De manier waarop Sybrand Buma gisteren verschillende kloven in de samenleving probeerde te dichten was nogal opmerkelijk: dat doet hij door ‘de bozer burgers’ gelijk te geven en alle schuld bij ‘nieuwkomers en elite’ te leggen en op te roepen tot verbod van de Koran. Demagogie, heet dat in goed Nederlands.
NRC vat het als volgt samen: “De gewone Nederlander blijft verweesd achter.”
“De CDA-leider ziet breuklijnen in de samenleving, tussen jong en oud, autochtoon en allochtoon, hoger en lager opgeleid. Maar de ‘boze burger’ noemt hij „een vreemd etiket”. Alsof die burger een afwijking is van de norm, „een categorie die door verstandige beleidsmakers van haar boosheid moet worden bevrijd”.
De boze burger is een gewone Nederlander die telkens tegen een muur oploopt, stelt Buma. „Zijn baan is vergeven aan een immigrant of een Oost-Europeaan, de opleiding voor de kinderen is te theoretisch geworden en de verruwing van de samenleving komt met grof geweld via de televisie de huiskamer binnen.”
Veel aandacht besteedde Buma aan de falende integratie van gastarbeiders, die meer dan verwacht vasthouden aan hun eigen geloof, taal en cultuur. De hoop dat er een Europese verlichte islam zou ontstaan „is ijdel gebleken”. Immigratie en globalisering brachten zo de clash of civilizations in „ons huis”, aldus de CDA’er. Het gevolg, volgens Buma: “de gewone Nederlanders” bleven verweesd achter. “Alsof de elite er met hún vrijheid en gelijkheid vandoor ging en ze aan de nieuwkomers gaf.” Dat is volgens Buma door gewone Nederlanders beleefd als een diep gevoeld onrecht.”
Hallo meneer Buma, alweer.
Ik zal het maar direct verklappen: ik ben het met u eens, meneer Buma. We leven in verwarde tijden die om richting vragen: dat was de titel van de lezing die u maandagavond gaf. Ik denk dat u mij ook wel zou herkennen als wat u de “gewone Nederlander” noemt. Ik heb tenslotte zo’n huid die boosroze wordt als ik de factor 30 vergeet.
Laten we even terzijde zetten dat ik atheïst ben en bewust kinderloos, want ik wil in uw ogen nog even zo’n gewone Nederlander blijven. Zo eentje die ten onrechte als boze burger wordt neergezet. Maar meneer Buma: ik bén stiekem wel een beetje boos. Nee, niet dat mijn “baan is vergeven aan een immigrant of een Oost-Europeaan”. Nee, niet dat “de opleiding voor de kinderen [..] te theoretisch [is] geworden” – als ik al wist wat hier precies wordt bekritiseerd.
Een beleefd, Christelijk jasje om extreem-rechtse haat
Het stoort me wel dat “de verruwing van de samenleving […] via de televisie en computer rechtstreeks in de huiskamer [komt]”, maar ik vermoed dat mijn definitie van “de verruwing van de samenleving” en die van u iets uit elkaar liggen – en dat ik me daarvan niet kan isoleren in een huishoudelijk coconnetje lijkt me eigenlijk juist wel goed.
Waar ik dan wel boos over ben? Dat extreem-rechtse haat beetje bij beetje steeds acceptabeler lijkt te worden, en mensen als u er een beleefd, Christelijk jasje omheen hangen. Ik ben boos dat mede-Nederlanders die een hijab willen dragen hun kledingwensen moeten afwegen tegen het risico om lastiggevallen of zelfs bedreigd te worden. Ik ben boos dat de verlenging van het vaderschapsverlof, tot een in Europa nog steeds vrij korte lengte, door u en uw kompanen als “controversieel” werd bestempeld en dus moet wachten terwijl u op uw gemakje een nieuwe regering aan het formeren bent. Ik ben boos dat ik niet meer trots kan zijn op mijn land – omdat steeds duidelijker blijkt dat er veel minder is dan ik dacht om trots op te zijn.
Sluit kritiek mijn Nederlanderschap uit?
Ik ben eigenlijk vooral boos om uw geschiedsvervalsing. U beklaagt zich dat de hoop dat er een Europese verlichte islam zou ontstaan ijdel is gebleken – alsof het Christendom zich niet met hand en tand (en op vaak bloederige wijze) tegen de verlichting heeft verzet. Alsof in onze eigen politieke arena niet de godverdomde SGP zetelt, als bewijs dat sommige Christenen zich nog steeds tegen te verlichting verzetten.
Ik heb bovendien mijn twijfels of het Christendom zo’n ideale basis is voor eenheid in de samenleving, aangezien de verschillende variëteiten Christenen minder dan een eeuw geleden nog zorgvuldig in hun zuiltjes bleven zitten. “Eenheid in verscheidenheid”, is volgens mij uw term daarvoor, maar als moslims niet zo’n zin hebben om kerst te vieren, is het land te klein. Laten we ook niet vergeten dat de “Joods-Christelijke samenleving” pas een begrip is nu de Joden vervangen zijn door een handigere zondebok.
Nu ben ik toch benieuwd: vindt u mij met mijn boosheid nu nog steeds een “gewone Nederlander”? Of is mijn bereidheid om “onze” cultuur, tradities en waarden ter sprake te stellen (of, in uw woorden, “te laten verwateren”) iets dat mij uitsluit van gewoon Nederlanderschap? U citeert in uw lezing de statistiek dat volgens onderzoek minder dan 40 procent van de Nederlanders vindt dat het met Nederland de goede kant op gaat. Maar in dat onderzoek werd niet gevraagd naar de redenen voor het pessimisme – misschien leken die redenen meer op die van mij dan die van u, meneer Buma.
Verwarde tijden
Zoals ik begon: ik ben het met u eens dat we in verwarde tijden leven: tijden waarin de normale kwalificaties voor leiderschap er niet meer toe lijken te doen, tijden waarin de nazis hun status als “ondubbelzinnige slechterik” kennelijk hebben verloren, tijden waarin je niet ééns meer erop kan vertrouwen dat al je witte medeburgers het met je eens zullen zijn. Het vraagt om richting – maar ik waag te betwijfelen dat uw richting het juiste antwoord is.
Dag meneer.
