Hoe heet het?
Woman on the Edge of Time van Marge Piercy
Waar en wanneer?
VS, 1976
Waar gaat het over?
Consuelo “Connie” Ramos heeft weinig geluk gehad in het leven. Vanwege haar vroegere drugsgebruik raakte ze haar dochter kwijt en werd ze opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Als ze de pooier van haar nicht buiten westen slaat laat hij haar weer gedwongen opnemen, in een ziekenhuis waar ze allerlei experimenten doen waarbij elektrodes in de hersenen worden geplaatst om mensen (vooral vrouwen) onder controle te houden. Tegelijkertijd lijkt Connie een talent te hebben waardoor ze in contact kan komen met Luciente, een androgyne vrouw uit een (mogelijke) toekomst. Ze kan deze toekomst ook bezoeken, en zich verwonderen over hoe de maatschappij geregeld is. Zo is vrijwel iedereen daar biseksueel en poly-amoureus, worden kinderen gekweekt in een “brooder” en dan door een trio mensen zonder genetische band opgevoed. Elektriciteit wordt zo min mogelijk gebruikt (wel voor het afwassen, want zelfs in de toekomst heeft niemand daar zin in), niemand bezit echt dingen, en over het algemeen zijn heel veel van de doelen van het feminisme en het radicalisme uit de jaren zestig en zeventig verwezenlijkt.
Waarom moet je dit boek toch echt lezen?
Waar het Woman on the Edge of Time een beetje aan ontbreekt is plot – er is nog wat gedoe over of de toekomst met Luciente in gevaar is, met een uitstapje naar een duidelijk dystopisch, ecologisch rampzalig alternatief waarin genderrollen juist extra belangrijk zijn, iedereen onder de drugs zit en plastische chirurgie vanzelfsprekend is, maar echt spanning veroorzaakt dat niet. Het blijft ook onduidelijk of Connie daadwerkelijk uitstapjes maakt naar de toekomst of heel uitgebreide hallucinaties heeft, maar dat doet er uiteindelijk niet echt toe.
Toch is het leuk om met Connie rond te lopen in de goed uitgedachte toekomstvisie van Piercy. Ze heeft bijvoorbeeld veel aandacht besteed aan de taal: daar zie je de irrelevantie van gender in terug (“person” wordt gebruikt in plaats van “he” of “she”; “per” in plaats van “him” of “her”) maar ook hoe taal zich zou kunnen ontwikkelen over de tijd (“for sure” is verworden tot “fasure”). Connie stelt als buitenstaander veel van de vragen die wij ook zouden stellen en heeft ook een gezonde dosis scepsis over de toekomstmaatschappij, waardoor er ruimte is om veel van de aspecten toe te lichten.
Mooi is bovendien dat Piercy, die zelf de wereld van Luciente ook nooit een utopie wilde noemen, duidelijk maakt dat deze toekomst niet perfect. Oorlog en jaloezie bestaan nog steeds. Niet iedereen is gelukkig. De vraag rijst daarom of een perfecte wereld überhaupt kan bestaan.
Wat moet je weten als je dit boek toch niet wil lezen?
De wereld van Luciente is voor zowel Connie als ons even wennen, als is dat niet per se om dezelfde redenen. Zo is voor Connie het grootste struikelblok dat vrijwel iedereen biseksueel is, terwijl voor een lezer uit deze tijd het gebrek aan kapitalisme waarschijnlijk moeilijker te acceptereren is. Ook apart is de kijk op ras: in het boek is huidskleur volledig losgekoppeld van cultuur, waarbij het laatste slechts bepaald wordt door je dorp of groep. Dit komt voort uit het idee dat in een ideale maatschappij huidskleur irrelevant zou zijn, wat niet echt meer de gangbare opvatting is in anti-racistische kringen.
Het interessantste aan het boek is de verkenning van een maatschappij die het logische resultaat is van idealistische gedachtes. Ook zonder het boek te lezen kan je nadenken over hoe jij de wereld van Luciente zou vinden en hoe jouw ideale wereld er uit zou zien. Neem bijvoorbeeld een van de aspecten die Connie afstotelijk vindt: dat baby’s niet meer door vrouwen gedragen en gebaard worden, en dat mannen dankzij hormonen ook borstvoeding kunnen geven. Zij ziet het als verlies van wat vrouwen en het moederschap speciaal maakt. Aan de andere kant kan je het ook zien als ultieme gelijktrekker, en wellicht wel een noodzakelijke voorwaarde als we ooit naar een écht gender-neutrale maatschappij willen.
Kant-en-klare quote voor feestjes en partijen:
Voor de verandering een quote uit de introductie die Marge Piercy schreef voor de nieuwe uitgave uit 2016, niet uit het boek zelf:
“Feminist utopias were created out of a hunger for what we didn’t have, at a time when change felt not only possible but probable. Utopias came from the desire to imagine a better society when we dared to do so. When our political energy goes into defending rights, and projects we won and created are now under attack, there is far less energy for imagining fully drawn future societies we might wish to live in.”
