Al dansend, met bollende rokken en wuivend met haar glittersjaal, verkent de zestienjarige Hilda Lopez de vier hoeken van de ring, terwijl ze zich voorbereidt op haar al even kleurrijke tegenstander, Martha La Alteña. Als de scheidsrechter heeft afgeteld en de bolhoeden opzij zijn gelegd, breekt er een ware strijd tussen goed en kwaad los. Er wordt genadeloos aan vlechten getrokken; petticoats zwiepen door de lucht zoals je normaal alleen bij verwoede flamencodansers ziet; het publiek houdt de adem in en juicht wanneer de técnica, de ‘goede,’ aan de winnende hand is. De ruda, haar kwaadaardige tegenstander, kan rekenen op boegeroep.
Wie zijn ze?
El Alto, een voorstad La Paz, heeft iets bijzonders. Het is de grootste stad in Latijns-Amerika met een bevolking die hoofdzakelijk uit niet-migranten bestaat: minder dan 0,1 % van de inwoners is blank. Daarnaast vond er in december 2013 een ware doorbraak van gendernormen plaats toen er cholitas, werden aangenomen als verkeersregelaars—tot dan toe een mannenberoep—om de krioelende straten op orde te houden. Cholitas zijn Boliviaanse vrouwen van Armara en Quechua-afkomst, vaak met een paar druppels Spaans bloed, die gekleed gaan in een elegant ‘uniform’ van sjaals, gelaagde rokken met petticoats, sjaals, sieraden en een bolhoed. Oorspronkelijk zijn ze afkomstig uit een lage klasse, werkten ze voornamelijk als dienstmeisjes of verkoopsters op de markt, en werd er op grote schaal tegen ze gediscrimineerd.
In de laatste decennia is hun weelderige en geheel eigen kledingstijl echter uitgegroeid tot een symbool van vrijheid en onafhankelijkheid: deze stamt af van de Spaanse overheersers, die erop stonden dat de oorspronkelijke bewoners van Bolivia Europese kleding gingen dragen. Hoewel armoede en sociale ongelijkheid nog steeds welig tieren in Bolivia, zijn de economische omstandigheden en de sociale status van de cholitas enorm gestegen in de afgelopen 20 jaar. Ze zijn te vinden in universiteitszalen, rechtbanken, bij de overheid, en op de televisie en de radio, terwijl hun unieke klederdracht meer en meer wordt gepromoot bij modeshows en modellenbureaus, met cholita modellen én ontwerpers.
Waarom zijn ze zo cool?
Elke zondag beoefent hier in El Alto een groep cholitas lucha libre, een uit Mexico overgewaaide vorm van professioneel worstelen, onder de naam ‘the Fighting Cholitas.’ Ze kregen wereldwijde bekendheid door de gelijknamige en bekroonde documentaire uit 2006, geregisseerd door Mariam Jobrani. De cholitas zijn een echte trekpleister geworden en genieten de bewondering van velen, hoewel sommigen hun kleding als onzedig bestempelen. De vrouwen lachen hierom: “We wear petticoats, you can’t see anything!”
Voor hen zijn hun rokken een symbool van hun Indiaanse bloed, een teken van trots. Net als de kleding hoort het worstelen bij hun identiteit. Cholita Yolanda ‘La Amorosa’ (de lover) beschrijft het gevecht als een transformatie: “In one moment I am loving, and in the ring, I am a wild animal.” Ze lijkt bijna een dubbelleven te leiden als alleenstaande moeder van twee dochters, die ze hoopt een opleiding en een gezond leven te kunnen geven. Maar de cholitas worstelen niet alleen om te rebelleren, omdat ze vrouwelijke rolpatronen benauwend vinden: ze kunnen op deze manier het beste uit zichzelf halen en andere vrouwen in hun dagelijkse leven te inspireren. Velen van hen zijn getrouwd en hebben een gezin. Hoewel hun echtgenoten en familieleden het maar gevaarlijk vinden, laten de cholitas zich niet tegenhouden: verwondingen en blauwe plekken motiveren hen alleen om harder te trainen. Yolanda legt uit dat ze niet geprezen wil worden om haar schoonheid, of om hoe ze danst, maar om haar pure, echte zelf, die alles geeft als ze in de ring staat.
Vrouwelijke superheldinnen?
Voor de cholitas is het gevecht deels komisch toneelspel, deels een uitlaatklep om frustraties eruit te gooien, en deels een manier om onrecht te bestrijden. ‘I think every woman has inside her. . .a strength, a great strength that we don’t know how to get out,’ zegt ruda Martha La Alteña. ‘My way to get it out of me, and everything else; my bravery, or the things that hurt me… is in the fight.’ Daarnaast geven de cholitas aan dat de steun van het publiek alles voor ze is: ze worden bewonderd om wie ze zijn en wat ze kunnen, en voelen zich verbonden met hun toeschouwers. Ze vermaken ze niet alleen, ze spelen ook voor hen de strijd tussen goed en kwaad na, waardoor de bezoekers hun eigen frustraties kwijt kunnen. Nadat Martha de técnica Hilda met behulp van een andere ruda, Carmen Rosa, uit de ring heeft gegooid, nat heeft gespoten met water en een paar goede trappen na heeft gegeven, glundert de boosaardige overwinnares: “I feel like a little star.”
De documentaire kun je hier bekijken:
