WORLD+CULT

Visionaires: Gudrun Schyman, boegbeeld van de Scandinavische politiek

Eiko Ojala

Tessa Hagen portretteert vrouwen die haar aan het denken zetten. Deze keer: het verhaal van Gudrun Schyman.

Als het gaat over een feministisch geluid in de politiek, is er in Nederland nog een lange weg te gaan. Vileine-collega Meredith kan iedere week wel een ‘Hallo meneer…’ vullen met vrouwonvriendelijke mannelijke politici en het was pas in 1994 dat een Nederlands kabinet meer dan drie vrouwelijke ministers had. Voor zover ik mijn feministische vriendinnen kan peilen, vinden wij het allemaal wel prima, feminist-loze politiek. Feminist zijn is iets voor in je privéleven, een nuttige lens om scherp te blijven op stereotype vooroordelen of denigrerende uitlatingen. Wil je iets bereiken als vrouw, dan moet je gewoon hard werken. Achter de schermen schakelen vrouwenorganisaties een lobbykantoor in dat zaken als vaderschapsverlof of een quotum voor vrouwen in de top van het bedrijfsleven bij politici onder de aandacht brengt. Moeten we deze strijd ook aan de voorkant van het politieke toneel voeren? De partij van Gudrun Schyman in Zweden bewijst dat een feministische partij zeer succesvol kan zijn…

Dat Gudrun uit zou groeien tot een Scandinavisch boegbeeld voor door feministische politiek ligt in eerste instantie niet in de lijn der verwachting. De inmiddels 66-jarige politica start haar carrière als sociaal werker. Een tijd waarin ze zich richt op de slachtoffers van kindermishandeling en incest. Door het zien van zoveel onrecht realiseert Gudrun zich dat enkel slachtoffers helpen niet genoeg was, er moest een structurele manier zijn om deze problemen aan te pakken. Vanaf het begin van de jaren ’80 is ze actief voor de vredesbeweging en in 1988 wordt Gudrun lid van het Zweedse parlement voor de socialistische Vänsterpartiet. In 1993 wordt ze verkozen tot partijleider, een positie die ze 10 jaar zal bekleden.

Feminisme laat zich niet reduceren tot vrouwenissues

Gudrun is een geliefd politicus. Onder haar leiderschap groeit de aanhang van de partij. Gudrun is menselijk, open. Ze praat openlijk over haar alcoholverslaving en stelt bijvoorbeeld voor om de Riksdagen (= het parlement) een alchohol-vrije werkplek te maken. In haar werk als socialistisch leider speelt de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen dan al een belangrijke rol. In een controversiële speech in 2002 stelt ze dat “er in de behandeling van vrouwen, of dit nu door de Taliban in Afghanistan of door mannen in Zweden geschiedt, dezelfde normen, patronen en structuren aan het werk zijn.” Na een akkefietje met de Zweedse Belastingdienst is ze echter genoodzaakt haar werk als partijleider te staken. Wie echter denkt dat de politica het vechten voor rechtvaardigheid voortaan aan anderen zou overlaten komt bedrogen uit.

In 2005 vormen onder Gudruns leiding feministische, antiracistische en LGBT-organisaties in Zweden Feministiskt Initiativ, afgekort tot F! Hun belangrijkste stelling? Feminisme laat zich niet reduceren tot ‘issues’ zoals de toegang tot abortus of de ongelijke betaling voor gelijke arbeid. F! wil de ogen van het Zweedse publiek openen voor de onderliggende structuren die vrouwen – ook in Zweden – nog steeds een achtergestelde positie innemen. Gudrun: “Er is een gemeenschappelijk begrip als we het hebben over gendergelijkheid. Iedereen vindt dit een vanzelfsprekend uitgangspunt. Maar juist hierdoor praten we er niet meer over, terwijl dan juist duidelijk wordt hoeveel kanten dit probleem heeft. We moeten boven die “consensussoep” uit rijzen!”

F! ontwikkelt een eigen ideeënkader waarin openheid, mensenrechten en gelijkwaardigheid centraal staan. In tegenstelling tot wat ik, mijn vriendinnen en vele anderen soms mogen denken (“Je moet gewoon hard werken als vrouw en dan kan je prima meedoen met mannen.”) is ongelijkheid tussen de seksen voor F! geen individueel probleem. “Het heeft te maken met een sociaal conflict.”, aldus Gudrun. “Het is de taak van de politiek om structurele problemen op te lossen, niet om extra structuren te creëren die alleen maar meer problemen veroorzaken.” En hoezeer F! ook wil wijzen op onderliggende structuren, met voorstellen als een nationale 6-urige werkweek, het opheffen van het leger en het openstellen van de grenzen, hebben ze ook concrete politieke ideeën die zich veel verder uitstrekken dan enkel ‘vrouwenzaken’.

Kronen op de barbecue

Maar: een nieuwe partij oprichten kost tijd. Gelukkig is Gudrun een door de wol geverfde politica die als geen ander doorheeft dat je met opvallende acties ook zonder grootschalige advertentiecampagnes veel publiek kan bereiken. Haar grootste campagnestunt blijft tot op de dag vandaag het verbranden van 100.000 kronor (circa 10.000 euro) tijdens een barbecue, om aandacht te vragen voor het verschil in salaris tussen mannen en vrouwen (gemiddeld dit bedrag per jaar). “Als we in het huidige tempo van economische groei doorgaan, duurt het tot 2138 totdat mannen en vrouwen hetzelfde verdienen!” zegt Gudrun.

Een ander charmante campagnetactiek is de organisatie van de zogenaamde ‘homeparties’. Geboren uit noodzaak; geld om zaaltjes te huren hadden ze niet, komen Gudrun en haar kompanen op bezoek bij iedereen die meer dan 15 mensen in een kamer kan verzamelen. De honderden huisbezoeken die sinds 2013 zijn afgelegd hebben vele persoonlijke contacten gelegd tussen feministen door heel Zweden, en de persoonlijke relatie tot Gudrun en haar collega’s alleen maar versterkt. Het feit dat beroemde Zweedse muzikanten zoals Robyn, Nina Person van The Cardigans, The Knife en oud-ABBA-alid Benny Andersson (hij gaf meer dan een miljoen knonor aan de campagne) F! steunen en muziek voor de campagne doneren, draagt bij het moderne, vooruitstrevende gevoel dat F! oproept.

Is Feministiskt Initiativ een teken des tijd? Hadden ze hun feministische ideeën niet bij de bestaande partijen kunnen onderbrengen. “Wij hopen de rol te spelen die groene partijen in de jaren ’80 hebben gehad. Destijds ging politiek alleen maar over de strijd tussen sociale klassen. Milieu en duurzaamheid werden als een non-issue gezien. Inmiddels is dit thema niet meer weg te denken uit het politieke debat in Zweden. Hoewel er binnen partijen vrouwenorganisaties actief zijn die vergelijkbare punten als F! naar voren brengen, heeft dit niet tot structurele verandering geleid. Daarom is F! hard nodig. Zoals de Groenen milieu op de agenda hebben gezet, zo doen wij dit met gelijkheid.”

In Zweden is de tijd er rijp voor

In Zweden is de tijd er rijp voor. In 2014 won de partij als eerste feministische partij een zetel in het Europees parlement (gevuld door Zwedens eerste politica met een Roma-achtergrond, Soraya Post). Recente peilingen geven de partij zelfs 18% van de stemmen! Of F! dit resultaat tijdens de nationale verkiezingen in september 2018 gaat verzilveren, valt te bezien. Maar dat F! het gesprek over gelijkheid en mensenrechten in Zweden veranderd heeft, staat buiten kijf.

Misschien is dè feministische politica of politicus in Nederland nog niet opgestaan. Dus laten we onze inspiratie uit het noorden halen. Mijn doel voor de komende tijd: een goed gesprek met – minstens 15 – Vileine-lezers en Gudrun Schyman! Wie heeft een huiskamer ter beschikking?

Click to comment

Leave a Reply

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

VERS

We do not believe in the world empowering women.

We believe in women empowering the world!

Journalist, activist, game-changing artist, mind-body scientist, international solidarist?

Join the tribe

Copyright © 2020 Vileine

To Top