Share

Tweet

Share

Share

Email

Comments

Liselore van der Zweth vat feministische klassiekers voor je samen, zodat jij ze niet meer hoeft te lezen – maar het straks wel wilt.

Hoe heet het?
The Feminine Mystique door Betty Friedan

Wanneer en waar?
1963, Amerika

Waar kan je de auteur van kennen?
Betty Friedan is een van de kopstukken van het Tweede Golf-feminisme. Van The Feminine Mystique zijn wereldwijd meer dan drie miljoen exemplaren verkocht. Een criticus noemde het zelfs ‘the book that pulled the trigger on history‘.

Waar gaat het over?
In het Amerika van eind jaren ’40, ’50 en begin jaren ’60 was het nummer een-beroep onder onder vrouwen nog steeds ‘huisvrouw’. Meisjes trouwden eerder en kregen eerder kinderen, vaak al rond hun twintigste.

Hoewel vrouwen in deze tijd in principe gelijke rechten hadden, mochten stemmen en toegang hadden tot hoger onderwijs, bleek hun hele bestaan in het teken van hun rol als vrouw en moeder te staan. Meisjes braken hun opleiding af als ze gingen trouwen – en stemden wat hun man stemde.

Een hele cultuur van reclame-uitingen, voor alles van lipstick tot wasmachines, schiep een beeld van de ‘perfecte vrouw’: zorgzaam, volgzaam, decoratief en alleen gericht op haar man, haar kinderen en het huishouden. Friedan noemt dat ‘the feminine mystique’: de mythe van de perfecte huisvrouw, in haar huis in de suburbs, omringd door huishoudelijke apparaten die haar taken vergemakkelijken.

Een vrouw die zorgt dat het hele huis blinkend is, die haar kinderen naar school, balletles en voetballen brengt en haar man een martini inschenkt als hij thuiskomt, terwijl ze er ook nog eens perfect uitziet. Friedan interviewde meer dan tweehonderd van deze vrouwen met een ‘perfect’ leven en wat bleek? Bijna elke vrouw voelde zich depressief en lusteloos; alsof haar leven zinloos was. Friedan noemt dat ‘the problem that has no name’. Elk van deze vrouwen had het idee dat zij de enige was en voelde zich schuldig, alsof het haar eigen fout was dat ze ongelukkig was – en alsof ze beter haar best moest doen.

Waarom zou je dit boek toch echt moeten lezen?
Toegegeven: The Feminine Mystique is gedateerd. Wij kunnen ons geen tijd meer voorstellen waarin vrouwen alleen ‘huisvrouw’ waren – toch? Bovendien beschrijft Friedan uitsluitend een groep middle class, blanke, vermogende vrouwen. Arme vrouwen moesten namelijk wel degelijk werken en hadden veel minder mogelijkheden, zowel qua educatie als qua levensstijl.

Het zou echter te makkelijk zijn om de problemen die in The Feminine Mystique aangekaart worden, als ‘luxeproblemen’ te zien; iets wat in de tijd zelf overigens wel werd gedaan. Er werd – door mannen, uiteraard – voorgesteld om meisjes weer uit te sluiten van hoger onderwijs, omdat dat maar ‘irreële verwachtingen’ van het leven zou scheppen.

Het is interessant om The Feminine Mystique te vergelijken met Laurie Penny’s Unspeakable Things, het boek dat ik vorige week besprak. Net als Penny benoemt Friedan datgene wat eigenlijk niet uitgesproken mag worden: ‘the problem that has no name’. In die zin is ze net zo revolutionair als Penny: door het onuitgesprokene te benoemen, zet ze de deur open voor de bewustwording en verandering van een hele generatie vrouwen. Grappig is wel dat Friedan in deze tijd nog het idee heeft dat ‘werken’, naast educatie, een van de mogelijke oplossingen is voor vrouwen, terwijl Penny 65 jaar later laat zien dat het ideaalbeeld van de ‘carrièrevrouw’ weer een heel nieuwe set van problemen en onderdrukking met zich meebrengt.

Wat moet je weten als je het boek toch niet gaat lezen?
Eigenlijk draait The Feminine Mystique om slechts een vraag: wat veroorzaakt ‘the problem that has no name’? Waarom zijn deze vrouwen, die ogenschijnlijk een ‘perfect’ leven hebben, zo ongelukkig?

Het antwoord lijkt voor de hand liggend: hun apathie en de zinloosheid van hun bestaan wordt veroorzaakt door de beperkingen die ze opgelegd zijn. In deze tijd werd ervan uitgegaan dat vrouwen helemaal geen interesses hadden in dingen buiten het huis: niet in de wereldgebeurtenissen, niet in politiek, zelfs niet eens in het lezen van boeken. Zeker niet in werken: de ‘carrierevrouw’ werd bezien als een ‘tweederangs’ vrouw, die niet geslaagd was in haar ‘ware taak’: het vinden van een man en het krijgen van kinderen. Eventuele ambities of interesses die ze op school of studie hadden, waren allang in de kiem van ‘huiselijkheid’ gesmoord.

Een hele generatie van vrouwen werd bijna letterlijk klein gehouden, als waren ze kinderen. Dat is volgens Friedan de oplossing voor het ware probleem: een hele generatie ‘meisjes’ moet volwassen worden, letterlijk emanciperen. En hoe gedateerd The Feminine Mystique ook mag lijken, als je het boek leest zie je meteen dat het een grote rol heeft gespeeld bij die emancipatie. Alleen al door een grote groep vrouwen bewust te maken van hun situatie en ze in te laten zien dat hun probleem geen individueel, maar een collectief probleem is.

Kant-en-klare quote voor feestjes en partijen:
“Each suburban wife struggles with it alone. As she made the beds, shopped for groceries, matched slipcover material, ate peanut butter sandwiches with her children, chauffeured Cub Scouts and Brownies, lay beside her husband at night- she was afraid to ask even of herself the silent question– ‘Is this all?”