Jihadverdachte Laura H. is niet door haar man misleid, maar zou willens en wetens naar IS-gebied zijn gereisd, volgens het Openbaar Ministerie. Seran de Leede, freelance onderzoekster en associate fellow bij het International Center for Counter-Terrorism in Den Haag, verbaast dat niets. Zij concludeert dat het stereotype beeld van vrouwen die afreizen naar het kalifaat niet klopt.
“Het is voor de westerse samenleving moeilijk voor te stellen dat vrouwen er bewust voor kiezen om hun vrijheid op te geven en zich aansluiten bij IS. Er wordt dan ook vaak een verklaring gezocht met weinig oog voor de eigen overtuiging en politieke- en religieuze ideologieën. Maar dat het voor ons moeilijk voor te stellen is, wil niet zeggen dat de jihadvrouwen niet zo kunnen denken. Zo was ik laatst op een internationale conferentie, over westerse vrouwen die naar IS-gebied afreizen. Dan zijn er mensen, voornamelijk mannen, die zeggen: “Een vrouw kan niet gewelddadig zijn, want een vrouw is moeder.” Dat iemand dat in deze tijd nog denkt, is zorgwekkend.
Het eerste stereotype beeld van geradicaliseerde vrouwen bestaat uit jonge meisjes die volledig gemanipuleerd worden en op zoek gaan naar liefde. Ze lijken zielig en totaal gebrainwasht. Aan de andere kant worden de vrouwen geportretteerd als de echte aanjagers van de jihad.
De politie werd geïnstrueerd om eerst de vrouwen uit te schakelen, want zij zouden gevaarlijker zijn dan de mannen
Dat beeld zie je terug bij terroristische vrouwen in het algemeen. In de periode van het contraterrorisme binnen de RAF werd de politie geïnstrueerd om eerst de vrouwen uit te schakelen, want zij zouden gevaarlijker zijn dan de mannen. Dat hangt samen met het idee dat terrorisme een onvrouwelijke actie is. Deze vrouwen werden gezien als ontaarde vrouwen, niet meer voor rede vatbaar.
In werkelijkheid zijn zij vaak wel degelijk voor rede vatbaar. De vrouwen hebben verschillende motieven om zich aan te sluiten bij de terreurgroep. Er zijn vrouwen die het gevoel hebben dat er in Nederland geen plek is voor hen: de identiteitszoekers. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren na het verlies van een naaste. Zij radicaliseren na een worsteling met hun eigen identiteit.
De rechtvaardigheidszoekers hebben de waarneming dat zijzelf of hun groep beter verdienen. Zo kunnen een aanvaring met de autoriteit en confrontaties met discriminatie een gevoel van onrecht oproepen dat een trigger kan zijn in het radicaliseringsproces.
Zingevingszoekers worden gedreven door een zoektocht naar zingeving en houvast in de religie. Triggerfactoren zoals verlies van werk, problemen thuis of de dood kunnen hen motiveren om hun leven te veranderen. Maar deze triggerfactoren komen ook voor bij mannen. Er zijn geen genderspecifieke factoren gevonden.
“Een ‘echte’ man die bereid is om te strijden voor zijn idealen en niet zit te zeuren over de nieuwste iPhone”
Daarnaast zijn er vrouwen die op zoek gaan naar romantiek en avontuur: de sensatiezoekers. Zij zoeken een ‘echte’ man, die bereid is om te strijden voor zijn idealen en niet zit te zeuren over de nieuwste iPhone.
Het gaat hier vaak om jonge meisjes met een moeilijke jeugd. Dat laatste maakt hen gevoeliger voor de wij-zij-retoriek van IS. Iemand biedt hen een doel waarom zij op de wereld zijn. ‘You can be somebody’, terwijl je hier een ‘nobody’ bent. Als je basis niet sterk is, kan je daar gevoeliger voor zijn. Maar zoals er niet één motivatie is, is er ook niet één type vrouw dat afreist. Ook vrouwen die wel een stabiele achtergrond hebben, kunnen ertoe besluiten zich aan te sluiten bij IS.
Kijk maar naar Aqsa Mahmood. Zij woonde met haar ouders in een rijke buurt in Glasgow en ging naar de prestigieuze privéschool Craigholme. Haar familie en vrienden hadden nooit verwacht dat ze naar Syrië zou gaan. Mahmood is echter zeer actief op sociale media en lijkt een belangrijke rol te spelen in het overtuigen van andere vrouwen om naar Syrië te gaan.
Sociale media vergemakkelijken het ronselen van vrouwen. En dat terwijl het IS-gebied niet wordt voorgesteld als het paradijs op aarde. De vrouwelijke ronselaars benadrukken dat het heel zwaar is, dat ze geen douche en verwarming hebben, geen Albert Heijn op elke hoek, maar dat ze dit allemaal doen om een bijdrage te kunnen leveren aan de opbouw van een staat waarin God het hoogste is.
Als de geronselde vrouwen aankomen in Syrië, gaan ze direct naar een vrouwenhuis. Het is de bedoeling dat ze zo snel mogelijk trouwen en kinderen krijgen. Daarnaast spelen ze een belangrijke rol bij de propaganda. Ze verspreiden het gedachtegoed. Ook voeden zij de kinderen op en creëren de nieuwe generatie. Als ze een medische achtergrond hebben, kunnen ze ook werken in het ziekenhuis.
“De volgende keer wil ik hem doden. Zag je hoe zijn hoofd stuiterde?”
De vrouwen krijgen ook een militaire training, maar alleen ter verdediging. Aan de frontlinie meestrijden is nog niet aan de orde. De vrouwen roepen echter zelf wel vaak dat ze mee willen vechten. Ze posten bijvoorbeeld continu onthoofdingsfilmpjes en moedigen deze acties aan. ‘De volgende keer wil ik hem doden. Zag je hoe zijn hoofd stuiterde?’, schrijven ze.
Het is zeker niet uit te sluiten dat vrouwen ook mee gaan vechten. Zeker niet als de Ummah – de islamitische gemeenschap – steeds meer wordt bedreigd. De mogelijkheid merk je bijvoorbeeld doordat er niet afkeurend werd gereageerd op de drie vrouwen die in september een aanslag in Parijs wilden plegen. Sterker nog, het wordt zelfs aangemoedigd en er wordt gezegd hoe dapper de vrouwen zijn. “Meer mans dan de mannen die nietsdoen.”
Of er ook weer vrouwen teruggekeerd zijn naar Nederland? Ja, zo is bijvoorbeeld Sophie Kasiki teruggekomen. Zij was naar Syrië gegaan met haar vierjarig zoontje. Toen ze daar aankwam, dacht ze eigenlijk gelijk: dit is een grote fout. Ze was bang dat haar zoontje werd afgepakt en geïndoctrineerd. Met behulp van de lokale bevolking is ze ontsnapt. Uit desillusie, maar ik denk ook niet dat je uit kunt sluiten dat vrouwen terugkeren om vanuit een westers land actiever te zijn.
“Er moet naar het hele plaatje gekeken worden”
Het liefst wil ik dan ook praten met de vrouwen die zijn teruggekeerd. Er wordt vaak alleen gekeken naar degenen die actief zijn op het werkelijke strijdtoneel. Terwijl de onderlaag met vrouwen steeds groter wordt. De media blijven noemen dat 550 Europese vrouwen naar IS-gebied zijn afgereisd. Maar dat cijfer is van twee jaar geleden, vermoedelijk zijn het er nu meer. Als je je niet alleen concentreert op degenen die werkelijk de wapens in handen hebben, zie je de belangrijke rol van vrouwen terug.
De vrouwen spelen een heel belangrijke rol in de wij-zij-retoriek, het verspreiden van de propaganda en een belangrijke rol bij de logistiek. Zo dragen zij bij aan het ‘overleven’ van een terroristische organisatie op de lange termijn. Er moet naar het hele plaatje gekeken worden. Door een gedeelte weg te zetten als handelingsonbekwaam, gemanipuleerd en zonder eigen stem, wordt de kans gemist om te begrijpen waarom extremistische organisaties een aantrekkingskracht hebben op zowel mannen als vrouwen.”
Pingback: Jihadvrouwen zorgen voor de nieuwe generatie IS-strijders | Léonie Sijbring