Als kind vond ik het altijd gezellig als er meer dan de kleine nucleus om mij heen aanwezig was. Vrijwel elke zondagmorgen bij oma was de hele familie aanwezig. Oma was katholiek en heeft voor een tafel vol zonen en dochters zo groot als een Perzisch tapijt gezorgd. Om half elf was er koffie en jenever. Ik genoot van de kakofonie van woorden en klanken, die het meest leek op een babbelend hoopje jonge honden. Gesprekken tuimelde over elkaar heen zonder kop of staart. Mijn idee was om zelf ook ooit een tafel vol te baren.
Nog steeds beweeg ik graag tussen andere gezinnen of families. Ik hou ervan om als beschouwer en voorzichtige deelnemer me in bestaande systemen een weg te vinden. Om mee te draaien in een dagelijks ritme waar iedereen de rituelen kent. Mij toelaten in welke intensiteit ook vraagt toegankelijkheid. Dat wil of kan niet iedereen. Door er onderdeel van te zijn, zie ik wat mij nooit verteld zal worden. Veel vrouwen vertellen alleen dat wat goed gaat in hun gezin. Als ik me als gast in een huishouden wurm, hoor ik aan een gesprek wat een irritatie is, een toegeven, wanneer gezwicht, gewezen en gezwegen wordt, wat de gebruiken zijn en waar het vloeibaar is. De kleinste handeling kan een metafoor zijn voor de mores in een gezin. Ik slurp alles op in de wetenschap dat ik straks, later, weer vertrek.
De feministische zussen Cecile en Elsa de Jong Van Beek en Donk zeiden in de negentiende eeuw: “Is het kleine niet een deel van het grote, is er wel iets klein in de wereldorde?” Een huishouden, een gezin is een verzameling van al het kleine. Favoriet is de omgang rond eten. Maaltijden leggen tussen tafel en keuken elk verlangen bloot. Vooraf chaos en discipline opgevolgd door een tafel waar voedsel symbool staat voor de waarden en omgang met elkaar. Kinderen hebben wel of geen honger. Eten moet. Mijn babyboomouders hadden het over trek, wat voor mij nooit de lading dekte van het gevoel dat mijn worstelende ingewanden creëerden. De dagelijkse finale zijn toetjes, steeds vaker zodanig verpakt dat de inhoud er uit moet worden gezogen. Na het prikken, scheppen, snijden hoeft er niet meer te worden gekauwd. Het vloeibaar zoete is de orale apotheose.
Tijdens een van mijn antropologische bezoeken hoorde ik het kind zeggen dat het een regenboogeter is. Het eet alle kleuren behalve wit. Ik trok de conclusie dat de boodschappen hier niet bij de natuurwinkel vandaan komen, want zonder kleurstof of visuele modificatie van de kweker zou alles op ons bord een pasteltint hebben. Het kind was zichtbaar trots dat het alles at. Het stopte met de hand verschillend eetwaar in de mond en keek mij daarbij strak aan. Ik was getuige van een exhibitionistische omnivoor.
Mijn gezinsvoyeurisme bracht me bij een decompenserend huishouden. De oudste is vertrokken naar aan stad met ten minste twee overstappen. Ik zit aan tafel en drink koffie met geitenmelk. De oudste heeft na het bijslapen van een driedaags alcoholisch en liefdevol kennismaken met andere eerstelingen, elders, slechts tijd voor een dubbele boterham. Deze moet ook in de hand mee de auto in als het naar de trein wordt gebracht, zodat het over een uur nog net de tweede helft van een college kan bijwonen. De ouder had een uitgebreid ontbijt willen opdienen tijdens het middaguur, om zo nog iets te weten te komen van het leven van de uitvlieger. Onderweg worden door de ouder nog praktische aanbiedingen gedaan waar het kind graag gebruik van maakt.
Een van mijn kinderen eet graag elders. Van de gastgezinnen hoor ik altijd dat ze een zeer voorkomend kind is. Voorbij beleefdheid. Ze eet alles, stelt vragen en beantwoord andere, is begaan met iedereen die aan tafel zit en vertelt hoe haar samengestelde gezin is. Ik herken dit gedrag niet van mijn keukentafel. Mijn kind lijdt aan sociaal-cognitieve schizofrenie, anders gezegd: ze past zich aan zodat ze deel uitmaakt van haar tijdelijke nucleus.
Het gemak van kinderen om ergens aan te schuiven, wordt als men eenmaal ouder is ingeleverd. Ouders zitten op hun nest en gaan zelden, zonder gebroed, eten in een ander nest. Ouderantropologie zou een mooie invulling zijn van de zaterdagmiddag. Pubers worden gewisseld; partners; collega’s en dus lijkt een ouderwisseling me een logische volgende. Het gastgezin mag bestudeerd en bevraagd worden en neem ook vooral deel aan de mores. Sluit een bondje met de kinderen, gooi als tijdelijke moeder de vuilnis in de container, vertel een anekdote over je werk terwijl je de schouders van een kind masseert, of schiet een kikkererwt door de kamer.
Elisabeth
31 oktober 2016 at 16:26
Wat is de pointe van dit verhaal? Dat kinderen zich elders voorbeeldig gedragen? Bij mijn weten doen alle kinderen dat. Normaal.