WORLD+CULT

Kanttekeningen: De Vrouw is geen complexe puzzel #MeToo

Henrietta Harris

In Kanttekeningen zet Winnie letterlijk vraagtekens bij allerlei culturele fenomenen en krijg je een uitgebreide toelichting aan de hand van verschillende media – van YouTube-filmpjes tot krantenkoppen. Deze week verzet Winnie zich tegen het idee dat vrouwen puzzeltjes zijn die opgelost moeten worden door mannen, en hoe dat idee de #MeToo-discussie beïnvloedt.

Alsof het niet erg genoeg is dat er nog steeds een stroom aan #MeToo-verhalen naar buiten komt, is er daarnaast ook weerstand tegen het horen van die verhalen. Behalve een ‘#MeToo-moeheid’, is er ook regelrechte spot en minachting voor de verhalen. Over die moeheid kun je nog zeggen: pech gehad, dan hadden jullie ons maar niet systematisch seksueel moeten mishandelen (een term die ik hier breed interpreteer), maar over de spot en minachting moet meer gezegd worden. Waar komt dat gedrag vandaan? Wat is er zo moeilijk aan het serieus nemen van verhalen die mensen voor het leven tekenen? Het antwoord lijkt hem te zitten in de interpretatie van precies dat woord: mens, en wie daarvoor mag doorgaan.

Een kleine disclaimer voordat ik begin: ik schrijf dit artikel geheel vanuit heteronormativiteit. Dit omdat het gros van de onderzoeken die ik aanhaal dit als (impliciet) vertrekpunt nemen, maar ook omdat de weerstand die je hoort op de #MeToo-discussie vrijwel uitsluitend komt uit de hoek van witte, heteroseksuele mannen. Een kwestie van iemand ontmoeten op zijn eigen gronden dus.

Pieter van Vollenhoven wil ook even wat zeggen

Pieter van Vollenhoven schreef afgelopen week in een inmiddels verwijderde tweet dat hij zich afvroeg of een man voortaan een vrouw nog wel een hand kan geven zonder hoofdrolspeler te worden in een nieuw #MeToo-verhaal. Ik was blij te zien dat ik niet de enige was wiens nekharen overeind gingen staan van die opmerking. Van Vollenhoven, die nota bene oprichter en erevoorzitter is van Fonds Slachtofferhulp, verwijderde de tweet snel nadat hij een stortvloed van kritiek over zich heen had gekregen.

Wat hier interessant aan is, is de vraag waarom hij de noodzaak ziet zo’n opmerking de wereld in te slingeren. Denkt hij dat vrouwen zelf niet in staat zijn het onderscheid te maken tussen het geven van een hand en aangerand worden? Het is een opmerking waarmee hij niet alleen minachting tentoonspreidt voor de mensen die slachtoffer zijn van seksuele misdrijven, maar ook hun intellectuele capaciteiten en hun vermogen tot reflectie op hun eigen levenservaring ondermijnt. Dat hij daarna snel een berichtje post waarin staat dat hij meldingen van ongewenste intimiteiten volledig terecht vindt doet daar weinig aan af; het kwaad is inmiddels al geschied.

Van Vollenhoven is niet de enige die dit soort opmerkingen maakt; dit gedrag komt voort uit een lange ‘traditie’ van culturele normen waarin vrouwen worden geobjectificeerd en als niet-humaan worden gezien. De vrouw zou een puzzel zijn die moet worden opgelost, en onder welke omstandigheid dan ook in ieder geval niet iemand die begrepen kan worden of met wie je in discussie kunt gaan van mens-tot-mens.

Torso’s zonder hoofd

Er is, ook op deze website, al veel gezegd en geschreven over de objectificatie van vrouwen. Dat wil zeggen: het reduceren van vrouwen tot objecten die met name bestaan voor de seksuele gratificatie van de man. Objectificatie gaat over het ontkennen van zelfbeschikkingsrecht, ontkenning van handelingsbekwaamheid, de behandeling van een subject als gebruiksobject en het ontkennen van de emotionele en intellectuele eigenschappen aan een persoon. De allermakkelijkste manier om te laten zien hoe vrouwen geobjectficeerd worden is door te kijken naar advertenties, zoals ook Jean Kilbourne laat zien in haar serie Killing us Softly, waarvan hier een trailer:

Kilbourne laat zien dat je regelmatig slechts delen van vrouwenlichamen ziet in advertenties: een been met een pump, een torso zonder hoofd, een paar borsten in bikini. Vrouwen worden afgebeeld als lichaam, terwijl mannen veel vaker met alleen hun hoofd in beeld komen. Dit heeft gevolgen voor de manier waarop zowel mannen als vrouwen zelf over vrouwen denken. Onderzoek laat zien dat wanneer mannen geconfronteerd worden met lichaam-shots van vrouwen zij die vrouwen als minder competent, minder intelligent en minder ambitieus zien. Maar, zo stelt dit onderzoek, dat wil nog niet zeggen dat vrouwen gezien worden als levenloos object; ze zijn een andere vorm van leven. Een Ander, die niet kan denken, maar wel kan voelen. Op die manier worden vrouwen dus gedehumaniseerd; een ontbloot lichaamsdeel leidt ertoe dat er bij een vrouw geen autonomie, handelingsbekwaamheid en zelfbeschikking meer wordt toegekend. Een vrouw wordt daarmee dus dierlijker, primitiever geacht dan een man. Bovendien wordt ze geëssentialiseerd tot niets anders dan haar vrouw-zijn; geen mens, maar vrouw. Daarmee wordt ze tot iets wat onderzocht moet worden, een raadsel dat moet worden opgelost.

De onopgeloste puzzel

In het discours van mannen over vrouwen – ook de goedbedoelende mannen – wordt nog altijd gesproken over vrouwen alsof het geen mensen zijn, maar ‘wezens’ die je moet leren begrijpen. Ik zal de laatste zijn die ontkent dat het lastig is om te weten wanneer iemand je leuk vindt en of het tijd wordt iemand eens mee uit te vragen voor een date. En er zijn ook daadwerkelijke verschillen in de hersenen van mannen en vrouwen, maar de aanname dat vrouwen een soort puzzels zijn is natuurlijk klinkklare onzin.

Toch is het een belangrijk element in onze cultuur: vrouwen en mannen zouden elkaar niet begrijpen en met name het onbegrip van mannen is al vaak onderwerp van comedians en sitcom-verhaallijnen. Het probleem met de vrouw-als-puzzel-retoriek is dat het doet lijken alsof een vrouw iets anders is dan een man en daarom opgelost moet worden, een code bevat die gekraakt moet worden of een studieobject waar je je leven lang mee bezig kunt houden zonder een stap verder te komen. Het gevaar hiervan is de al eerdergenoemde essentialisering: een vrouw die alleen een vrouw is en geen mens is niet voor dezelfde rede vatbaar, moet misschien wel beschermd worden tegen zichzelf en anderen en is in ieder geval niet iemand waar je een goed gesprek mee kunt voeren. Je kunt eigenlijk alleen maar over ze praten, in plaats van met ze.

Dat raakt de #MeToo-discussie op verschillende manieren. Ten eerste is het een reden dat mannen vaak (veel) langer dan wenselijk aandringen bij vrouwen: ervan uitgaand dat hun eerste poging gewoon niet ‘de juiste’ was, maar dat er wel een juiste is om haar te ‘veroveren’, proberen ze gewoon nog wat opties in de hoop dat ze de code weten te kraken. Daarnaast zie je deze retoriek terug in reacties zoals die van Van Vollenhoven; je kunt vrouwen niet begrijpen en je weet nooit hoe ze zullen reageren. Vandaag zeggen ze dat verkrachting een seksueel misdrijf is, en morgen beschuldigen ze je van het geven van een hand.

Vrouwen zijn geen puzzels

We leven helaas nog steeds in een cultuur waarin aan vrouwen minder intellectuele capaciteiten worden toegekend dan aan mannen. Dat zorgt ervoor dat de beschuldigingen van vrouwen aan het adres van Bill Cosby niet zo serieus genomen werden als die van mannen aan Kevin Spacey; anders was er immers al veel eerder een proces tegen Cosby gestart (nog los van het momentum dat er nu is voor beschuldigingen – sommige beschuldigingen tegen Cosby zijn al meer dan tien jaar oud. Als ik zeg sneller bedoel ik daarmee dus niet per se binnen drie dagen.)

De reacties op #MeToo zijn van hetzelfde laken een pak: je moet vrouwen uitleggen wat seksuele intimidatie is, anders kunnen ze je nog wel eens van de verkeerde dingen beschuldigen. Je moet vrouwen niet serieus nemen in hun beschuldigingen, want ze zijn helemaal niet in staat tot het reflecteren op gebeurtenissen in hun leven; het zijn wezens die niet dezelfde intellectuele capaciteiten hebben als wij, mannen, die dat allemaal wel goed kunnen.

Het is dus niet, zoals je misschien zou denken, alleen cynisme en een slechte poging tot humor, maar er liggen veel sinisterdere dingen aan ten grondslag. Het is voor mannen niet noodzakelijk de impact van hun opmerkingen op vrouwen te overwegen, want aan vrouwen moet iets worden uitgelegd dat ze zelf niet zouden begrijpen, en ze moeten beschermd worden tegen hun eigen zinnelijkheid en hun drang om alles te zien als seksueel. Terwijl het juist diezelfde mannen zijn die dat doen: door de verhalen te ondermijnen, door de neerbuigendheid waarmee getwitterd wordt, door de objectificatie en door de aanhoudende mythe dat vrouwen een puzzel zijn.

Lieve mannen, vrouwen zijn geen puzzels, vrouwen zijn mensen. Als je dus in discussie wilt met iemand over de #MeToo-discussie doe je er goed aan haar te benaderen als mens, en haar aan te spreken op haar intellectuele vermogens. Je hoeft ons onze eigen ervaring niet te mansplainen en je hoeft niet bang te zijn dat we je gaan beschuldigen van seksuele intimidatie als je ons een hand geeft. Praat met ons, haal ons uit die puzzelhoek en haal ons van het voetstuk als ongrijpbare, onbegrijpelijke wezens. Dan kunnen we eindelijk verder praten.

Click to comment

Leave a Reply

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

VERS

We do not believe in the world empowering women.

We believe in women empowering the world!

Journalist, activist, game-changing artist, mind-body scientist, international solidarist?

Join the tribe

Copyright © 2020 Vileine

To Top