In 1973 daagde Bobby Riggs Billie Jean King uit voor een wedstrijd. Hij was een voormalig tenniskampioen van 55, zij was 29 en op dat moment misschien wel de beste vrouwelijke tennisspeler. Hij claimde te willen bewijzen dat mannen superieur zijn en dat vrouwen niet op een tennisveld horen. Het werd wat nog steeds de meest bekeken tenniswedstrijd ooit is.
Ze versloeg hem genadeloos in drie sets.
Billie Jean
Het is geen wonder dat de gebeurtenissen de basis zijn voor een feel-good feministische film. Maar ook zonder die match was Billie Jean King (Emma Stone) een film waard geweest. Om te beginnen om haar sportprestaties: ze won maar liefst 39 Grand Slam-titels, waarvan 12 solo.
Daarnaast vocht ze voor erkenning van het vrouwentennis. Ze verzette zich tegen het veel lagere prijzengeld voor vrouwen, organiseerde in 1970 een vrouwentoernooi waarin vrouwen wél goed betaald kregen en richtte in 1973 de Women’s Tennis Association op. Later, toen het publiek eenmaal wist dat ze lesbienne was, zette ze zich ook nog eens in voor LGBT-rechten.
Veel van die prestaties zitten in de film – wel wat samengeperst voor het narratieve gemak, maar een kniesoor die daar op let. Hoogstens is het jammer dat de makers tennis niet heel erg interessant lijken te vinden. Ze besteden meer aandacht aan de ontluikende romance tussen Billie Jean en Marilyn (Andrea Riseborough) – waarbij onder andere wordt getoond hoe sexy consent, in de vorm van de vaak bespotte zin “mag ik je zoenen”, kan zijn.
Male Chauvinist Pig
Maar de film gaat niet alleen over Billy Jean King. Haar tegenstander, Bobby Riggs (Steve Carrell) krijgt bijna net zoveel aandacht. Op z’n 55e is hij vooral verveeld. Hij werkt voor de vader van zijn (rijke) vrouw Priscilla (Elizabeth Shue) op een saai, anoniem kantoor. Om nog wat spanning in z’n leven te houden gokt hij op van alles en nog wat, onder andere op tenniswedstrijden waarin hij met allerlei gimmicky handicaps speelt – met als nadeel dat zijn vrouw juist dat gokken heel verschrikkelijk vindt.
De film maakt duidelijk dat Riggs de Battle of the Sexes ook ziet als gimmick. Hij noemt zichzelf trots een male chauvinist pig en doet de meest extreme seksistische uitspraken om publiciteit te krijgen. Toch maakt de film duidelijk dat Riggs niet de echte tegenstander is. Jack Kramer (Bill Pullman), de baas van de tennisbond die liever de vrouwen uit z’n club schopt dan dat hij ze serieus neemt, díe is gevaarlijk. Riggs? Dat is maar een clown.
Zonder scherpe randjes
Die milde, zelfs sympathieke blik kan ermee te maken hebben dat Battle of the Sexes met medewerking van Billie Jean King is gemaakt, en dat zij en Riggs na 1973 vrienden werden. Sowieso zijn de scherpe randjes uit het verhaal weggevijld. Larry (Austin Stowell), de man die Billie Jean King later verliet voor een vrouw, is wel heel progressief en begrijpend voor een man uit die tijd. Dat Billie Jean de kast uit gedwongen werd omdat Marilyn haar voor palimony aanklaagde wordt (ook na de eindtitels) niet vermeld.
Er zijn maar twee echte slechteriken: Jack Kramer en Margaret Court. Jack is zo’n man die, als je hem beschuldigt van een gebrek aan respect voor vrouwen, denkt dat “ik ben al 32 jaar gelukkig getrouwd!” een goed verweer is. En Margaret “the Arm” Court (Jessica McNamee), een van Billie Jean’s concurrentes, wordt neergezet als vertegenwoordiger van alle homofobie die Billie Jean vreest. Dat kan je zielig vinden, maar Margaret Court zou zich zelfs vandaag de dag nog denk ik vrijwillig aanmelden voor die positie.
En zelfs die homofobie mag duidelijk niet voor teveel hopeloosheid zorgen. Alan Cumming speelt Ted Tinling, de flamboyant homoseksuele (en echt bestaande) kledingontwerper voor de tennissters. Het is een leuke rol, maar af en toe schiet zijn personage een beetje uit richting Magical Queer, vooral als hij met vooruitziende blik Billie Jean geruststelt dat “one day we will be able to love who we love”.
Triomfantelijke momenten
Maar, ach, wat maakt het uit. Battle of the Sexes doet wat het moet doen: het is scherp in het observeren van seksisme, en het levert een heerlijk triomfantelijk gevoel op. Het seksisme dat ze tonen is vaak expliciet. Maar het zit ook in de hand die de televisie-presentator legt in de nek van vrouwelijke commentator (en mede-tennisster) Rosie Casals (Natalie Morales). Het zit in hoe Rosie niets zegt over die hand maar dapper doorgaat met snedig feministisch commentaar leveren.
De makers snappen maar al te goed dat de Battle eigenlijk vrouwen weinig kan opleveren: als Billie Jean verliest toont het aan dat vrouwen inderdaad inferieur zijn met tennis, maar als ze wint heeft ze alleen maar bewezen dat een 29-jarig toptalent een 55-jarige op z’n retour aankan – echt iets bewijzen doet het niet.
En tóch. Riggs denkt dat hij haar makkelijk aankan. Hij traint amper. Heel veel mensen durven geld op hem te zetten. Daarom voelt het tóch goed als een man in een “male chauvinist pig” T-shirt beteuterd kijkt als Billie Jean weer een set wint. Daarom is het fijn dat de filmmakers de onderdrukte glimlach tonen van een serveerster in de mannenclub waar Jack Kramer en zijn kompanen de wedstrijd volgen. Billie Jean King kon met de wedstrijd niet tonen dat vrouwen net zo goed zijn als mannen – dat was ook nooit de bedoeling. Maar ze kon wel respect opeisen en inspireren. Dat deed ze. En dat doet de film.
44 jaar later
Billie Jean King heeft veel betekend voor het vrouwentennis. 44 jaar later is er weer een Amerikaanse vrouw ontegenzeggelijk de beste van de wereld (al neemt ze nu eventjes pauze omdat ze net bevallen is): Serena Williams. En eerder dit jaar vond John McEnroe, 58 en vroeger tenniskampioen, het nodig om te verklaren dat ze hoogstens nummer 700 in de wereld zou zijn in het mannencircuit. Zover zijn we helaas niet gekomen sinds 1973 – gelukkig hebben we wel Andy Murray, die toont hoe het ook kan.
Natuurlijk zijn mannen gemiddeld sterker dan vrouwen, en zijn de sterkste mannen sterker dan de sterkste vrouwen. Waar het om gaat is dat dit de sportprestaties van Billie Jean King en Serena Williams er niet minder om maakt.
Het biedt in ieder geval een mooie graadmeter. De emancipatie is pas écht af als sportfilms over vrouwen gewoon gaan om hun inspirerende weg naar de top van hun sport, en niet meer over een wedstrijd tegen het patriarchaat. Tot die tijd bieden films als Battle of the Sexes (en, mocht je daarna de smaak te pakken hebben gekregen, A League of Their Own en Whip It) feel-good feminisme dat je zin geeft om naar de sportschool te gaan.
