De tijd waarin de pil louter seksuele bevrijding betekende ligt allang achter ons, schreef de Volkskrant deze zomer. Steeds meer vrouwen worden zich bewust van de nadelen van deze vorm van anticonceptie. Van een verlaagd libido tot zelfs depressie, steeds meer vrouwen gaan op zoek naar een alternatieve vorm van anticonceptie. Helemaal gedag zeggen tegen de anticonceptiepil lijkt echter nog wat vroeg. Het CBS schat dat in 2013 nog zo’n 37 procent van de vruchtbare vrouw de pil slikte. Toch is de oestrogeenbom in pilvorm nog helemaal niet zo oud. Deze werd namelijk in de jaren vijftig van de vorige eeuw pas ontwikkeld. Achter deze ontwikkeling gaat een bijzondere geschiedenis schuil: een geschiedenis vol seksisme, racisme en privilege. Tijd om de pil eens onder de loep te nemen.
In de jaren vijftig werden de grondbeginselen gelegd voor de moderne anticonceptiebeweging. Eén van de meest revolutionaire ontwikkelingen van de twintigste eeuw kwam uit de koker van een vrouw. De pil was wellicht nooit van de grond gekomen zonder feministe Margaret Sanger. Sanger – geboren in 1879 (!) – was een Amerikaanse activiste en verpleegster. De levenswandel van Sanger is een boeiende. Dankzij het inkomen van haar man kon zij het zich veroorloven om zich bezig te houden met sekseducatie onder vrouwen, wat haar door de Amerikaanse staat niet in dank werd afgenomen. Ze ging naar de gevangenis vanwege haar activisme en werd gedurende haar hele leven bespot vanwege haar progressieve gedachtegoed. Desondanks richtte Sanger de American Birth Control League op, de voorloper van het hedendaagse Planned Parenthood, een organisatie die abortus in Amerika mogelijk maakt.
Foto: Chicago History Museum/Getty Images)
Sanger was haar tijd ver vooruit toen ze in 1910 de volgende woorden scheef: “Every girl should first understand herself: she should know her anatomy, including sex anatomy: she should know the epochs of a normal woman’s life, and the unfoldment which each epoch brings: she should know the effect the emotions have on her acts, and finally she should know the fullness and richness of life when crowned by the flower of motherhood.” Sanger zag het belang in van zelfbeschikking; vrouwen moesten van seks kunnen genieten zonder bang te hoeven zijn voor een zwangerschap. Om de pil te kunnen ontwikkelen, was wetenschap nodig. Hiervoor contacteerde ze in de jaren vijftig (op 88-jarige leeftijd) Sanger Pincus, een man met een dubieuze reputatie in de onderzoekswereld.
In Amerika bleek het lastig om de pil te testen aangezien dit in veel staten verboden was. Daarom week Pincus uit naar het dichtbevolkte Puerto Rico. De overheid daar liet anticonceptie toe om nog verdere overpopulatie tegen te gaan. Al twintig jaar eerder was aangetoond dat door het inspuiten van hormonen de ovuluatie in dieren tegen gegaan kon worden, maar veel wetenschappers vonden dergelijke experimenten onethisch en weigerden deze toe te passen op mensen. Pincus zag dat anders. In zijn onderzoek werd hij financieel bijgestaan door een vrouwelijke bioloog (Katharine McCormick die door de dood van haar man een fortuin had geërfd, en net als Sanger geloofde in het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen). Pincus zocht bewust naar onontwikkelde, arme vrouwen die door armoede baat hadden bij het voorkomen van een zwangerschap. Velen van hen konden niet lezen en spraken geen Engels. Puerto Ricaanse vrouwen werden zijn onderzoeksobjecten: als de pil bij deze groep onderontwikkelde vrouwen zou werken, zou dat wereldwijd ook moeten lukken.
Bijwerkingen
Door de hoeveelheid bijwerkingen vielen steeds meer vrouwen uit de onderzoeksgroep op Puerto Rico uit. Pincus moest daarom op zoek gaan naar een andere oplossing. Onder dwang werd aan geestelijk zieken vrouwen daar – en in enkele staten in de USA – de pil gegeven. Vaak werd de vrouwen niet verteld waar de pil toe diende; er werd enkel gezegd dat ze deze maar gewoon dienden in te nemen. Dergelijke experimenten zouden vandaag de dag als onethisch en dus als onuitvoerbaar worden beschouwd.
Ook keek Pincus of het mogelijk was om anticonceptie in pilvorm voor mannen te ontwikkelen. Door de vele bijwerkingen week hij uiteindelijk van dit plan af. De hoeveelheid hormonen in een mannenlichaam zou er bijvoorbeeld voor zorgen dat de ballen zouden krimpen. Dat er voor vrouwen ook sprake was van bijwerkingen was bij Pincus bekend: uit de onderzoekspopulatie overleden drie vrouwen. De link tussen pilgebruik en hun dood werd alleen nooit verder onderzocht. Geneeskundestudenten die in de hoofdstad van Puerto Rico, San Juan, weigerden mee te werken aan het onderzoek werden bestraft met lagere cijfers, zo zou uit briefwisselingen met Pincus zijn gebleken.
In de jaren zeventig kwam de pil in Amerika weer in opspraak vanwege diezelfde bijwerkingen. Inmiddels werden ook libidoverlies, bloedproppen en depressie met de pil geassocieerd. Door een publicatie getiteld ‘The Doctors’ Case Against the Pill’ ontstond commotie. Een hoorzitting volgde uiteindelijk, maar hierbij was – afgezien van de demonstranten – geen enkele vrouw aanwezig. Vrouwelijke activisten, waaronder Alice Wolfson, maakten zich zorgen. “Wie betaalt straks onze rekeningen als wij borst- of baarmoederhalskanker krijgen?” vroeg Wolfson zich af. “Het lijkt wel alsof vrouwen ideale proefkonijnen zijn. Vrouwen kosten niks, ze voeden en onderhouden zichzelf en betalen ook nog voor hun eigen pil.”
Proefkonijnen
Hoewel de hoeveelheid hormonen sinds de protesten van Wolfson is afgenomen in latere generatie pillen zoals de Yasmin, is het seksisme achter de pilpolitiek nog lang niet verdwenen. Toen media recent berichtten over de ontwikkelingen in het onderzoeksgebied van mannelijke conceptie, waren de reacties online niet erg positief. “Zelfmoord door depressie door een pil? Nee bedankt!”, “Bijwerking: tweede pubertijd” zijn slechts het topje van de ijsberg. Begrijpelijke reacties, gezien de hoeveelheid bijwerkingen die wetenschappelijk zijn aangetoond.
De vraag blijft natuurlijk waarom we het als samenleving als normaal beschouwen dat vrouwen, die evengoed last hebben van dergelijke bijwerkingen, de pil wél jarenlang slikken. Vermoedelijk ligt hier meer seksisme aan ten grondslag dan dat de uitvinders van de pil aanvankelijk hadden gehoopt. De pil wordt nog altijd als toppunt van de seksuele bevrijding van de vrouw wordt gezien. Helaas heeft zowel de ontstaansgeschiedenis als het moderne gebruik ook een seksistische keerzijde.
van gils
29 maart 2017 at 13:02
Wat een zuur gezeur over de pil. Het is de belangrijkste uitvinding geweest voor vrouwen. Ik zie niet wat er racistisch (proef op arme vrouwen) of seksistisch aan is (bijwerkingen).