf walgen.
In de film Fight Club zei Tyler Durden het al: “I felt sorry for guys who packed into gyms, trying to look like how Calvin Klein or Tommy Hilfiger said they should,” wijzend naar een onderbroekenreclame waar een sixpack-man in zijn strakke boxershort boven iedereen uitstraalt in de bus. De ironie van Brad Pitts afgetrainde lijf is niet te missen.
Schoonheid als ironisch machtsmiddel
Schoonheid als machtsmiddel. Zolang we te druk bezig zijn met elkaar en onszelf afrekenen op uiterlijk zullen we als collectief nooit verder komen. ‘Verdeel en heers’ gebeurt over verschillende schijven. Als we niet bezig zijn met elkaar nawijzen over de kleur van onze huid, het verschil tussen de geslachten of seksuele voorkeur, dan zijn er wel weer andere redenen om niet samen te komen. Want op het moment dat we doorhebben dat we tegen elkaar opgezet worden, is het einde voor de 1% zoek.
De volgende keer als een collega of vriend me dik noemt, zal ik hem erop wijzen dat ik me dankzij hem weer een week kut ga voelen over mijn uiterlijk. Ondertussen zeg ik mijn abonnement op de sportschool nog maar niet op, want die Italiaanse bol die ik vanmiddag heb verslonden, was groot genoeg om een klein weeshuis te voeden. Eerste Wereld-problemen zijn ook problemen!
