Bij cyborgs moeten we denken aan robotmensen, mensachtige robots en sciencefictionachtige duistere nieuwe wereldordes met gevechten à la The Terminator. Ook al houd ik heimelijk erg van Arnold Schwarzenegger – want wie is er nou nog meer episch spierbonk én gouverneur geweest van Californië – is het natuurlijk al beter en eerder door een vrouw uitgedacht. In feite zei Donna Haraway in de jaren ‘80 al dat we cyborgs zijn en dat we vervlochten zijn met zowel technologie als de natuur. Dit is voor haar geen Orwelliaanse nachtmerrie, maar juist een vrije uitweg. Wat heeft Haraway’s A Cyborg Manifesto te bieden voor post-post-post-(en meer post)moderne digitale mensen van nu? Met utilistisch oog (lees: Wahajedaran?) lezen we dit klassieke manifest voor je en geven we een stapsgewijze handleiding voor wat je moet doen om een betere cyborg te worden.
Wacht even… ben ik dan al een cyborg?
Ja, dat klopt – misschien realiseerde je het je nog niet, maar we zijn allemaal al cyborgs! We zijn vervlochten met technologie. Je kunt dit merken aan het feit dat je je natuurlijke beperkingen vergeet, door de mogelijkheden die technologie biedt. Denk maar aan contactlenzen, muziek luisteren met oortjes of een ver familielid spreken over kilometers afstand. Denk aan een horloge dat je hartslag meet; Google Glass; een gehoorapparaat; rennen op een fitnessapparaat; je gedachtes op een laptop uittypen; prothesebenen; robotarmen of een een elektrisch shiatsu-massagekussen. Dat machines onontbeerlijk onderdeel zijn geworden van wie we zijn, merken we wanneer we onze telefoon kwijt zijn of aan het feit dat internet erkend is als mensenrecht. Het voelt alsof er een ledemaat mist: de mogelijkheid om contact te maken met diegenen die er op dat moment niet zijn.
Daarnaast kunnen we ook niet ontkennen wij toch ook dieren zijn, onderdeel van de natuur. We zijn niet beter dan andere dieren en afhankelijk van elkaar. Apen hebben politiek, dolfijnen praten met elkaar en wanneer er geen bijen zouden zijn zouden we doodgaan (true story). Als wij doorgaan met zoveel koeien eten, gaat de natuur kapot. Haraway zegt dat we allemaal cyborgs zijn geworden in de loop van de twintigste eeuw: afhankelijk van en vervlochten met machines en organismen in de natuur. En dat is niet erg. Het is zelfs hoopvol.
Wat het omarmen van de cyborgidentiteit jou te bieden heeft, vind je hieronder in vier stappen.
Stap 1: Ironische (gods)lastering
De cyborg gaat in tegen religie, schuwt godslastering en ondermijnen van hiërarchie niet. Het gebruikt ironie en spel om heilige huisjes in te trappen. Altijd al afgevraagd waarom de Rooms-Katholieke Kerk homorechten niet erkent? Cyborg don’t care. Het goddelijke paradijs steeds buiten bereik? Cyborg don’t want it. Maar ook de hiërarchie waarin de mens boven de natuur staat, gaat hier onderuit. Het idee dat we de natuur eindeloos kunnen gebruiken, kan niet voor een cyborg. De cyborg is vegetariër, misschien wel veganist, of eet alleen vlees op uitzonderlijke gelegenheden na er zelf op gejaagd te hebben.
Stap 2: Bevrijding
De cyborg is bevrijd. De cyborg komt los van traditionele identiteiten en rollen in de samenleving. Los van: man-vrouw; bi-, homo- of heteroseksualiteit; de rol van ouderschap; en de drang naar erkenning als ‘volledig’ mens. Anders dan het Monster van Frankenstein, is de cyborg niet afhankelijk van zijn scheppende vader om een wederhelft voor hem te maken om zijn leven invulling te geven. Een cyborg heeft niemand nodig om heel te worden. Niets van dit alles. De cyborg vindt het prima om uit verschillende onderdelen opgebouwd te zijn.
Stap 3: Genot & verantwoordelijkheid
Toch een beetje zoals de Terminator, maakt de cyborg sommige identiteiten kapot. Maar daarentegen bouwt het ook weer op. In het overboord gooien en opbouwen van nieuwe identiteiten zit genot. Iedereen die zijn gender/identiteit een keer in de blender heeft gegooid, weet hoe leuk het is. Sok in de broek, snor opplakken, nepborsten, blauwe pruiken, intergalactische kattenpakken, bedenk het maar. Tegelijk neemt de cyborg ook verantwoordelijkheid. Je kunt bijvoorbeeld niet zomaar als blanke je gezicht zwart schminken; een kroeshaarpruik opzetten; rode lippen stiften; gouden oorringen indoen; gekke dansjes en sprongetjes doen en dan zeggen dat het gewoon voor een kinderfeestje is en verder niets te maken heeft met mensen van kleur. En ook niet met het feit dat zij eeuwenlang exact op deze manier zijn gestereotypeerd. Waar doet dat me toch aan denken? Oh wacht…
Stap 4: Intimiteit
De cyborg accepteert zichzelf met alle losse delen en imperfecties en zoekt niet naar het geheel worden, maar eerder naar connecties met anderen. De cyborg wil intimiteit, is pervers en allesbehalve onschuldig. Eindelijk! Het (re-)Victoriaanse ideaal van de onschuldige vrouw overboord, korset in beha-vorm uit, laat je borsten waaien in de wind. Altijd al willen *vul je perversie in*? Dat kan, want als cyborg mag je lekker vieze dingen doen.
Disclaimer: bastaardkind
De enige disclaimer bij de cyborg is dat deze het buitenechtelijke bastaardkind is van twee rotouders: militarisme en paternalisme. Dit kun je zien aan de standaardbeelden van cyborgs die overheersend mannelijk, beladen met automatische geweren en kogelvesten zijn. Maar het voordeel hiervan, zo zegt Haraway, is dat bastaardkinderen vaak weinig trouw zijn aan hun ouders.
Oproep
Zoals een manifest dient te doen, roept Haraways A Cyborg Manifesto op tot actie: start een nieuwe wereldorde, waar mensen de cyborgidentiteit omarmen!
Pingback: RE: onze algoritmes zijn seksistisch en racistisch – Vileine.com