Geschatte leestijd: 13-18 min
“Imma let you finish”. Laten we even terug naar de oorsprong van die gevleugelde uitdrukking. Het jaar was 2009. De locatie: de MTV video music awards. Taylor Swift, destijds net geen twintig jaar oud, won Best Female Video voor haar clip bij You Belong With Me. Kanye West vond het onzin, en liet dat weten: hij onderbrak haar speech om overtuigd te verklaren dat Beyoncé de prijs eigenlijk had moeten winnen.
Dat was natuurlijk niet beleefd van Kanye. En het beeld was niet goed: een zwarte man die een onschuldig uitziend jong countrymeisje met krullen belaagde. Het incident zorgde er ook voor dat de carrières van de twee artiesten met elkaar verweven raakten – niet in het minst omdat Swift veel sympathie kreeg, en daardoor de smaak van het slachtofferschap te pakken leek te krijgen.
Het was niet een complete verrassing. Dat nummer, You Belong with Me? Dat gaat over het nerdy meisje dat verlangt naar de buurjongen en vindt dat hij met haar moet zijn in plaats van met zijn vriendin. “’Cause she doesn’t get your humor like I do”. De verteller in het nummer contrasteert haar T-shirts en sneakers met de korte rokjes en hoge hakken van het vriendinnetje. Zo positioneert Swift zich in de rol van de underdog, ondanks het feit dat ze zelf meer wegheeft van de populaire, mooie cheerleader dan van de informeel geklede nerd.
Het eeuwige slachtoffer
De actie van Kanye maakte het voor Taylor mogelijk om hetzelfde te doen in de muziekindustrie. Ze was ten tijde van die winst al redelijk succesvol: Fearless, het album waar dat nummer op stond, was een grote hit. Daarna is ze alleen nog maar succesvoller en machtiger geworden. Maar dankzij Kanye kon ze zich toch blijven voordoen als machteloos en onschuldig – in haar passief-agressieve nummer Innocent, bijvoorbeeld. Zoals Kanye zelf ook opmerkte buitte ze het incident uit zoveel ze kon.
Het moet dan ook gevoeld hebben als cadeautje, toen Kanye in zijn meest recente album de zin “I feel like me and Taylor might still have sex / Why? I made that bitch famous” opnam. Niet alleen kon ze zich opnieuw gekwetst voelen, maar door het gebruik van het woord “bitch” kon ze Kanye ook misogyn noemen en het feministische internet aan haar zijde krijgen.
Klein probleempje: Kanye zei dat Taylor de tekst had goedgekeurd. Ze ontkende glashard. Maar vorig jaar kwam Kim Kardashian haar man te hulp: ze zette audio-opnames van het telefoongesprek op Snapchat. Het maakte niet uit dat Taylor in de opnames niet letterlijk de tekst “I made that bitch famous” goedkeurt: de opnames bewezen dat ze gelogen had. Onschuldige Taylor was achter de schermen eigenlijk een manipulatieve slang.
Opportunistisch feminisme
Ook in andere context speelt Taylor Swift graag het slachtoffer. Toen Tina Fey en Amy Poehler een grapje maakten over haar vele vriendjes (“You know what Taylor Swift? You stay away from Michael J Fox’s son”, “Or go for it!”, “No, she needs some me-time to learn about herself”), bijvoorbeeld. Het schoot Taylor in het verkeerde keelgat. Ze refereerde aan de quote “There’s a special place in hell for women who don’t help other women”. En ze beschuldigde iedereen die commentaar had op haar reeks vriendjes van seksisme:
“For a female to write about her feelings, and then be portrayed as some clingy, insane, desperate girlfriend in need of making you marry her and have kids with her, I think that’s taking something that potentially should be celebrated—a woman writing about her feelings in a confessional way—that’s taking it and turning it and twisting it into something that is frankly a little sexist.”
Al die oefening kwam wel van pas toen ze daadwerkelijk slachtoffer was. In 2013 pakte DJ David Mueller haar tijdens een foto-op bij haar billen. Zij meldde het, hij werd ontslagen, hij klaagde haar aan en ze klaagde hem als antwoord ook aan voor het symbolische bedrag van 1 dollar. Haar getuigenis was krachtig. Wat vooral opviel was dat ze weigerde om de advocaat van Mueller haar de schuld in de schoenen te laten schuiven. “I am not going to allow your client to make me feel like it is in any way my fault because it isn’t.” Ze won de zaak.
Hoe frustrerend het ook is dat Taylor Swift nooit echt verantwoordelijkheid neemt voor haar daden, in dit geval was het precies wat er nodig was. Het geval is tekenend voor hoe Taylor Swift het feminisme vooral aanwendt als het haar ten goede komt, maar een feministische overwinning was het wél.
Alt-right-icoon
In de interacties tussen Kanye West en Taylor Swift ging het niet alleen over het verschil in gender. Het was ook zeker relevant dat Kanye een zwarte man is en Taylor een witte vrouw. Ook in andere aspecten van het sterrenimago van Taylor Swift speelt ras vaak een ongemakkelijke rol. Neem bijvoorbeeld haar ruzie met Nicki Minaj. Of het feit dat zowel in haar squad als in de reeks mannen met wie ze datete er niet heel veel mensen van kleur te vinden zijn. Of dat een aantal van haar clips – onder andere die voor Shake it Off, met de witte ballerina’s, en Wildest Dreams, met het verheerlijken van de koloniale tijd – op z’n minst onhandig genoemd kunnen worden.
Daar komt bij dat Taylor Swift tijdens de verkiezingsstrijd in de VS opvallend stil was, ondanks dat veel van haar vriendinnen (en “vriendinnen”) voor Hillary Clinton campagne voerden. Haar zorgvuldig bewaakte neutraliteit is te begrijpen, van iemand die aan beide kanten van het spectrum haar muziek wil verkopen. Maar daarmee zet ze haar succes boven het maken van een krachtig statement. En daarmee maakt ze het mogelijk voor neo-nazis om haar te verheerlijken als ‘Arische godin’.
Want ja: dat doen ze. Broadly vroeg Swift om commentaar te leveren op de claim van de Daily Stormer dat ze stiekem een nazi is, en kreeg radiostilte. Wat kreeg wel een reactie? Een felle blog-post van het obscure blog PopFront dat analyseerde hoe Swift met haar stilte medeplichtig is, en dat het geen wonder is dat haar teksten door racisten als steun geïnterpreteerd worden:
“It is hard to believe that Taylor had no idea that the lyrics of her latest single read like a defense of white privilege and white anger — specifically, white people who feel that they are being left behind as other races and groups start to receive dignity and legally recognized rights.”
Swiftly to the alt-right: Taylor subtly gets the lower case kkk in formation
Dát stuk kreeg wel een reactie – een sommatie, om precies te zijn, om het stuk te verwijderen en een correctie te plaatsen. Een domme actie, en een mooi voorbeeld van het Streisand-effect: de American Civil Liberties Union (ACLU) sprong voor het blog in de bres en opeens had iedereen van het stuk gehoord. Een heldere afwijzing van nazi-ideologie door Taylor Swift? Die blijft nog steeds uit.
Het stuk van PopFront is misschien wat radicaal. Het valt te betwijfelen dat neo-nazis een publiek zijn dat Taylor Swift actief opzoekt. Maar wat ook duidelijk is, is dat in het Amerika van Trump, Taylor Swift niet bereid is om ook maar een fractie van haar inkomsten of succes op het spel te zetten – ze blijft liever het onschuldige witte meisje, zelfs al is dat gedeelte van haar reputatie allang niet meer vol te houden.
De lijfspreuk van elke misbruiker
Toen de nieuwe cd van Taylor Swift werd aangekondigd met slangen-gifs op haar Instagram was het even spannend. Zou ze eindelijk écht uitkomen voor haar manipulatieve kant? Zou ze eindelijk toegeven dat ze heus niet zo’n onschuldig slachtoffer is? Zou er eindelijk wat meer zelfbewustheid doorklinken in haar muziek?
Helaas. De eerste single van Reputation, Look What You Made Me Do, deed al het ergste vermoeden: waarom zou je een liedje uitbrengen met als titel de lijfspreuk van elke misbruiker? Het is een titel die toegeeft dat je iets hebt gedaan, maar die de schuld nog steeds bij de ander weet te leggen. Erger nog: het was niet eens een goed nummer. Sommige gedeeltes zijn wel catchy, maar het pseudo-rapgedeelte is ronduit pijnlijk.
Dan was er de clip, waarin Taylor allerlei vroegere versies van zichzelf opvoert, en oprijst uit de as van al haar verleden persona’s. De oude Taylor is dood, zegt ze. Maar de nieuwe Taylor? Die doet wel iets stoerder dan de oude, maar echt veranderd lijkt ze niet. Zo heet het derde lied van het album I Did Something Bad. Maar wat zingt ze eigenlijk? “They say I did something bad” – toch net iets anders dan een echte bekentenis. En ze zingt in dat nummer: “They’re burning all the witches, even if you aren’t one / They got their pitchforks and proof / Their receipts and reasons / They’re burning all the witches, even if you aren’t one”.
Zo houdt de nieuwe Taylor altijd nog een slag om de hand en framet ze de acties van Kim en Kanye als een heksenjacht. Waar hebben we dat laatst nou nog meer gehoord? In Call It What You Want is het “all the liars are calling me one”. Een ander nummer heet letterlijk Don’t Blame Me. This Is Why We Can’t Have Nice Things is één en al gezeur over Kanye, van “So why’d you have to rain on my parade?” tot:
Friends don’t try to trick you
Get you on the phone and mind-twist you
And so I took an axe to a mended fence
But I’m not the only friend you’ve lost lately
If only you weren’t so shady
Op een paar plekken lijkt Taylor toe te geven dat ze niet onschuldig is. In End Game zingt ze “And I bury hatchets, but I keep maps of where I put ’em”… maar dan, twee regels verder, is het weer “I swear I don’t love the drama, it loves me”. Een van de beste nummers van het album is niet voor niets Getaway Car, waarin ze toegeeft dat ze Tom Hiddleston gebruikt heeft als rebound na Calvin Harris. Niet alleen dat: ze neemt in dat nummer eindelijk een echt actieve rol. In het begin van het lied is het “You were drivin’ the getaway car”, maar aan het einde wordt het “I was drivin’ the getaway car”.
Opportunistische manipulator
Je merkt aan het album dat liefdesliedjes nog steeds zijn waar Taylor zich het meeste bij op haar gemak voelt. Delicate, Call It What You Want, Gorgeous, So It Goes…, Dress, Dancing With Our Hands Tied, King of My Heart, New Year’s Day… de meeste nummer zijn minder memorabel dan de vorige hits van Taylor Swift (1989 was een veel consistenter, meer samenhangend album), maar het is duidelijk dat dit soort liedjes nog steeds zijn waar het hart van Taylor ligt. Geen idee hoe haar huidige relatie met Joe Alwyn zal eindigen, maar het feit dat ze in Ready For It de relatie van Richard Burton en Elizabeth Taylor noemt belooft in ieder geval drama, en hopelijk goede liedjes.
Reputation verraadt vooral dat Taylor niet snapt (of niet wil snappen) wat haar reputatie nu eigenlijk is. Het is niet dat we haar zien als een machiavellistische manipulator. Nee: haar reputatie is die van iemand die altijd iemand anders de schuld weet te geven, die nooit verantwoordelijkheid wil nemen voor haar aandeel. Ze wordt niet gezien als actief kwaadaardig, maar als iemand die opportunistisch (en cynisch) gebruik maakt van hoe mensen dunne, blonde, mooie, witte meisjes zien. In Reputation zou Taylor haar reputatie omarmen – maar eigenlijk bevestigt het album precies waarom ze die reputatie eigenlijk had.
