Share

Tweet

Share

Share

Email

Comments

Actrice Jouman kijkt in de spiegel van de kleedkamer van het toneel van haar leven en schrijft over de rollen ze speelt.

Op social media is een ware storm gaande omtrent het publiekelijke boycott van 4 mei van Christa Noëlla , die zei: “Ik heb altijd uit respect meegedaan aan de dodenherdenking op 4 mei. Dit jaar heb ik besloten om er niet meer aan mee te doen. Ik vind dat de dodenherdenking zijn waarde heeft verloren door de hypocrisie van de samenleving. Voor mij heeft 4 mei geen zin wanneer we het opkomende fascisme en moslimhaat in Nederland gewoon zijn gang laten gaan.” Een opmerkelijk statement over deze gerespecteerde dag, maar nog opmerkelijker (maar niet verrassender) was de hoeveelheid haatberichten die ze van alle kanten kreeg. Een online steniging was het gevolg van deze uitspraak, wat iets weg had van de hele Zwarte Pieten-discussie.

Dubbel gevoel

Ik heb een dubbel gevoel bij haar statement. Veel dubbele gevoelens, eigenlijk. Aan de ene kant heb ik veel respect voor de dodenherdenking, omdat het een belangrijk gedeelte is van onze geschiedenis en om de slachtoffers eer aan te doen. Ik vind doden herdenken zoiets vredigs en zachts dat ik nooit met die dubbele gevoelens in conflict was op 4 mei. Ik zag het ook als een algemene dodenherdenking voor iedereen die is omgekomen, ook in de oorlogen van nu. Maar de dubbelheid zit hem erin dat ik nooit het gevoel had die dubbelheid te mogen uiten. Ik durfde niet aan 4 of 5 mei te komen. Of aan de Tweede Wereldoorlog. Of aan de ‘Joden’.

Als achtjarige begon die dubbelheid al bij het vak geschiedenis, toen we het hadden over de Tweede Wereldoorlog. We kregen te horen hoe er met de Joden was omgegaan en dat ze uiteindelijk naar het land terug konden keren waar ze recht op hadden, genaamd Israël. Ik rende die middag verward naar mijn moeder, met het boek in mijn handen, en vroeg: “Mama, zij noemen het hier Israël. Maar onze vrienden komen toch uit Palestina en moesten daar toch vluchten omdat ze anders af werden gemaakt? Ik snap het niet. ” Nu moet je weten dat ik uit een Arabisch gezin kom, met veel Palestijnse vrienden en een héél andere versie van de geschiedenis. Ik zag de Palestijnen bruut afgemaakt worden op Arabische tv-zenders, maar zag daar niks van terug op de Nederlandse. Ik las het dagboek van Anne Frank eindeloos, maar voelde dezelfde angst in de ogen van Palestijnse kinderen nu. Ik begreep niet zo goed hoe een volk zo verschrikkelijk behandeld kon worden, maar zag hetzelfde gebeuren bij de Palestijnen. Ik was daadwerkelijk begaan met de Joodse slachtoffers, maar ook met de Palestijnse slachtoffers. Bij mijn eerste dodenherdenking moest ik van mezelf aan Anne denken en ik durfde niet aan de Palestijnen te denken, omdat ik bang was dat iemand mijn gedachten zou kunnen lezen en dat verkeerd zou opvatten. Die gevoeligheid in Nederland is nog steeds hoog. Maar mijn dubbelheid ook.

Eerlijk kijken

Het woord ‘antisemitisme’ werd al gauw naar mij geslingerd toen ik, eenmaal volwassen, voorzichtig het gesprek over deze dubbelheid aanging. Het gesprek ging mij niet om wat goed of fout was, wie de schuld had of dat het land nou Israël of Palestina moet heten. Het ging mij om eerlijkheid. Eerlijk kijken naar hoe Nederland zich heeft gedragen na de Tweede Wereldoorlog. Hoe er met andere minderheden is omgegaan sindsdien. Hoe we dat nu doen en wat er nog beter kan. Voor mij heeft dat niet alleen met Joden te maken, maar ook met moslims, donkergekleurden, vluchtelingen, noem het op. Die eerlijkheid is er niet. Bij dit soort discussies, evenals bij Zwarte Piet, is de gevoeligheid en de ontkenning zo hoog dat ik me soms ook afvraag waarom we nog herdenken als we wél vergeten. We vergeten. We vergeten de lelijke dingen van de geschiedenis en vergeten die toe te passen op het Nederland van nu. We vergeten waar het ons uitkomt. We vergeten de haat van toen jegens Joden te vergelijken met de haat van nu jegens nieuwe zondebokken. We vergeten een beroep te doen op het algemene morele kompas. In dat opzicht snap ik Noëlla’s punt wel.

Ik denk alleen niet dat het boycotten van de dodenherdenking veel zin heeft. Dat lijkt mij geen effectieve oplossing. Dan creëer je al helemaal een wij-zij-splitsing en zet je je af van de geschiedenis die belangrijk is om dit land te begrijpen. Ik begrijp haar boosheid om de hypocrisie van Nederland, maar daar hebben de families en slachtoffers niet direct mee te maken. Het zijn mensen die om zijn gekomen onder vreselijke omstandigheden. Net als dat er nu mensen omkomen onder vreselijke omstandigheden. Ik ben niet voor boycotten, ik ben voor uitbreiding. Herdenk de Joodse slachtoffers en herdenk daarnaast alle andere slachtoffers die je wilt herdenken. Herdenken 2.0. Opdat we niet vergeten eerlijk te blijven.