De westerse, islamitische vrouw van nu onderzoekt, raadpleegt bronnen, beargumenteert en besluit op grond van haar eigen ideeën, waarden en normen om haar haren te bedekken. Zij is ambitieus, assertief en autonoom, maar wordt zelden uitgenodigd om deel te nemen aan het debat rondom de rol van de hoofddoek binnen onze samenleving.
In dit artikel vertellen jonge, slimme vrouwen hun persoonlijke verhaal over het besluit om op latere leeftijd een hoofddoek te dragen. Welke afwegingen worden hierbij gemaakt en waarom? Voor wie draagt zij de hoofddoek eigenlijk? En hoe verloopt zo’n proces van verandering? Drie jonge vrouwen aan het woord over hun keuze voor de hoofddoek.
Drie vrouwen aan het woord
Elif (19): “Ik wilde vanaf mijn vijftiende al een hoofddoek dragen. Op de middelbare school was ik er alleen nog niet klaar voor, ik durfde niet. Pas toen ik drie jaar lang elke zomer in Istanbul een theologische cursus volgde, ben ik me bewust meer gaan verdiepen in religieuze boeken en het leven anders gaan zien dan eerst. Door één uitspraak van een geleerde daar heb ik het besluit genomen om toch voor een hoofddoek te gaan: “Je vertelt dat je van Allah houdt, je zegt het wel, maar diep van binnen gebeurt er niets. Je doet niet wat Allah heeft gezegd. Je gelooft in de Koran, de richtlijnen die farz [ook wel fard, een religieuze verplichting, red.] zijn, je houdt van Hem, toch? Allah heeft jou geschapen om voor hem te bidden [waarbij er ook een hoofddoek gedragen wordt, red.], niet om bezig te zijn met aardse zaken. Met je houding laat je dit zien.’’ Ik wist meteen dat ik moest doen, wat ik al die jaren al wilde: een hoofddoek dragen.”
Zoektocht naar identiteit
Veel vrouwen maken de keuze voor een hoofddoek in de puberteit, wanneer ze op zoek gaan naar een houvast, een identiteit, een groep waar ze bij willen horen. Zeker in de westerse wereld, waar contrasten duidelijker worden en confrontaties plaatsvinden tussen moslims en islamofoben, voelen vele vrouwen een sterke behoefte om zich te verdiepen in het eigen geloof. Dit beaamt ook Samira, die samen met haar tweelingzus eensklaps de beslissing nam.
Samira (24): “Ik heb op mijn vijftiende de keuze gemaakt. Het was in een periode dat ik heel erg zoekende was. Op zo’n jonge leeftijd kan het je al heel erg aan het denken zetten, omdat je vanuit thuis leert over de islam, maar op een christelijke school over het christendom leert. Ik werd steeds standvastiger in mijn geloof. Ik zag mijn oudere zussen met hoofddoeken en omdat ik naar ze opkijk, wilde ik ook een hoofddoek dragen. Inmiddels heeft de hoofddoek voor mij nog een andere betekenis gekregen. Ik zie het dragen van een hoofddoek ook als zekeren, want zo lang ik de hoofddoek draag beschermt het mij om geen dingen te doen die in strijd zijn met de islam. Met een hoofddoek word ik herinnerd aan de principes die voor mij belangrijk zijn. Juist omdat ik de islam in mijn uiterlijk uitdraag, heb ik veel meer het verantwoordelijkheidsgevoel om de islam te representeren.”
Ontsnapping aan de male gaze
De hoofddoek lijkt dus in eerste instantie een uiting van de eigen identiteit te zijn. Dat het ook nog kan dienen als een ontsnapping aan de beluste male gaze, is een tweede, simpelweg mooie bijkomstigheid.
“Natuurlijk kan het ook een signaal zijn naar anderen om jou niet als lustobject te zien, maar persoonlijk draag ik het meer voor mijn eigen waarden. Ik ben een trotse moslim en heb er geen problemen mee dit met mijn uiterlijk uit te dragen.”
Tugba (25): “Het positieve dat veranderde is dat ik mijn identiteit als moslim altijd en overal kon laten zien. Mijn leven vóór het dragen van een hoofddoek was vaak vol onzekerheden, die elk tienermeisje wel heeft. Ik was niet tevreden over mijn uiterlijk. Terwijl een groot deel van de wereld kan denken dat een hoofddoek ‘een onderdrukking’ is, is het voor mij (en vele vrouwen) een bevrijding geworden, bevrijding van de maatstaven die opgelegd zijn door de mode-industrie: maatje XXS, een mooie huid (en honderden euro’s kwijt aan allerlei soorten make-up)… Een hoofddoek is voor mij een bescherming. Ik vind dat het respect afdwingt, en mannen nu met mij praten omdat ze geïnteresseerd zijn in wie ik ben en wat ik doe, niet omdat ik mooi en aantrekkelijk ben. Dat geeft me een fijn gevoel.”
Lef en doorzettingsvermogen
De omschakeling van een westerse leef- en kledingstijl naar een islamitische is een moeilijke, het vergt lef en doorzettingsvermogen. Ego en ijdelheid dienen te verdwijnen, discussies met ouders en anderen komen op gang. Maar aan twijfel wordt geen kans gegeven, de knoop wordt in één keer doorgehakt, de boel met stelligheid omgegooid.
“Ik had al zomerinkopen gedaan voor de vakantie, mijn koffer ingepakt met korte shirtjes toen ik eigenlijk al een hoofddoek wilde dragen. Toen die behoefte groter werd heb ik het met mijn verloofde besproken. Hij heeft mij hierin erg gesteund. “Is het niet te vroeg om het te dragen, misschien voel ik me er toch niet klaar voor”, zei ik. “Wat is “je klaar voelen?” vroeg hij. “Het zal altijd moeilijk zijn in het begin.” Dat was het laatste duwtje dat ik nodig had. De onzekere fase in mijn leven, plus het zoeken naar antwoorden in de islam, heeft mij ertoe geleid om een hoofddoek te dragen. Ik heb mijn koffer met zomerkleding leeggegooid en allemaal kleding ingeslagen die geschikt was. Mijn ouders reageerden anders dan verwacht. Ze waren bang dat ik gediscrimineerd zou worden. Ik was altijd vrij in mijn keuzes. Als ze het mij verplicht hadden, zou ik er niet zo bewust mee zijn omgegaan. Nu ben ik blijer, minder onzeker, gelukkiger en het meest belangrijke (en misschien meest ironische ook): ik voel mij juist niet meer onder druk staan.”
Het negatieve discours over de islam maakt moslims heel bewust van hun keuzes. Juist de ontsnapping aan bepaalde maatschappelijke normen over het vrouwelijk uiterlijk maakt dat de hoofddoek als een bevrijding wordt ervaren. Met het besluit van het Europees Hof van Justitie om de hoofddoek op de werkvloer te kunnen verbieden, wordt dit bevrijdende gevoel van vele ambitieuze vrouwen afgepakt. De individuele vrijheid die ze gegund wordt door de eigen omgeving, wordt ‘buiten’, in de Nederlandse samenleving, ingeperkt. Het alsnog kiezen voor een hoofddoek wordt zo alleen maar een grotere proteststem en bovendien een grootse wijze van zelfexpressie. Deze jonge vrouwen zijn zelfverzekerd en reflectief. Geen slachtoffers, maar daders. Niet beschaamd en verborgen, maar uitgesproken en vastberaden. Dat moet beloond in plaats van bestraft worden.
Pingback: Repo: choosing the headscarf as self-expression – Vileine.com
Beate Ahlmann
14 september 2017 at 13:01
“De westerse, islamitische vrouw van nu onderzoekt, raadpleegt bronnen, beargumenteert en besluit op grond van haar eigen ideeën, waarden en normen om haar haren te bedekken. Zij is ambitieus, assertief en autonoom, maar wordt zelden uitgenodigd om deel te nemen aan het debat rondom de rol van de hoofddoek binnen onze samenleving.”
Zo zijn ze allemaal? Of zo zijn wij allemaal, toch, mannen én vrouwen, los van islam, hier in het westen? Of zijn alleen alle westerse islamitische vrouwen zo? Of zijn misschien de vrouwen die hier aan bod komen zo? Of willen jullie en zij alleen dat zij zo overkomen op het publiek hier? Hebben jullie dit gecheckt, of wordt het gewoon maar aangenomen omdat het de indruk van dit artikel versterkt?
Alle vrouwen die zich hier uitspreken hoefden niet verplicht van jongs af aan een hoofddoek te dragen, geldt dat ook voor alle moslims dat zij ‘vrij’ zijn deze keuze te maken? Of tenminste voor alle westerse moslims?
Willen deze vrouwen een hoofddoek dragen omdat de hoofddoek ze vrij, ambitieus, assertief en autonoom maakt? Of omdat ze zijn opgegroeid in een culturele omgeving waarbij hoofddoeken institutioneel bepaald tot hun identiteit behoren? Oftewel worden ze zelfverzekerder door de inherente kwaliteiten van de hoofddoek, of zelfverzekerder omdat ze dichter bij de opgelegde norm komen en zichzelf niet meer hoeven af te vragen of ze wel of geen vrome moslim is, en er minder interne sociale druk is omdat er raar gekeken wordt naar een moslimvrouw zonder hoofddoek? Of spelen dat soort overwegingen alleen bij het aanpassen aan de ‘dominante’ groep?
Tugba zegt geen make-up meer te hoeven gebruiken vanwege de hoofddoek, ook dat lijkt mij sterk. Tenzij het een burqa is, waarvan ik helemaal begrijp dat werkgevers dat niet willen bij hun personeel, blijft het gezicht onbedekt. Jonge vrouwen met hoofddoek dragen vaker wel dan geen make-up. Ook zonder hoofddoek kun je besluiten geen make-up te willen. Hoe de hoofddoek Tugba ‘bevrijdt’ van make-up is niet meer dan zelfbedrog. Iedereen is vrij zichzelf te bedriegen, misleidend is het wel dat het hier gebruikt wordt om anderen te overtuigen.
Tugba: “…en mannen nu met mij praten omdat ze geïnteresseerd zijn in wie ik ben en wat ik doe, niet omdat ik mooi en aantrekkelijk ben”. Nogmaals, tenzij je een burqa draagt ziet men het gezicht nog steeds, en men kan prima aan iemands gezicht zien of ze diegene mooi en aantrekkelijk vinden, wederom een vorm van zelfbedrog. Is het bovendien fout om geïnteresseerd te zijn in iemand nádat je iemand mooi en aantrekkelijk gevonden hebt? Wat is dit voor moraliteit? Het klinkt mij in de oren als niet kunnen omgaan met mens zijn, en vervolgens denken bescherming daartegen gevonden te hebben terwijl het niet meer is dan een gedachte.
Samira: “Ik zie het dragen van een hoofddoek ook als zekeren, want zo lang ik de hoofddoek draag beschermt het mij om geen dingen te doen die in strijd zijn met de islam.”
Dat lijkt mij sterk. Natuurlijk kan een fysiek middel je herinneren aan je gelofte aan een doctrine, is iedereen vrij om zichzelf dat op te leggen, maar zekerheid? Hoe vaak is het omgekeerde niet voorgekomen, dat iemand alleen dénkt vroom te zijn omdat aan de symboliek gehouden wordt, om vervolgens te doen en laten wat er ingegeven wordt, overtuigd dat ze toch vroom zijn? Dit is allesbehalve beperkt tot mensen die een religie aanhangen.
Elif: “Je vertelt dat je van Allah houdt, je zegt het wel, maar diep van binnen gebeurt er niets. Je doet niet wat Allah heeft gezegd. Je gelooft in de Koran, de richtlijnen die farz [ook wel fard, een religieuze verplichting, red.] zijn, je houdt van Hem, toch? Allah heeft jou geschapen om voor hem te bidden [waarbij er ook een hoofddoek gedragen wordt, red.], niet om bezig te zijn met aardse zaken. Met je houding laat je dit zien.’’ Ik wist meteen dat ik moest doen, wat ik al die jaren al wilde: een hoofddoek dragen.”
Is dit op basis van zelf ontdekken wat ideeën, waarden en normen zijn? Of iemand met autoriteit die misbruik maakt van de twijfel van een jonge geest door middel van overdrijving (je doet NIETS wat Allah je gezegd heeft) haar beweegt in het nemen van de beslissing een hoofddoek te dragen? Klassiek voorbeeld van indoctrinatie en manipulatie, perfect uitgevoerd omdat de geïndoctrineerde denkt dat ze zelf deze beslissing genomen heeft.
Ik heb er absoluut geen probleem mee dat deze vrouwen zeggen te kiezen voor hun hoofddoek uit eigen overtuiging, van mij mogen ze. Ik snap ook prima dat ze zichzelf op deze manier moeten overtuigen om cognitieve dissonantie weg te nemen. Maar verder dan de eigen belevingswereld gaan deze voorbeelden niet, zodat er absoluut geen sprake is van een algemeen geldende waarheid zoals dit artikel doet overkomen.
Zelfexpressie zonder ego en ijdelheid wordt dit genoemd. Ik zie zelfexpressie vol van ego en ijdelheid, de hoofddoek is simpelweg een waan niet ijdel te zijn, je zet het ding op en *poef* je bent een beter mens. Zelden zo’n onverholen voorbeeld gezien, ik kan het mij niet voorstellen dat zulk soort zelfbedrog voorbij gaat aan reflectieve, onderzoekende, bronnen raadplegende mensen. Alhoewel, de meeste mensen die zichzelf zo beschrijven doen dat om de ander te overtuigen, niet omdat ze zelf zo zijn. En indien je alleen reflecteert, onderzoekt, raadpleegt binnen je eigen bubbel kun je inderdaad deze illusie handhaven, waarom zou je reflecteren op iets dat de eigen opgelegde identiteit ondermijnt?
Ten slotte, als vrome moslim heb je de wetten des lands te respecteren, die wetten zijn niet anti-islam maar pro menselijk verkeer. Indien je een vrome moslim ben, ben je dat ook zonder symbool als hoofddoek. Indien mede-moslims je niet respecteren als moslim omdat je geen hoofddoek draagt, vinden zij het belangrijker dat je eruit ziet als moslim dan dat je écht moslim bent. Dat lijkt mij een groter probleem dan de vraag wel of geen hoofddoek te dragen.
Mijn conclusie is dan ook: beeldvorming wordt in dit artikel belangrijker gevonden dan oprechtheid. Wat dat betreft verschillen deze mensen niet van de gemiddelde mens, Aybala Carlak en Vileine.com inclusief.
Dus? Bespaar moslimvrouwen deze zoektocht waarbij ze toch op hetzelfde uitkomen, maak de hoofddoek verplicht voor moslimkinderen, bijvoorbeeld door alleen salafistische scholen toe te staan, en we kunnen eindelijk samen richting die verlichte geëmancipeerde samenleving waar we allen al zo lang van dromen.