In de kritische kanttekeningen over de film Wonder Woman zegt Hedwig van Driel dat de film zich beroept op een groot cliché: ‘born sexy yesterday’. Bij films van dit type staat een aantrekkelijk vrouwelijk personage centraal dat door bepaalde magische omstandigheden heel naïef is. Dit motief is echter niet voorbehouden aan vrouwelijke personages. Sterker nog, dit stereotype zien we regelmatig terug onder mannelijke superhelden, waarbij deze eigenschap juist wordt bejubeld in plaats van bekritiseerd. Bovendien worden bij mannelijke personages neutralere termen gebruikt: onschuld in plaats van naïviteit en fish out of water in plaats van born sexy yesterday.
Fish out of water
Diana Prince, het alter ego van Wonder Woman, groeit op tussen de Amazones op het eiland Themyscira, een samenleving die louter uit vrouwen bestaat. Bovendien heeft de tijd daar stilgestaan sinds de Griekse oudheid. Diana, als ze eenmaal terecht komt in onze wereld ten tijde van de eerste wereldoorlog, is niet op de hoogte van de heersende normen en waarden. Binnen de superheldentraditie wordt dit motief dit ‘fish out of water‘ genoemd, oftewel de vis op het droge. Een personage bevindt zich ineens in een onbekende en vaak ongemakkelijke omgeving en valt daardoor uit de toon. Captain America en Thor gingen Wonder Woman bijvoorbeeld al voor.
Captain America wordt wakker in een nieuwe wereld na zestig jaar ingevroren te zijn geweest. Thor is helemaal niet bekend met de gebruiken van de Aarde als hij daarheen wordt verbannen vanaf zijn eigen planeet Asgard. Hun onbekendheid met de gewoonten van onze samenleving en moderne technologie wordt in hun films gebruikt als komisch element. Zo vraagt Captain America zich af of het echt nodig is om te vloeken, en gooit Thor zijn lege koffiekopje op de vloer kapot want wat moet hij er anders mee? Hun ‘vreemde eend in de bijt’-status is grappig en maakt de personages sympathiek. Vaak zijn het filmcritici die juist deze eigenschappen waarderen.
Bij Wonder Woman is de kritiek van een andere orde: haar onbevangenheid wordt weggezet als kinderlijk. Opvallend, omdat dit juist een element is dat in personages als Captain America door critici wordt gewaardeerd. Ook Captain America en Thor zijn om diverse redenen onbekend met de gebruiken van onze moderne samenleving. Hun omgang met mensen en met moderne technologie wordt in hun films gebruikt als komisch element. Het gedrag van de personages is een direct gevolg van hun ‘vreemde eend in de bijt’-status, en wordt als positief beschouwd. Hun onwetendheid maakt ze onschuldig en daarmee sympathiek in de ogen van het publiek.
Deze lens verandert plotseling wanneer dezelfde blik op vrouwen wordt gericht. In de (inherent seksistische) filmindustrie worden eigenschappen die bij mannen als positief worden beschouwd bij vrouwen vaak negatief uitgelegd. Een vrouw die de leiding heeft wordt vaak neergezet als een kenau en door de mensen om haar heen in film, én het publiek, gezien als een bitch. Een man die de leiding neemt wordt daarentegen veelal gezien als assertief. Het probleem zit hem echter niet altijd in de portrettering van vrouwelijke personages, maar juist in de interpretatie. De blik van de kijker is vaak bij voorbaat negatief omdat vrouwelijke personages bijna altijd als clichés worden neergezet (de slet, de bitch of het lieve meisje bijvoorbeeld). In dit geval wordt Wonder Woman’s kinderlijkheid tot naïviteit gebombardeerd, wat een veel negatievere connotatie heeft dan onschuld. Haar fish out of water-verhaal wordt gedegradeerd tot een born sexy yesterday-cliché. Onder leiding van Patty Jenkins worden de rollen omgedraaid en is Diana’s onschuld haar kracht.
Een spiegel voor ons allemaal
Diana verbaast zich over veel dingen als ze in het Londen van de jaren dertig aankomt: de viezigheid, het feit dat vrouwen verstikkende kleding dragen en niet meevechten in de oorlog. Haar verontwaardiging, ongeloof en verdriet bij het zien van wat de oorlog veroorzaakt. In tegenstelling tot de personages om zich heen, is Diana nog niet geconditioneerd of afgestompt door gewenning. Door haar ogen beleeft het publiek de realistische horror van wat oorlog betekent.
Terwijl de mannen om haar heen Diana ervan proberen te overtuigen dat in oorlog de dingen nu eenmaal zijn zoals ze zijn, weigert ze dit te accepteren. Aangekomen aan het front in België stapt ze zelf de barricaden op, maar niet voordat ze de mannen toebijt dat zíj zich er niet bij neerlegt dat niet ze niet iedereen kunnen redden. Geïnspireerd door haar voorbeeld volgen de mannen haar door de loopgraven. Ze neemt het voortouw in de bevrijding van een dorpje en bereikt zo iets dat onmogelijk werd geacht.
Juist door de onschuld houdt Diana het publiek een spiegel voor. Haar frisse blik op de maatschappij legt zaken onrecht bloot waar we ons helemaal niet bij neer zouden moeten leggen. Wonder Woman daagt de status quo uit en dit is bij uitstek feministisch. Diana herinnert ons eraan dat we een corrupte maatschappij niet moeten accepteren voor wat deze is, en dat we zo’n maatschappij allemaal kunnen veranderen.
Meer dan een cliché
Wonder Woman gebruikt de inzet van fish out of water als meer dan een komische noot. Diana als naïef afschilderen doet haar als personage tekort. Als iemand zonder banden met de maatschappij zoals wij die kennen, biedt ze een perspectief waardoor onze eigen aannames over wat ‘normaal’ is op scherp worden gezet. Wonder Woman inspireert het bioscooppubliek om onrecht te zien en aan te pakken, en daarmee is ze veel meer dan een leeg vrouwelijk schermcliché.
sophie
20 juni 2017 at 15:45
Fijn dat jullie deze film blijven uitdiepen! loved it!!