Er zijn weinig landen waar de sociale ongelijkheid zo schrijnend is als in India. Hoewel discriminatie van de dalit, leden van de laagste kaste, inmiddels officieel verboden is lijden deze zogeheten untouchables nog altijd dagelijks onder armoede, werkloosheid, corruptie en gewelddadigheid. Ook kinderarbeid en kinderhuwelijken zijn er aan de orde van de dag. Vrouwen worden hier het zwaarst door getroffen; volgens de Verenigde Naties is India voor vrouwen en meisjes zelfs de gevaarlijkste plek ter wereld. Jongens kunnen geld verdienen, maar voor meisjes is het vanzelfsprekend dat er een bruidsschat bij elkaar gesprokkeld moet worden, waardoor hun onafhankelijkheid beperkt wordt en ze al snel als een last worden gezien.
400.000 leden
In de regio Bundelkhand in Uttar Pradesh – India’s meest drukbevolkte provincie en een van de armste van het land – gloort echter een sprankje hoop. Twintig procent van de 1.6 miljoen mensen die er wonen zijn dalit; het bepaalt met wie ze trouwen, waar ze wonen, en zelfs waar ze zich kunnen wassen. Vrouwen worden dubbel gediscrimineerd: velen zijn analfabeet en worden al op heel jonge leeftijd uitgehuwelijkt. Hetzelfde lot trof de nu 50-jarige Sampat Pal Devi. Op haar elfde werd ze uitgehuwelijkt, en haar eerste kind kreeg ze toen ze vijftien was. Ze wist niet wat ze van het huwelijk moest verwachten; om zich heen zag ze hoe andere getrouwde meisjes en vrouwen werden verkracht, geslagen, verstoten door hun schoonfamilie of gediscrimineerd.
Tegen deze onrechtvaardigheid zette ze zich al jaren in, en in 2006 leidde het tot het ontstaan van een organisatie: de Gulabi Gang. Hun doeleinden zijn niet illegaal of destructief, verduidelijkt Sampat: zij strijden voor rechtvaardigheid, en als ze daarbij buiten de wet om moeten gaan, dan is dat gewoon zo. Het officiële uniform is een roze sari, het officiële wapen de lathi (een traditionele Indiase bamboestok). Inmiddels telt de Gulabi Gang meer dan 400.000 leden verspreid over Uttar Pradesh, waaronder steeds meer mannen.
Waarom zijn ze zo cool?
Het uitgangspunt van de Gulabi Gang was om vrouwen te bevrijden van de onderdrukking van vaders, broers en echtgenoten, om met name huiselijk geweld tegen te gaan. Maar Sampat zet zich ook in tegen de corruptie en onrechtvaardigheid die het kastensysteem met zich meebrengt. Kaste bestaat niet, volgens haar: “Wie anderen voor zich laat werken is voor mij laag. Wie zich inzet voor anderen is voor mij een god.” Grote bekendheid kreeg de Gulabi Gang toen ze een politiebureau binnengingen om een man vrij te krijgen die na een protestactie was opgepakt en daar ten onrechte werd vastgehouden. Sampat gaf een agent die haar wilde slaan er van langs met haar lathi: tegen geweld zette ze geweld in.
Toch probeert Sampat altijd eerst met mensen te praten. Mensen te schande maken is de meest effectieve oplossing vindt Sampat, hoewel ze door de krantenkoppen wel veel meer leden hebben gekregen. Ze medieert tussen het volk, dalit of niet, en officiële instanties: inmiddels dwingt haar naam respect af, en weten mensen dat ze bij de Gulabi Gang moeten aankloppen om dingen gedaan te krijgen. “Hun strijd is mijn strijd,” zegt ze. Zo roept ze corrupte ambtenaren tot de orde, bemiddelt bij huiselijk geweld, klopt aan bij werkgevers die het loon van hun werknemers achterhouden, verenigt families wiens kinderen uit liefde willen trouwen, helpt ongeletterde weduwes met hun pensioenaanvraag, en geeft zelfverdedigingstrainingen met de lathi. Voor geweld en doodsbedreigingen is ze niet bang, zegt ze. “En als ik honderd jaar oud word, dan doe ik het op mijn honderdste nog.”
Vrouwelijke superhelden?
Sampat gelooft in de Indiase traditie van geregelde huwelijken, maar ze benadrukt dat vrouwen binnen dit huwelijk gelijkwaardig moeten worden behandeld. Door zich in te zetten voor jonge meisjes en te zorgen dat ze naar school kunnen en een vak kunnen leren hoopt ze de ongelijkwaardigheid terug te kunnen dringen, en daarmee uiteindelijk ook corruptie de kop in te drukken. Als jong meisje leerde ze zichzelf schrijven, en liet haar oom haar een paar jaar naar school gaan, maar voor veel jonge meisjes is die mogelijkheid er helemaal niet.
Ook mannen profiteren van gelijkheid, en ze hebben hun hulp nodig. Een klein beetje vooruitgang is al heel wat, beaamt een man die zich bij de Gulabi Gang heeft aangesloten: deze vrouwen zijn de enigen die werkloosheid en armoede proberen te bestrijden. In Uttar Pradesh worden vrouwen nu al minder vaak mishandeld, omdat de daders weten dat ze de Gulabi Gang achter zich aan krijgen. Dat nu “kleine” lokale problemen zoals huiselijk geweld dankzij Sampat vrijwel direct worden doorgegeven aan hogere instanties is al bijzonder. Inmiddels heeft Sampat een school kunnen opzetten voor dalit kinderen (met roze uniformen en roze schoolbordkrijt), waar ze leren lezen, schrijven en naaien, zodat ze zelf hun geld kunnen verdienen.
Sampat heeft geen politieke ambities, en haar werk levert weinig materiële resultaten op. Als getrouwde moeder van vijf kinderen leeft ze nog steeds in armoede. Dat deert haar niet: haar doel is om de manier waarop vrouwen leven in kleine dorpjes zoals het hare voorgoed te veranderen.
