Share

Tweet

Share

Share

Email

Comments

Imme Visser kijkt videoclips om te onderzoeken wat popcultuur ons laat zien, en vertaalt vervolgens de verborgen boodschappen.

‘Freedom
I’dom
Me’dom
Where’s your We’dom?’

M.I.A. is niet vies van een activistisch statement. In Borders, één van haar meest visueel spectaculaire video’s, trekt ze alles uit de kast in een reactie op Westerse politiek. We zien een groep donkere jongens over hekken klimmen. Ze zitten in overvolle boten, lopen in lange rijen door het water en hullen zich in gouden warmhoud-dekens. Samen met M.I.A., oftewel Mathangi Arulpragasam, staan ze gestapeld tot een gigantische menselijke piramide in de vorm van een schip.

Er zijn weinig trucjes of verborgen symbolen. M.I.A. combineert aanstekelijke beats met wereldmuziek én duidelijke taal. Samen met haar jongens – het zijn bijna altijd groepen jonge jongens in haar clips – beeldt ze letterlijk uit wat het nummer aanvecht.

‘Yeah f*ck ’em when we say we’re not with them
We solid and we don’t need to kick them
This is North, South, East and Western’

Vluchtelingendebat
Het lijdend voorwerp van deze video? Vluchtelingen. Toen Borders een paar maanden geleden uitkwam, was het vluchtelingendebat nét hard aan de gang. Geëngageerde vrienden en kennissen keken al niet meer op van een beetje politiek activisme en bij hen sloegen deze beelden dan ook niet zo hard in als ik gehoopt had. Sommigen beschuldigden M.I.A. ervan de lijdensweg van vluchtelingen te verheerlijken. Wij weten toch al dat het heel heftig is wat er gebeurt. Waarom dit nog benadrukken?

Toch denk ik dat het belangrijk is dat dit soort media de grote massa bereiken. We raken afgestompt tegenover gruwelijke beelden, lijkt het. We zien het, maar we zien het niet. M.I.A.’s clip werkt op een soortgelijke manier; het is in your face, hopend op een gevoel van shock. Aan de andere kant zijn de achtergronden die we normaal met vluchtelingen associëren hier tot een kunstige plek verheven. M.I.A. doet dit vaker: dagelijkse wreedheden op een prachtige manier verbeelden. Je zou dit ter discussie kunnen stellen: zijn dit soort video’s een correcte representatie of slechts een romantisering van oorlog?

Het helpt dat we weten dat M.I.A. als kind in Sri Lanka, een politieke activist als vader, continu van plek naar plek verplaatste vanwege de Sri Lankaanse burgeroorlog. Volgens de zangeres/rapper/producer/activiste leefde ze haar jeugd in grote armoede, maar met talloze gelukkige herinneringen. M.I.A. is, als het aankomt op het vluchtelingendebat, dus geen buitenstaander. Persoonlijk blijven haar video’s, zij het in een verpakte vorm van realiteit, op een krachtigere manier hangen dan de beelden die ik zie op het nieuws. Misschien is dat hypocriet. Misschien steek ik inderdaad mijn kop in het zand – maar op deze manier blijf ik bezig met de realiteit zonder daardoor afgestompt te raken.

Borders is flink versimpeld, en op die manier behapbaar voor iedereen. Hier geen verborgen beeldvorming. Gigantische aantallen mensen hebben een mening over De Vluchteling; alsof het gaat om zomaar poppetje in Rollercoaster Tycoon, die ze in het water kunnen gooien als ze er genoeg van hebben. Grote aantallen mensen lezen niet dagelijks opiniestukken, en willen zich niet mengen in de akeligheden van oorlogen overal. Zij willen maar één ding: dat er niets verandert in hun dagelijks leven. Die mensen kijken misschien wél naar Borders; dat is immers minder eng, minder overweldigend. En hopelijk verandert de video, al is het onbewust, iets in hun beeldvorming van de maatschappij.

Ook nu: North, South, East and West
Een paar maanden later is het, als ik weer naar deze video kijk. Er zijn vanochtend weer aanslagen geweest, in Brussel dit keer. Het blijft op mijn brein liggen als een soort doffe dreun, de afstomping is nabij. Parijs, Beiroet, Syrië, Ankara, Istanbul, Brussel. En een heleboel slachtoffers in Afrika waar wij in het Westen niets over horen. En ondertussen blijven die poppetjes in Borders, en in het echte leven, maar lopen. De grens over, het station uit, weg van al het oorlogsgeweld. Poppetjes die gewoon hun leven proberen te leven, maar stiekem van bovenaf gesaboteerd worden door regerende machten en vriendjespolitiek.

‘Freedom
What’s up with that?
Your power
What’s up with that?’

In het Westen zien we vaak het nieuws maar vanuit één oogpunt, en ontwikkelen we een tunnelvisie op ‘de daders’. Of we verstoppen ons voor de mediastroom die volgt. Politieke leiders spreken van ‘aanpakken’. Maar: wij Westerse landen hebben al te veel oorlogen veroorzaakt. Het is tijd dat de kloof tussen ons Noord, Zuid, Oost en West gedicht wordt. Het is tijd voor een eenheid, of een ‘we’dom’, zoals M.I.A. het uitdrukt. Al is het in een verpakt, enigszins schilderachtig beeld van de realiteit. Hoe vaker de huidige status quo op krachtige manier wordt benadrukt en tegengesproken in popcultuur, hoe beter.

Want wij zijn geen poppetjes. En wij willen niet vluchten.

(Life)